Щяр бир алим гиймятлидир. Анъаг нязяриййяни тяърцбя иля бир
Yüklə 0,85 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Әsas çakralar 1. Muladhara
- Çakralar «elm güzgüsü»ndə
- Nuranə ALVERDİYEVA, NKPİ‐nin əməkdaşı 65 ELM DÜNYASI
|
59 ELM DÜNYASI / Elmi‐kütləvi jurnal / 2 (06) 2014 ПСИХИ ЕНЕРЖИ МЯНБЯЙИ
qüvvə və şüur mərkəzlərindən biri kimi qeyd olunur. Müasir induizmdə hesab olunur ki, insan bədənində çakralar müxtəlif əsəb düyünlərinə və vəzilərə uyğundur. İnduizm dini təcrübələrində çakralar (və ya bədənin mexanizmini tənzimləyən nazim çarxlar) – bu, nadi (sanskr. नाडी, nāḍī — kanal, boru, vena, puls) kəsişmə nöqtəsidir, hansı ki, onunla insan bədəninə həyat enerjisi (prana – «həyat», «nəfəs» və ya «daimi hərəkət») keçir. İnduizmdən başqa, çakra anlayışından bəzi buddizm sistemlərində, xüsusilə Tantra və Yoqada, bir çox müasir fövqəltəbii (okkult) sistemlərdə, Çinlilərin daosizmində (dantyan), həmçinin xüsusi simvolik təsvir lərdə (çankra yantra) istifadə olunur. Çakra islam düşüncəsində də həmçinin xatırlanır. İslamın sufizm fəlsəfəsində (İslamın ezoterik şərhi) «lətaiflər» haqqında buna bənzər anlayışlar vardır. Lətaif hərfi mənada «incəlik» deməkdir və incə qavrama nöqtəsi mənasını verir, həmçinin paklıq nöqtəsi, nur lanma yeri, reallıq mərkəzi də adlanır. Sufi lər qəlb, ruh, sirr, xəfi, əxfa, nəfs kimi 6 lətaif təbəqəsini fərqləndirirlər. 4 əsas qavrayış orqanının aktivizasiyası sufi metodologiya sının bir hissəsi hesab olunur: – Ürək (qəlb) – Şüur (sirr) – İntuisiya (xəfi) – Gizli şüur (əxfa) Çakranın mövcudluğu haqqında konsep ‐ siya ənənəvi hind təbabəti və alternativ təba ‐ bətin digər bəzi növləri üçün xarakterikdir, lakin müasir elmlər, əsasən də, biologiya və biotəbabət güman edir ki, insan bədənində çakraları müəyyən edə biləcək fiziki və fizi ‐ oloji struktur mövcud deyil. «Efir bədəni» daimi olaraq fırlanan çakra vasitəsilə kosmosdan enerji udur və bu gücü bədənə ötürür. Allah insanı 8 hissədən yaradır: torpaq dan – bədəni; daşdan – sümükləri; dənizdən – qanı; buluddan – düşüncəni; işıqdan – rəngi; küləkdən – nəfəsi; oddan – istiliyi; günəşdən – gözləri. Bu barədə qədim əlyazmalarda de ‐ yilir. Çakralar efir və fiziki bədən arasında əsas kontakt nöqtələri vasitəsilə kainatın günəş enerjisi və «pranik» enerji (sanskrit sözü olub, kainatın elementlərini birləşdirən günəş dən gələn kosmik enerji (həyat enerjisi) anla mını verir) ilə qidalandığımız ötürücülər he sab
olunur. Hindlilərin anlamına görə, çakralar «həyat enerjisi çeviriciləri»dir. Hal‐hazırda 7 çakranın mənası məlumdur, lakin bəşəriyyətin ruhi (mənəvi) bərpasının növbəti pilləsinə keçid ilə daha 5 çakra aşkar olunacaq və inkişaf edəcək. Mikrokosmosun və ya insanın bütün imkanlarının inkişafı qis ‐ mən günəş sistemi planetlərinin təsir gös tər ‐ diyi 12 çakranın inkişafı ilə bağlıdır. 