Sharof rashidov nomidagi samarqand davlat universiteti z. O. Kuvandikov

Sudlovga tegishlilikning umumiy qoidalari
Fuqaroning yoki yuridik shaxsning arizasi (shikoyati) qarorlari, 
harakatlari (harakatsizligi) ustidan shikoyat qilinayotgan ma’muriy organ 
joylashgan yer yoxud mansabdor shaxsning ish joyi bo‘yicha sudga 
taqdim etiladi.
Arizachining tanlovi bo‘yicha sudlovga tegishlilik
Turli yerlarda joylashgan bir nechta javobgarga nisbatan ariza 
(shikoyat) arizachining tanlovi bo‘yicha javobgarlardan biri joylashgan 
yerdagi sudga taqdim etiladi.
Yirik investor bo‘lmagan investorning investitsiya faoliyati bilan 
bogliq da’vo arizalari (shikoyatlari) javobgar joylashgan erdagi 
tumanlararo ma’muriy sudga yoki Qoraqalpoiston Respublikasi 
ma’muriy sudiga, viloyatlar va Toshkent shahar ma’muriy sudlariga 
taqdim etilishi mumkin.
Yirik investorning investitsiya faoliyati bilan bogliq da’vo arizalari 
(shikoyatlari), shuningdek tovar va moliya bozorlaridagi raqobat 
sohasidagi munosabatlardan kelib chiqadigan da’vo arizalari tumanlararo 
ma’muriy sudga yoki O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudiga taqdim 
etilishi mumkin.
O`zbekiston Respublikasining amaldagi qonunchiligiga ko`ra, 
iqtisodiy nochor deb, “Iqtisodiy sud tomonidan etirof etilgan, qarzdorning 
pul majburiyatlari bo`yicha kreditorlar talablarini to`la hajmda 
qondirishga va (yoki) majburiy to`lovlar bo`yicha o`z majburiyatini to`la 
hajmda bajarishga qodir emasligi” tushuniladi. Majburiy to`lovlarga 
soliqlar, yig`imlar va davlatning maqsadli fondlariga boshqa majburiy 
to`lovlar kiradi. Bankrotlik to`g`risidagi ish bankrotlik alomatlari mavjud 
bo`lgan taqdirda, O`zbekiston Respublikasining “To’lovga qobiliyatsizlik 
to`g`risida”gi Qonunida o`rnatilgan tartibda xo`jalik subyekti tomonidan 
iqtisodiy sudga ariza bilan murojaat qilish orqali amalga oshiriladi. Ushbu 
alomatlar mavjud bo`lmagan taqdirda xo`jalik subyektini iqtisodiy nochor 
deb topish mumkin emas. Bankrotlikni yashirish deganda, o`zining 
to`lovga qodir emasligi to`g`risidagi malumotlarni bo‘zib ko`rsatish yoki 
haqiqatga to`g`ri kelmaydigan hujjatlarni kreditorlarga taqdim etish 
yoxud buxgalteriya hisobotlarini bo‘zib ko`rsatish yoxud o`zining 

---

383 
iqtisodiy nochorligi haqidagi boshqa faktlarni berkitish tushiniladi. Shuni 
takidlab o`tish lozimki, yashirish faqatgina faktik vujudga kelgan holatlar 
bo`yicha yo‘zaga kelgan munosabatlarga xosdir. Shuning uchun xo`jalik 
subyektining kelajakda bo`lishi mumkin bo`lgan qarzlarini to`lay 
olmasligi bilan bog`liq malumotlarni taqdim etmasligi bankrotlikning 
yashirilishi deb qaralishi mumkin emas. Bu o`rinda shunga alohida etibor 
berish lozimki, xo`jalik subyektini to`lovga qobiliyatsizligi faktini 
belgilashda faqatgina o‘zaytirilgan qarzdorlik majburiyatlari inobatga 
olinishi lozim, chunki to`lash muddati yetib kelmagan majburiyatlar 
bo`yicha xo`jalik yurituvchi subyekt qarzdor deb topilmaydi. 
Shuningdek, to`lovga qobiliyatsizlikni belgilashda alohida etiborni 
xo`jalik subyektida mavjud (balansida ro`yxatda bo`lgan) mulkning 
tahliliga qaratmoq lozim, chunki bankrotlik naqd pul yoki naqd pulsiz 
shakldagi yuqori likvidli aktivlargina emas, balki faqatgina qarzdorlik 
bo`yicha to`lovga butun mol-mulki yetmaganda yo‘zaga keladi.