Щяр бир алим гиймятлидир. Анъаг нязяриййяни тяърцбя иля бир



Yüklə 0,85 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə9/12
tarix05.05.2017
ölçüsü0,85 Mb.
#16935
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   12

Pol Rikör: Beynimdə bəzi şeylər baş verir

və siz mənə beynimdə nələr olduğunu söylə ‐

yəndə neyronlar haqqındakı məlumat larım

artır. Ancaq bu məlumat bir simadakı sirli

baxışı anlamağa bir şey əlavə edirmi? Küçə ‐

dəki, ailənizdəki insanların üzünə baxanda

onların beyinlərində olanlara dair bir şey

bildiyiniz üçün anlaya biləcəyinizimi zənn

edirsiniz? 

Jan Pier Şonjü: Qarşılıqlı təcrübələrimiz

istər‐istəməz beyinlərimizi səfərbər edir.

Әlbə ə, bu nəticə beyinə birbaşa təsir etməklə

deyil, dolaylı olaraq, dialoqla, fikir alış‐verişi

prosedurunda əldə edilir. Bir baxıma beyində

52

ELM DÜNYASI

/ Elmi‐kütləvi jurnal / 2 (06) 2014



anlamanın bir coğrafiyası mövcuddur. Konkret

fenomenlər əsas olaraq birinci və ikinci hissi

sahələri  səfərbər edərkən, mə umlar daha

çox geniş əlaqələndirmə nümayiş etdirir.

Xarici aləmlə əlaqə yerini daha çox mücər ‐

rəd proqramlara və layihə lərə verir. Buna müqa ‐

bil iyerarxiyada mücərrəd olan bu təfəkkür

tərzləri müəyyən şəkildə hərəkət etmək

üçün səfərbər olurlar. Beyin biliyə bir seçmə

proseduru sayəsində çatır. Vilyam Ceyms

haqlı olaraq hələ o vaxtlar belə deyirdi:

«Düşünmək seçmək demək dir» ( To think is

to make selections). 

Pol Rikör: Başlanğıcda fizika, kimya və

biologiya terminləri ilə tərif etdiyiniz bir

ətraf mühit mə umu meydana gətirirsiniz.

Məhz bu mərhələdə belə artıq elmi olaraq

tərtib olunmuş bir dünya yaradırsınız. Sonra

bu dünyanın məna və mahiyyətdən uzaq

boş olduğunu söyləyirsiniz. Məhz bu dünya

daha əvəllər Kopernik və Nyuton inqilabları

ilə məna və mahiyyətdən uzaqlaşdırılmışdı.

Onlar Hans Consun da ifadə etdiyi kimi,

«ölü» fiziki bir dünya buraxdılar. Dünyanın

sizin ifadənizlə proqramlaşdırılmasının bir

seçmə proseduru ilə həyata keçirildiyi  möv ‐

zu sunda sizinlə həmfikirəm. Ancaq haradan

başlayaraq? Az əvvəl dediyim yaşam dünyası

qeyd etdiyim mərhələdən, bura canlının öz

istiqamətini axtardığı, oranı nisbətən başa

düşülən, özü üçün yaşana bilən bir yer halına

gətirmək üçün mənalı siqnallar seçdiyi bir

dünyadır. Şüur içində əşyalar olan bir qutu

deyil. Mən dünya ilə xüsusi bir münasibət ‐

də yəm: bu, dünyada anadan olma və müəyyən

vəziyyətdə olma münasibətidir. Bir şeyə

yönəlmə, yəni görmək, hansısa bir şeyin

qarşısında olmaq, dolayısı ilə xarici aləmdə

iştirak etmək deməkdir. «Daxil, xaricdir»

fikrində sehrli bir şey yoxdur. Bu paradoks

sadəcə şüuru «daxili», dünyanı da «xarici»

hesab edən iki qütblü təsəvvürü rədd et‐

diyini ifadə edir. «Xarici dünya» təcrübəçinin

elmi olaraq bildiyi və texniki mənada nəzarət

etdiyi şəkli ilə dünyadır. Bu canlının içində

istiqamətini axtararaq qurduğu şəkil ətraf

mühit deyil. Halbuki şəxsin özü və başqaları

ilə olan münasibətləri belə bir atmosferdə

qurulur və davam edir. 