60 ELM DÜNYASI / Elmi‐kütləvi jurnal / 2 (06) 2014 Çakralar insanın kamilləşdiyi zaman təd ‐ ricən açılmağa başlayır. Bəzi insanlar tez inki ‐ şaf edir, bəziləri tədricən, çakralar da müxtəlif insanlarda müxtəlif yaş dövründə kəşf edilir (adətən, təqribən 34 yaşınacan). «Efir bədəni»ndə ardıcıl olaraq yerləşən 7 çakra endokrin vəziləri vasitəsilə bel sütu ‐ nunda həyat enerjisi yayır və insanda qan dövra nını idarə edir. Hər çakranın mərkəzin ‐ dən saplaq çıxır və bel sütununa yönələrək onunla əlaqələnir. Belə ki o, çakraları ən mühüm enerji kanalına bağlayır – «Suşumna»ya, hansı ki onurğa boyunca başa doğru yüksəlir. Çakralar daimi fırlanma və vibrasiya vəziy ‐ yətində olur. Məhz bu fırlanma, istiqamətdən asılı olaraq, enerjini cəzb edir və uzaqlaşdırır. Çakralar saat əqrəbi istiqamətində və ya əksinə fırlanır. Sağa doğru çevrilmə Yan (kişi) anlamını verir. O, iradə gücü və fəaliyyət ifadə edir. Daha az pozitiv mənası isə aqressivlik və hakimiyyət yanğısıdır. Sola doğru çevrilmə İn (qadın) anlamını verir. Qəbulluğu və itaətkar ‐ lığı simvolizə edir, daha az pozitiv mənası isə zəiflikdir. Çakralar onlara kainatdan, təbiətdən, səmavi varlıqlardan, insanlardan və hə a əşyalardan gələn enerjini özünə hopdurur. Hər bir çakra fiziki bədəndə orqanizmdəki fiziki və emosi ‐ onal prosesləri tənzimləyən bir endokrin vəzi kimi ifadə olunur. Ali kosmik enerji çakralar vasitəsilə insa ‐ nın fiziki bədəninə doğru istiqamətlənir. Bu enerji, həmçinin həyat enerjisi adlanır və həya ‐ tımızda fiziki, əqli, ruhi sağlamlığımızda müəy ‐ yən əhəmiyyətə malikdir. Enerjinin çakralar vasitəsilə harmonik olaraq bədənə keçə bilmədiyi vəziyyət yarandıqda və ya çakralardan biri təcrid edildikdə (blok laş ‐ dırıldıqda), yaxud da hədsiz dərəcədə mey ‐ dana gəldikdə, bu, disbalansa gətirib çıxarır ki, bu da həyatın bütün sferala rında, o cümlə ‐ dən orqanizmdə müvafiq endok rin vəzilərin funskiyasının pozulması və maddələr müba ‐ diləsi balansının korlanma sında özünü gös ‐ tərir. Fiziki bədəndə çakralar «radioötürücülər» kimi fəaliyyət göstərir. Onlar fiziki bədənə energetik bədənlərin yüksək tezliyinə təsir gös ‐ tərən yüksək, daha təmiz energiyadan cərəyan ötürür və bununla yüksək tezliyi fiziki bədə ‐ nimizin istifadə edə biləcəyi formaya dəyişir. Bütün kainat böyük əzəli bir qüvvə ilə qurul muşdur. Bu qüvvə hər bir cismə, məxluqa ona müvafiq həcmə görə və onlara psixoloji, emosional, intellektual, ruhi nöqteyi‐nəzər baxımından müvafiq olan tezliklə ötürülür. Fəzada olan bu sonsuz enerji fiziki bədənlərə keçərkən, onun gücü və qüdrətliliyi xeyli azalmağa başlayır, beləliklə, bədənlər onu canına çəkə bilər (bir halda ki, bədənlər bütün əsas qüvvənin bir qisminə davam gətirə bilər). İnsan bədəni kainat kimi müxtəlif qatlar ‐ dan ibarətdir – ruhi, emosional, intellektual və əlbə ə, material. İnsan bədəni ilə «kosmosun bədəni» arasında fərq dalğalarının uzunlu ‐ ğun da və tezliyindədir. Bir halda ki, insanlar düşünmək qabiliyyətinə malikdir, onlar müva ‐ fiq şəkildə intellektual, intuitiv