Shavkatov n. Infratuzlima loyihalarini moliyalashtirishda davlat-xususiy sheriklik munosabatlarining ahamiyatli jihatlari
ИҚТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ
Yüklə 75 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tadqiqot metodologiyasi.
- Tahlil va natijalar.
|
ИҚТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ
2023, 4 (164) Tahlillar shuni ko'rsatadiki, iqtisodiy va infratuz ilmaga bo’lgan talabning oshib borishi davlatning DXSh munosabatlarini kengayishiga ta’sir qiluvchi eng muhim omil hisoblanadi. Davlat qarzi darajasi va infratuzilmaga bo'lgan talab DXShni kengay ishiga eng ko’p ta’sir qiluvchi omillar hisoblanadi. DSXHlarning potentsial iqtisodiy foydalari ko'p hol larda ularni asoslash uchun keltirilgan eng muhim sabablardan biri hisoblanadi [9]. Keltirilgan tadqiqotlarga suyangan holda etirof etish mumkinki, iqtisodiy rivojlanishiga to‘sqinlik qil ishi mumkin bo‘lgan asosiy omillardan biri sifatida infratuzilma tarmoqlarining rivojlanishiga moliyaviy resurslarning yetishmasligi hisoblanadi. Shuningdek, iqtisodiyot tarmoqlarida infratuzilma ob’ektlarini rivojlantirish va modernizatsiya qilish bo‘yicha zarur investitsion loyihalarni amalga oshirish uchun xususiy investitsiyalarning salmog‘ining yetarli dara jada emasligi va zamonaviy texnologiyalarni jalb etish darajasining pastligi asosiy muammolardan hisoblanganligi mazkur yo‘nalishdagi tadqoqitlarni amalga oshirish lozimligini taqozo etadi va muhim ilmiy ahamiyat kasb etadi. Tadqiqot metodologiyasi. Mazkur tadqiqotlarni amalga oshirishda ilmiy abstraksiyalash, tasviriy statistika, ekspert bahol ash guruhlashtirish, dinamik tahlil usullaridan foy dalanilgan. Tahlil jarayonida statistik ma’lumotlarni to‘plash, jadval grafiklar, bundan tashqari tasviriy statistika koʻrsatkichlari va o‘rtacha miqdorlardan foydalanilgan. Maqolada davlatxususiy sheriklik munosabatlarini moliyalashtirishda xususiy inves torlarni ishtiroki tahlil qilingan shu bilan birga mual lif tomonidan xulosa va takliflar keltirib oʻtilgan. Tahlil va natijalar. Xalqaro moliya institutlari ko'pincha kam daro madli mamlakatlarda DXSHni amalga oshirishni qo’llabquvvatlaydi. Masalan, soliq tushumlari cheklangan milliy hukumatlar infratuzilmaga sar moya kiritish uchun boshqa muqobil manbaga ega bo'lmasligi mumkin. (Osiyo taraqqiyot banki, 2008; Xalqaro moliya korporatsiyasi, 2009; Davlatxususiy infratuzilma bo'yicha maslahat fondi, 2013; Birlash gan Millatlar Tashkiloti, 2009). Fikrimizcha, bunday sharoitlarda infratuzilmani moliyalashtirishning eng maqbul variantlaridan biri bu davlat xususiy sheriklik munosabatlari hisoblanadi. Rivojlanayotgan mamlakatlarda byudjet mablag’larini yetishmasligi, davlat qarzining bal andligi, yetarli mablag’larning mavjud bo’lmasligi rivojlanayotgan mamlakatlarda infratuzilmalarni moliyalashtirishda muqobil manbalardan foydalan ishga ehtiyojni yuzaga keltiradi. Past daromadli va rivojlanayotgan mamlakatlarda bunday muqobil moliyalashtirish manbalari orasida Davlatxususiy sheriklik orqali infratuzlmaga investitsiylar jalb etish va moliyalashtirish amaliyoti juda keng tar qalmoqda. Biroq, xususiy biznes iqtisodiymoliyaviy va siyosiy risklar yuqori bo’lgan muhitda, davlat xususiy sheriklik munosabatlarida ishtirok etishi uchun yetarli darajada rag’batlarga ega bo’lmasa, bunday munosabatlarga qiziqishi yuqori bo’lmaydi. Aynan shuning davlatxususiy sheriklikda yuzaga keladigan moliyaviy munosabatlarni tadqiq etish dolzarb hisoblanadi. Ushbu tadqiqot ishimizda yalpi ichki mahsulot, aholi jon boshiga to’g’ri keladigan daromad, davlat byudjeti, davlat qarzi, inflyatsiya, pul massasi kabi ko’rsatkichlarini DXSh samaradorlik ko’rsatkichlari va infratuzilmaga xususiy investitsiyalar salmog’iga ta’sirni makroiqtisodiy jihatdan tahlil qilamiz. YaIMga nisbatan DXSh loyihalari soni va DXShga investitsiyalar salmog’i bunday munosabatlarda tadqiq etilishi lozim bo’lgan muhim ko’rsatkichlar sanaladi. Dunyoda iqtisodiymoliyaviy munosabatlarning globallashuvi, 2022yilning butun dunyoda global siyosiymoliyaviy keskinlashuvning kuchaygan ligi, mamlakatlar markaziy banklarining pulkredit siyosatidagi keskin choralari, byudjet taqchilligi va davlat qarzlarining oshishi, natijada mamlakatda infratuzilmaga ajratilishi rejalashtirilgan mablag’lar ko’lamining keskin kamayishi sabab bo’lmoqda. “Infratuzlmaga davlat investitsiyalari salmog’ining kamayishi mamlakat iqtisodiyotiga keskin salbiy ta’sir ko’rsatadi, bunday sharoitda, davlat xususiy sektor uchun infratuzilmaga qilgan investitsiyalar dan oladigan moddiy rag’batini oshirish orqali xususiy investitsiylarni infratuzilmani moliyalashti rishga jalb etishi lozim” [10]. Fikrimizcha, DXSh munosabatlarini mamlakatda rivojlantirish orqali bunga erishish mumkin bo’ladi. Jahon miqyosida davlatxususiy sheriklik loyi halarining amalga oshirilishi yillar kesimida tahlil qilinganda 20112012 yillar oralig’ida eng ko’p loy 57 ИНВЕСтИЦИЯЛАР ВА ИННОВАЦИЯЛАР / ИНВЕСтИЦИИ И ИННОВАЦИИ |