Jan Pier Şonjü: Qarşılıqlı əlaqə və anlaşma

şüurlu subyektlər arasında olur. Niyyətlər,

məqsədlər, layihələr və davranış proqram ‐

ları nın hər biri ayrı‐ayrı neyron sis temlərini

dövriyyəyə soxur. Beyinlərimiz bu sayədə

indinin və keçmişdəki xarici aləmin çox müx ‐

təlif qaynaqlarını da bu işə əlavə edərək bu

prosesdə təsirli şəkildə iştirak edir. 



Pol Rikör: Qəbul edirəm. «Canlılar qru ‐

pu nun» analizi onu yenidən qiymətləndir ‐

məmizə kömək edə bilər. Belə olanda dünya  nın

gözəlliyini yaşayarıq!



Hazırladı: 

Dr. Rəşad İLYASOV

53

ELM DÜNYASI

/ Elmi‐kütləvi jurnal / 2 (06) 2014



Bu sözləri oxuyarkən, görünən işığı sinir

impulslarına çevirmək üçün sizin gözünüz

üzvi birləşmə olan retinaldan (vitamin A

aldehidi  və yaxud retinaldehid) istifadə edir. 

Bu  jurnalı vərəqləyərkən, sizə lazim olan

enerji əzələlərdə şəkərin kimyəvi reaksiyası

hesabına əldə olunur. Beyin hüceyrələri

arasında sadə üzvi molekullar (mediator

aminlər) körpü əmələ gətirirlər və beləliklə

də, beyində sinir impulslarının ötürül mə sini

təmin edirlər. Siz hələ də beyninizlə bədə ‐

ninizdə gedən prosesləri anlamadınız, elə

deyilmi? Bu prosesi anlamayan təkcə Siz

deyilsiniz. Yaxşı üzvi kimyaçı olmaq belə,

insan beyninin və bədəninin fəaliyyətini təmin

edən kimyəvi proseslərin təfsilatlarını bilmək

üçün kifayət etmir. 

Biz müəlliflər də  bunu dərk etmək iqti ‐

darında deyilik və buna iddiamız da yox‐

dur. Sadəcə olaraq, bu məqalənin məq sədi

XXI əsrə daxil olmuş üzvi kimya elminin

XIX əsrin əvvəllərində meydana gəldiyi ilk

dövrlərdən indiyə qədər keçdiyi inkişaf yolu ‐

nun həyatla bağlı olan bəzi məqamları

haqda məlumat verməkdir. Üzvi kimyanın

ilkin cəhdi elə həyatın kimyasını başa düşmək

olmuşdur. İndi isə o,  kimyanın onların həya ‐

tında oynadığı roldan o qədər də xəbərdar

olmayan milyonlarla insanları qida maddələri,

paltar, müalicə vasitələri ilə təmin edən

geniş çoxmilli sənayenin inamlı əsaslarına

çevrilmişdir. Kimyaçılar molekulların əmələ ‐

gəlmə mexanizmlərini, onların özəlliklərini,

həyati proseslərdəki rolunu başa düşmək,

həyat üçün faydalı olan, təbiətdən bilavasitə

əldə edə bilmədikləri, məhsulların istehsa ‐

lını yaratmaq üçün uzun müddətdir ki, digər

elm sahələrinin mütəxəssisləri ilə – fiziklərlə,

bioloqlarla, riyaziyyatçılarla, mühən 

dis 


lərlə

yaxından əməkdaşlıq edirlər. XXI əsrin əvvəl ‐

lərinə qədər aparılmış tədqiqatlar nəticəsində

artıq bir çox əhəmiyyətli nailiy yətlərin əldə

olunmasına baxmayaraq, üzvi kimya  hələ

inkişafının yeniyetmə dövrünü yaşa maqdadır.