və emosional səviyyədə müxtəlif energetik bədənlərə və müxtəlif təbəqəli düşüncəyə köklənə bilirlər, deməli, ilahi qüvvə nəinki xaricdə, həm də daxilimizdədir. Təfəkkürü genişləndirmək üçün müxtəlif üsullar: pozitiv düşünmə, istiqamət ‐ lən miş təxəyyül, meditasiya və başqaları buna imkan yaradır. Şüur – çox güclü bir silahdır. O, material sfera, məsafə, zaman ilə məhdudlaşmayıb və bizim çoxölçülü vücudumuz daxilində düşün ‐ cə nin müxtəlif təbəqələrinə görə dəyişə bilər. Bu dəyişikliklər tez‐tez və sürətlə baş verə bilər. Bu səbəbdən bədənin enerji mər kəz ləri çox vacib rol oynayır. Nə zaman ki, çakralar ‐ dan birinə diqqət yönəlir, insan şüurlu və ya şüursuz olaraq konkret həmin çakranın cavab ‐ deh olduğu hissə ilə bağlı olur. Prob lemə
fikrini cəmləşdirmə onun həllinə imkan vermir, əksinə. Problemlə əlaqəli düşüncə və emosi ‐ yaya daha çox enerji sərf olunduqca, o qədər də problem böyüyür və şiddətlənir. Әksinə, həmin çakranın tarazlaşmasına fikrini cəmlə ‐ mək müsbət nəticələrə gətirib çıxaracaq: çak ‐ ra nın tarazlaşmasına və çakranın qeyri‐kafi işindən yaranan ümumi disbalansın (fiziki, emosional və ruhi) korreksiyasına. Hind və digər qədim mədəniyyətlərdə çak ‐ ra lara müəyyən rənglər, ünsürlər, işarələr və xüsusiyyətlər şamil olunur. 61 ELM DÜNYASI / Elmi‐kütləvi jurnal / 2 (06) 2014 Məsələn, torpaq ünsürü cinsiyyət vəziləri ilə, birinci çakra ilə, Mars planeti ilə, qırmızı rənglə və yaqut daşı ilə əlaqələndirilir. Bu elementlərin uyğunlaşdırılması metodikası ümumi tarazlığın yaranmasına səbəb olur və insana yaxşı təsir göstərir. Çakralar sabit deyil, hərəkətlidirlər. Hərə ‐ kətli çakra – sağlam çakradır. Elə bir vəziyyət yarana bilər ki, onların hərəkətliliyi zəifləyə bilər, enerji lazımi formada ötürülə bilməz və çakra təcridlənə (bloklaşdırıla) bilər. Bu, nadir hadisə deyil. Belə tıxanma müxtəlif forma ‐ larda meydana gələ bilər, məsələn, ciddi travma, yaxud daha artıq kiçik travmaların məcmusu. Sağlam çakraların işini klapanın işinə bənzətmək olar. O, lazım olduqda bağlanır və açılır. Arzuolunmaz enerjini, yaxud mənfi reaksiyanı o filtrasiya edir. O, uyğun və düzgün enerji qarşısında açıla bilər. Həmçinin müntəzəm narkotikdən və dər ‐ man preparatlarından istifadə, alkoqoldan və tütündən sui‐istifadə, narkozdan müntəzəm və uzunmüddətli istifadə də çakralara təsir göstərə bilər. Yerli və ümumi anesteziyadan sonra çakralara dərhal müalicə və harmoniza ‐ siya lazımdır. Bu hallarda çakralar açıq qala bilər ki, nəticədə insan xarici təsirlərə qarşı həssas və çox asılı qala bilər – yaxud da çak ‐ ralar tədricən bərkiyib bağlana bilər ki, nəticədə insan müəyyən bacarıq və duyğuları itirə bilər. Bu cür halları müalicə və gül terapiyası ilə (çakraların yaxşı reaksiya göstərdiyi) aradan götürmək olar. Lakin çakralara əsas təsir özü ‐ nümüalicə vasitəsilə göstərilə bilər. Bu özü ‐ nümüalicəyə dərk etmə, seyr etmə (xüsusilə güllər və hərəkət) daxildir.
मूलाधार – mūlā – kök, əsas, adhāra – fundament, bazis, dayaq) Energetik potensialın (kundalini) birinci qırmızı rəngli çakrası, cinsi orqan yaxınlığında aralıq nayihədə yerləşir. Әsas funksiyaları: həyatı qorumaq instinkti, bütün növ aqres ‐ siyalar və mənfi reaksiyalar, sağ qalma, təhlü ‐ kəsizlik, sağlamlıq, cinsin davam etdirilməsi instinkti, Kundalini energiyası başlanğıcı. Mu ‐ lad hara sağ qalmaya cavabdehdir. Həqiqi qorxu hissi Kundalini enerjisini bu çakra səviyyə ‐ sində təcrid edir, yüksək təfəkkür mərkəz lə ‐ rinə yolunu bağlayır ki, bu da insanı sağ qal ma instinkti də daxil olmaqla tam stupor vəziy ‐ yətə gətirir. Muladharanın inkişaf etdiril məsi üçün nizam‐intizamlılıq, cəhdlik və punk tu al ‐ lıq kimi keyfiyyətləri özündə inkişaf etdirmək lazımdır. Fiziki bədəndə regenerativ proseslərə və immun sisteminə cavab verir. Orqanlar: yoğun bağırsaq, sidik kisəsi, prostat vəzi, uşaqlıq, ayaqlar Endokrin sistem: böyrəklər, böyrəküstü vəzilər Kristallar: yaqut, qranat, obsidian Rəng: tünd‐qəhvəyi, qırmızı, boz, tünd‐ qırmızı, albalı Ünsürlərlə assosiasiyası: torpaq Müvafiq musiqi tonu: do 2. Svadhişthana (svādhi ṣṭhāna, स्वाधिष्ठान– sva – şəxsi, adhi ṣṭhāna – məskən) Әsas funksiyaları: emosiyalar, cinsi enerji, həyatsevərlik, spontanlıq (qeyri‐iradilik), həvəs, məmnuniyyət, Kundalini energiyası. Çakra təxminən qasıq sümüyünün yuxarı kənarında və göbək arasında yerləşir. Bu çakra yemək, cinsi əlaqə, spirt və s. şəhvətli zövq almaq motivləri ilə assosiasiya olunur. Mulad ‐ hara çakra səviyyəsində insan dünyada təhlü ‐ 62 ELM DÜNYASI / Elmi‐kütləvi jurnal / 2 (06) 2014 kə sizliyi barədə, mövcud olmanın ele men tar rahatlığının yaradılması barədə narahat olduğu halda, Svadhişthana səviyyəsində dünya və onun içərisində hər şey onun tərəfindən bu və ya digər maddi zövqün mənbəyi hesab olunur. Svadhişthananın inkişaf etdirilməsi üçün mütləq özündə təvazökarlıq, fiziki zövqlərdə təm ‐ kinlik, səbirlilik, fiziki bədənin gigiyenası, da ‐ nı şıq zamanı müxtə sərlik kimi keyfiyyətləri inkişaf etdir mək lazımdır. Digər mənbələrə görə, svadhişthana özündə cinsi enerji axınının hərəkət etməsinə kömək edən mərkəzi əks etdirir. Lakin cinsi funksiya ilə yanaşı, bu çakra yaradıcılıq baxımından özünü reallaşdırmaya, cinsi enerjinin yaradıcı enerjiyə sərf olunmasına (çevrilməsinə) yönəl ‐ mişdir. Fiziki bədəndə maddələr mübadiləsinin sürət ‐ liliyinə və «mayelərin» hərəkətinə cavab verir. Orqanlar: cinsi, bətn kələfi, appendiks Endokrin sistem: cins vəziləri Kristallar: serdolik (əqiq), yantar (kəhrəba) Rəng: narıncı, al, çəhrayı, yasəməni Ünsürlərlə assosiasiyası: su Müvafiq musiqi tonu: re