O,  inkişaf etdikcə özü‐özünü yaradır, təkmil ‐

ləşdirir.  Çox vaxt yeni mole kul ları yarat‐

maqla, o, həyatı öyrənir, canlı lardan alınması

mümkün olmayan mole kul ları sintetik yolla

almaq və öyrənməklə, canlı lar da gedən kim ‐

yəvi proseslər haqda fikir yürüt məyə imkan

verir. Bununla yanaşı, yeni molekulların

yaradılması bizə insan həyatında geniş isti ‐

fadə olunan plastiklər, paltarları boyamaq

üçün yeni rənglər, ətirlər, xəstəlik ləri müalicə

etmək üçün yeni dərmanlar və s. verir. Bəzi

insanlar düşünürlər ki, belə fəaliy  yətlər təbii

deyil və onların məhsulları təhlükəli və

zərərlidir. Lakin sintetik üsulla alınan yeni

molekullar da Yer kürəsində təbii olaraq

mövcud olan başqa molekullardan alınır.

Belə bir müqayisə edək. Quşlar özlərinə

yuva qurur, insanlar isə ev tikirlər. Hansı

təbii deyil? 

Әlbə ə ki, hər ikisi təbii prosesdir. Hər

bir canlı öz yuvasını özü qurur. İbtidai icma

quruluşundan fərqli olaraq, sivil insanlar

mağaralarda yox, evlərdə yaşayırlar. Bəs

həmin evi ərsəyə gətirmək üçün sərf olunan

materiallar hardan alınır? Әlbə ə ki, təbiətdən.

Bu fəaliyyətlərdə təbii olmayan nə var?



54

ELM DÜNYASI

/ Elmi‐kütləvi jurnal / 2 (06) 2014



11- sis – retinal görünən

işığı qəbul edən maddə

seratonin

insan mediatoru

Eləcə də insanların öz həyati

ehtiyaclarını ödəmək üçün üzvi

kimya üsullarından istifadə et ‐

məklə  yeni maddələr almasında

təbii olmayan heç nə yoxdur!

Üzvi kimyaçı üçün prosesləri

təbii və qeyri‐təbii proseslərə

ayır maq mənasız şeydir. Təbiətdə

olduğu kimi, üzvi kimyada zə ‐

hərli birləşmələr də var, dərman

və qida maddələri də, sabit mad ‐

dələr də var, dəyişkən bir ləş mələr

də. Bunlar həm təbiətdə,  həm bizim

beynimizdə və bədə 

nimizdə

gedən proseslər, həm də bizim



beynimizdə doğan ide 

yaların


təsiri altında əllərimiz  vasitəsilə

kolba və reaktorlarda apardığımız kimyəvi

proseslərdən alınan məhsullardır. Kimya

nöqteyi‐nəzərindən bunları təbii və qeyri‐

təbii proseslərə ayırmaq heç bir məna kəsb

etmir: bunlar hamısı kimyəvi proseslər dir və

onların böyük bir hissəsi üzvi kimyaya aid‐

dir.


Şüurlu məxluq olaraq, bizim edə bilə cə ‐

yimiz ən yaxşı şey bizi əhatə edən  dünyanı

mümkün qədər daha yaxşı dərk etmək və

əldə etdiyimiz bilikləri öz yaradıcı fəaliy ‐

yəti mizdə istifadə etməkdən ibarətdir. 

Üzvi birləşmələr. Yuxarıda göstərildiyi

kimi, üzvi kimya həyat kimyası kimi fəaliy ‐

yətə başlamışdır, belə ki ilk dövrlərdə həyat

kimyasının laboratoriya kimyasından fərqli

olması fikri mövcud idi. Sonradan üzvi

kimyanın karbon  birləşmələri, xüsusilə daş‐

kömürdən alınan birləşmələrin kimyası olması

fikri irəli sürüldü. Daha sonralar isə bu anla ‐

yışların vəhdət təşkil etməsi müəy yənləş ‐

dirildi. İndi isə «Üzvi kimyaya  canlı larda və



ətraf aləmdə tapılan, digər ele ment ləri də özündə

saxlayan və ya saxlamayan, karbon birləşmə ləri ‐

nin kimyası kimi baxmaq olar».