ṇipūra, मणिपूर – mani — qiymətli şey; pur — şəhər) Göbək nahiyəsinə aid olan hakimiyyət, zən ‐ ginlik, intellekt və iradə gücü ifadə edən çak ‐ radır. Qəbul olunmuşdur ki, Manipura fiziki bədəndə günəş kələfinin olduğu nahiyədə yerləşir. Manipura çakranın ruhi təkamül səviy ‐ yəsində insanı həyatın mənası, onun ümumi varlıq sxemində yeri kimi suallar maraq lan ‐ dırmağa başlayır. Tanta ənənələrində hesab olunur ki, Kundalini bu çakraya çatdığı zaman əsl ruhi təkamül başlayır. Manipura intellektə cavab verir. Qəzəb hissi Kundalini enerjisini bu çakra səviyyəsində bloklaşdırır və Kunda ‐ liniyə insanın ruhi mərkəzinə (ürək çakrasına) çatmasına imkan vermir. Qəzəbi tanıması və qəbul etməsi ilə insan Kundaliniyə şüurun yüksək mərkəzinə keçməsinə şərait yaradır. Acıq, qəzəb və hiddət bu mərkəzi bütün mümkün olan gücü ilə aktivləşdirir ki, bu da insanı affekt halına gətirə bilər. Әsas funksiyaları: hakimiyyət, nəzarət, azadlıq, karyera, əminlik, gözüaçıqlıq, ağıl Fiziki bədəndə həzm sisteminə cavab verir. Orqanlar: mədə, mədəaltı vəzi, öd kisəsi, qaraciyər Endokrin sistem: mədəaltı vəzi və qara ‐ ciyər
Kristallar: yantar (kəhrəba), sarı turmalin, sitrin və topaz Rəng: sarı Ünsürlərlə assosiasiyası: od Müvafiq musiqi tonu: mi
अनाहत – toxunulmaz, zərbə almayan, ilahi səs) Ürək nahiyədə yer ‐ ləşən sevgi çakrası. Döş sümüyünün mərkəzində yerləşmişdir. Anahatanın keyfiyyətləri: özünə əminlik, mərd ‐ lik, cəsarət, immunitet, antitellərin forma laş ‐ ması, sevgi, ürəkdə sevinc və rahatlıq, vəzifə və xoşbəxtlik hissi ilə dolu həyat, qarşılıqlı müna sibətlərin və öhdəlik lərin ideal normaları. Әsas funksiyaları: sədaqət, sevgi, mər hə ‐ mət, empatiya, sevinc, mehribanlıq 63 ELM DÜNYASI / Elmi‐kütləvi jurnal / 2 (06) 2014 Fiziki bədəndə qan dövranı sisteminə cavab verir.
Orqanlar: ürək, ağciyər, qan dövranı sistemi Endokrin sistem: timus (çəngələbənzər vəzi) Kristallar: avantürin, çəhrayı kvars Rəng: yaşıl, firuzəyi, mavi Ünsürlərlə assosiasiyası: hava Müvafiq musiqi tonu: fa 5. Vişuddha (viśuddha, विशुद्ध – təmiz lənmə) — boğaz nahiyədə olan harmoniya çak rası. Әsas funksiyaları: ünsiyyət, özünüifadə, yaradıcı potensial, harmoniya, «həqiqətin daxili səsi» Vişuddha həqiqətə cavab verir, yalanla blok ‐ laşdırılır. Onu həmçinin iradə çakrası ad ‐ landırırlar. İnsan nə qədər çox düzgün danı şarsa, bu çakra da o qədər inkişaf edər. Daxilən bu çakra natamamlıq, günah, tərki‐dünyalıq, aqressiya, üstünlük hissi ilə korlanır. Fiziki bədəndə eşitmə və tənəffüsə cavab ‐ deh lik daşıyır. Orqanlar: qırtlaq, qalxanvari vəzi, səs telləri, ağciyərin yuxarı hissəsi Endokrin sistem: qırtlaq, qalxanvari vəzi Kristallar: selestin, akvamarin, xrizopraz Rəng: indiqo Ünsürlərlə assosiasiyası: efir Müvafiq musiqi tonu: sol 6. Acna (ājñā, आज्ञा) – əmr, komanda) – qaşlar arasında yerləşən və şövqsüzlük və fövqəltəbii bacarıqları bildirən (görücülük, hipnoz) çakra Әsas funksiyaları: intuisiya, əqli fəaliyyət, ali təfəkkür səviyyəsi, ekstrasensor bacarıqlar Acna qaşlararası mərkəzlə əlaqəlidir, onu, adətən, xüsusi nadi – mahanadi köməyilə bhru ‐ madhya (bhru – qaşlar və madhya – mərkəz) adlandırırlar. Bu iki mərkəz meditasiya təcrü ‐ bələrində olduqca vacib rol oynayır və əsas etibarı ilə onları bir bütün – «üçüncü göz» hesab etmək olar. «Üçüncü göz»ün – Acna çakranın oyan ması bir çox dini və psixoloji ənənələrdə son dərəcə populyar motivdir və bu metodikalar müvafiq ədəbiyyatlarda geniş təsvirini tapır. Xüsusilə Buddanın heykəlini qaşarası mərkəz nahiyə ‐ sində qiymətli qaşla hazırlayırlar. Bu mərkəz bir çox hindu tanrıları (və yalnız deyil) və mifik qəhrəmanlarda qeyd olunur. Acna çakranı (ümumiyyətlə, «üçüncü göz»ü istənilən digər simvolizmdən asılı olmayaraq) tez‐tez əzgiləbənzər vəzi (epifiz, pineal vəzi) ilə – xüsusilə qaş mərkəzi qarşı sında beynin böyük yarımkürələri arasında yerləşən noxud ölçüsündə olan (insanda təqribən 8mm) vəzi ilə əlaqələndirirlər. Әzgi ləbənzər vəzi tor qişa ilə qanqli (əsəb düyünü) əlaqəsinə malikdir. Müasir elmi təsəvvürlərə görə, o, sirkad ritm ‐ lərinin tənzimlənməsində iştirak edən mela to ‐ nin hormonunun ifrazına xidmət edir. Rəng: ametist Ünsürlərlə assosiasiyası: işıq Müvafiq musiqi tonu: lya 7. Sahasrara (sahasrāra, सहस्रार – min qat) O, min ləçəkli lotos şəklində təsvir olunur. Bu ləçəklərdə 50 hərfdən ibarət sanskrit əlif ‐ basının bütün mümkün artikulyasiyası vardır. Lakin yəqin ki, bu, yalnız onun ləçək lə rinin sonsuz sayda göstərilməsi üçün bir metafo ‐ radır. Lotosun içərisində özündə üçbu caq bir ‐ ləş dirən bütöv Ay təsvir edilir. Sim volik olaraq, burada mənəvi təkamülün əsas məq ‐ 64 ELM DÜNYASI / Elmi‐kütləvi jurnal / 2 (06) 2014 sədi hesab olunan Şiva və Şaktinin qovuş ma ‐ sına nail olunur. Әsas funksiyaları: kosmosla əlaqə, tam azad olma, nirvana (buddizmdə) Digər mənbələrə görə, ən yüksək vibra ‐ siyalı çakradır. Şüur bu çakraya kimi yük ‐ səldikdə, insanın fərdi «Mən»i ümumi şüurla birləşir. Bu çakra sakitlik və firavanlıq saçır. Fiziki bədəndə ağıla, ali psixi funksiyalara nəzarət edir. Çakrada olan problemlər bunları yaradır: doqmatizm (ehkamçılıq), özünə ziyan, Allaha şübhə etmə, Allaha qarşı yönəldilmiş fəaliyyət. Endokrin sistem: epifiz Kristallar: şəffaf almaz Rəng: bənövşəyi Ünsürlərlə assosiasiyası: metal Müvafiq musiqi tonu: Si Reyki`də (komplementar tibbin bir növü ‐ dür, burada «əllə toxunma ilə müalicə» adla ‐ nan texnikadan istifadə olunur. Profes si onal lar tərəfindən «şərq təbabəti»nin bir növü kimi təsnif edilir) hesab olunur ki, insanda 108 çakra vardır – 7 əsas və 101 kiçik. Çakralar «elm güzgüsü»ndə Bir çox ezoterik biliklərin fenomenlərini müasir texnikanın köməyilə toxunub diaq noz ‐ laşdırmaq olar. Avropa rasionallığını və şərq müdrikliyini vahid bütöv sistemə birləşdirməyə bir neçə dəfə cəhd göstərilmişdir. Bu mənada Kalifor ‐ niya İnsan Elmi İnstitutunun yaradıcısı, həkim Hiroşi Motoyamanın təcrübələri maraq doğu ‐ rur. Dünya səviyyəli həkim kimi tanınan alim özünün və ardıcıllarının qarşısına çətin tapşı ‐ rıq qoyur: Şərq və Qərb dini təcrübələrini vahid harmonik sistemdə birləşdirmək. Bu tədqi ‐ qatları o, «Elm və şüurun təkamülü» adlı kita ‐ bında açıqlayır. Orada deyilir ki, alim elmi me todların köməyilə insanın «zərif» bədəni haqqında şərq nəzəriyyələrini tədqiq etmişdir. İnsan quruluşunun qərb anatomik modeli bu nəzəriyyələrlə müqayisə edilmişdir. Beləliklə, enerji hallarının tədqiqi üçün sırf elmi metodlardan istifadə edərək, Hiroşi Moto ‐ yama çox maraqlı nəticələrə gəlmişdir. Öz təcrübələrində Hiroşi Motoyama eks ‐ periment yolu ilə insanda çakraların, meri ‐ dian ların və orqanların əlaqəsini tapmağa cəhd göstərmişdir. Alim elmi olaraq enerji mərkəz ‐ lə rinin mövcud olmasını sübut etməyə və onları Avropa rasionallığı nöqteyi‐nəzə rindən izah etməyə çalışmışdır. Tədqiqatın aparıl ma sı üçün çakraların və meridianların vəziyyətini göstərən iki cihaz yaradılır. Təcrübə zamanı Motoyama çakraların sinir pleksusları (sinir düyünləri kələfi) ilə bağlantı yerini aşkar edir. Pleksuslar fiziki bədəndə çakra ların proyeksiyası hesab olunur. Beləliklə, çakraya enerji‐infor ‐ mativ, yaxud vibrasiyalı təsir göstərərək, master birbaşa insanın əsəb sisteminə təsir edib neyroendokrin tənzimlə məyə təkan verir. Alim sübut edə bilir ki, çakra lara yönəlmiş Şərq dini təsəvvürlərinə əsas lanan təcrübələr müasir Qərb təbabəti nəzərindən tam izah edilə bilər. Hələ keçən əsrin 80‐ci illərində professor, fizika‐riyaziyyat elmləri doktoru Eduard Qodik təbiblərin və ekstrasenslərin fövqəltəbii baca ‐ rıq larını öyrənmişdir. Bu barədə onun «Ekstra ‐ senslərin sirri» kitabında məlumat verilir. Öz laboratoriyasında təbiblərin çakralarının yer ‐ ləş diyi nahiyədə ultrazəif parıltının spontan şəkildə artmasını qeydə almışdır. Daha sonra Novosibirskdə akademik Vlail Petroviç Kaznaçeyevin rəhbərliyi altında alim ‐ lərdən ibarət bir qrup aşkar edir ki, çakra nahi ‐ yəsində lazer şüası digər nahiyələrdə oldu ğundan fərqli cür əks olunur. Həmçinin müəyyən olun ‐ muşdur ki, bu nahiyələrdə oksigenin sərf edilməsi sürəti daha çoxdur. Bədənin enerji strukturu kimi çakra fenomenini müasir elm tədqiq və təsdiq edir. Daha doğru desək, hind qurularının min illik müddətdə bildiyi bir şeyi müasir insan elmi‐texniki tərəqqinin hesabına görə və diaq ‐ nozlaşdıra bilər.
/ Elmi‐kütləvi jurnal / 2 (06) 2014 Müasir Amerika filosoflarından olan Con Sörl 1932‐ci ildə Kolorado ştatının Denver şəhə ‐ rində anadan olmuşdur. Oksfordda oxuduğu 1950‐ci illərdə məşhur analitik filosoflar olan Con Oustin və Peter Frederik Stravsonun dərs ‐ lərində iştirak etmişdir. Hal‐hazırda da Kalifor ‐ niyada Berkli Universiteti Fəlsəfə kafedrasının professorudur. 1960‐cı illərin ortalarında «azad şəkildə danış hərəkatı» (free speech movement) adlı məşhur tələbə etirazında iştirak etmiş ilk professor olmuşdur. Zehin və dil fəlsəfəsində apardığı tədqiqatlara görə Con Sörl 2000‐ci ildə Jan Nikod və 2004‐cü ildə isə Amerika Milli Humanizm mükafatına layiq görülmüşdür. Con Sörl, əsasən, dil və zehin fəlsəfəsi sahə ‐ sində çox əhəmiyyətli tədqiqatlara imza atmış ‐ dır. Məhz bu yazıda təqdim etdiyimiz «Şüur və Dil» əsəri də dil və zehin fəlsəfəsi sahəsində Sörlün qələmə aldığı məqalələr toplusundan ibarətdir. Kitab müasir elmi‐fəlsəfi arqumentlər çərçivəsində şüur, mən düşüncəsi, ictimai qu ‐ rum lar, niyyət, səbəb və nəticə və s. mövzularını dərindən izah edir. Con Sörl «Şüur və Dil» əsəri ‐ nin girişində analitik şəkildə fəlsəfəyə dair iki sualını belə qoyur: «Mən» anlayışımızı təbiət elmlərindən, xüsusilə fizika, kimya və biologi ‐ yadan əldə etdiyimiz dünya anlayışlarıyla necə bir bütünlük içərisində və tutarlı şəkildə izah edə bilərik?» və «Şüur bütövlükdə nədir və dünya ilə necə münasibətdədir?» Con Sörl XX əsrdə daha çox inkişaf edən analitik dil fəlsəfəsinə sadiq qalaraq bu kimi sualları cavablamadan əvvəl onun analiz edil ‐ mə sinin vacibliyini vurğulayır. Nümunə kimi Sörl məşhur zehin‐bədən problemini bu mövzuda misal gətirir. O bu sualın qoyuluş tərzini, hansı əsas fikirlərə istinad edilərək ortaya atıldığını analiz edir. Ona görə, nə qədər ki zehni struk ‐ turun fiziki strukturlardan ayrı bir ontologiyaya malik olduğunu düşünən XVII əsr fəlsəfi termi ‐ nologiyasını qəbul etməyə davam edəcəyik, problemin həlli çətinləşəcəkdir. Bütün daxili, subyektiv və hissi xüsusiyyətləri ilə şüurun (eynilə həzmin mədənin bir funksiyası olduğu kimi) beyinin bir xüsusiyyəti olduğu başa düşüldükdə problemin fəlsəfi həlli mümkün olacaqdır. Ancaq şüurun beyində necə işlədiyi problemi də bun ‐ dan sonra izah edilməlidir. Bu kontekstdə Sörl, Dekartla başlayan skeptik dəlil və cavabını ciddiyə almanın vaxtının çoxdan keçdiyini vurğulayır. Ona görə XVII əsrdən fərqli olaraq müasir dövrdə biliyin güclü bir əsasa dayan masını isbat etmək gülüncdür. Çünki müasir intellektual‐fəlsəfi atmosferdə ən açıq şey budur ki, bilik gündən‐günə dəyişir. Və biliyin varlığı şübhəli deyildir. Kitabdakı «şüur problemi», «şüurun elmi şə kildə necə tədqiq olunacağı», «şüur», «heyvan zehinləri» və «niyyət və təbiətdəki yeri» adlı ilk beş yazı şüur və niyyət fenomenlərinin dün yanın neçə funksiyaya malik olduğu və anla şılmasına dair mövzuları əhatə edir. Maraqlı cəhətlərdən biri də budur ki, Con Sörl heyvan zehinlərindən bəhs edərkən heyvanların da insanlar kimi ağrı və həzz qədər şüur, inanc və arzularla birlikdə bir zehnə malik olduqlarını, ancaq dildən məhrum olduqları üçün zehni quru ‐ luşlarının məhdud olduğu görüşünü müdafə edir. Con Sörlə görə, beyindəki proseslər şüura səbəb olur, ancaq səbəb olduqları şüur substansiya (cövhər) və ya ayrı bir varlıq növü deyil. Şüur sadəcə bütün sistemin daha yüksək mərtəbədəki bir keyfiyyətidir. Kitabda yer alan altıncı «Kollektiv niyyətlər və davranışlar» yazısında Sörl fərd olaraq insa ‐ nın niyyətinin ictimai mühitlə əlaqəsini izah edərək fərdi niyyətin, eyni zamanda sosial aspekt ‐ dən asılı olduğunu və ona təsir etdiyini vurğu ‐ layır. Yeddinci və səkkizinci yazılarında isə zeh nin strukturu psixologiya və sosial elmlər kontekstində tədqiq olunaraq niyyətin də, eyni zamanda ictimai münasibətlərdə praktik və hermenevtik mahiy ‐ yətinə diqqət çəkilir. Doqquzuncu və onuncu yazılarda Oustin və Vitgenşteyn kimi filosofların inkişaf etdirdikləri analitik dil fəlsəfəsinə dair maraqlı fikirlər işlənir. Belə ki Con Sörl özünün məşhur əsəri olan «Nitq Aktları» (Speech Acts) kitabına əsas ‐ lanaraq bu yazılarda «xəbərverici» (constative) və «icraedici» (performative) cümlələr arasındakı fərqi rədd etməkdədir. Burada qeyd olunmalıdır ki, Qərb fəlsəfəsində «xəbərverici» (constative) və «icraedici» (performative) cümlələrin 1950‐ci illərdən etibarən kəşf olunması, pozitivist‐ fizikalist düşüncə tərzinin tərk olumasına səbəb olmuşdur. Belə ki, A.J.Ayerin və bu cərəyana Yüklə 0,85 Mb. Dostları ilə paylaş:
|