Bu gün bizə məlum olan üzvi birləşmələr

indiki canlı aləmdə, yerin üzərində və

altında milyon illər ərzində ölü canlıların

çevrilmə kütlələrində  olan və sintetik yolla

əldə edilən birləşmələrdir. İlk dövrlərdə

üzvi birləşmələr, əsasən, bitkilərdən və daş‐

kömürdən müəyyən distillə və ekstraksiya

üsulları ilə alınırdı. Onlardan aşağıdakıları

göstərmək olar:

– bitkilərdən distillə yolu ilə alınan efir

yağları


– əzilmiş bitkilərin turşularla ekstrak 

siya sından alınan alkoloidlər



– nanədən distillə yolu ilə alınan dad‐

verici efir yağı olan mentol

– yasəmənin güllərindən alınan sis – jas‐

mon ətri


XVI əsrdə məşhur bir alkoloid olan xinin

Cənubi Amerikada bitən kinə ağacının qabı ‐

ğından ekstraksiya yolu ilə alınırdı və qız ‐

dır manı, xüsusilə də malyariyanı müalicə

etmək üçün istifadə olunurdu. Bu işi görən

yezuitlər («Yezuit qabığı» dərman kimi tanı ‐

nırdı), əlbə ə ki, xininin kimyəvi qurulu şunu

bilmirdilər.  XIX əsrdə kimyaçılar üçün əsas

kimyəvi birləşmələr mənbəyini daş‐kömür

təşkil edirdi. Daş‐kömür distillə edil dikdə

ondan işıqlandırıcı və istilikverici qazlar (əsa ‐

sən, H


2

və CO), həmçinin aromatik birləş ‐

mələrlə (benzol, piridin, fenol, anilin, tiofen)

zəngin olan qətran alınırdı.



55

ELM DÜNYASI

/ Elmi‐kütləvi jurnal / 2 (06) 2014



Fenol ilk dəfə Lister tərəfindən cərrahiy ‐

yədə  antiseptik maddə kimi istifadə olundu

və anilin isə boyalar sənayesinin əsasını

təşkil etdi. Elə bununla da yeni üzvi birləş ‐

mələrin təbiətdən yox, kimyaçılar tərəfindən

sintez yolu ilə alınması yollarının axtarışına

başlandı. Hələ də istifadə olunan, kifayət

qədər mürəkkəb quruluşlu boya növü olan

«qəhvəyi‐bismark»ın sintetik yolla alınması

üzrə  ilkin işlər Almaniyada aparılmışdır.

XX əsrdə neft daş‐kömürü ötüb keçdi,

buna səbəb isə neftin yanacaq kimi istifa ‐

dəyə yararlı olan metan ( CH

4

– təbii qaz) və



propan (C

3

H



8

– istilik qazı ) kimi üzvi

birləşmələrin, sadə karbohidrogenlərin əsas

mənbəyi olması idi. Eyni vaxtda kimya çılar

yeni mənbə olaraq, göbələklər, mərcan lar və

bakteriyalardan yeni molekulların axtarışına

başladılar. Kimya sənayesi  «toplu» və «seçmə»

olaraq, paralel istiqamətdə inkişaf etməyə

başladı.  Toplu  kimyəvi  mad də lər  olan  boya ‐

lar və plastiklər, sadə molekul lar əsasında çox ‐

tonnajlı maddələr hazırlan dığı halda, seçmə

kimyəvi maddələr olan dər man lar, ətirlər

və dadverici maddələr daha kiçik miqdarda

istehsal olunur və bu istehsaldan daha artıq

gəlir əldə olunur.

Hazırda 16 milyon üzvi birləşmənin

yazı lışı məlumdur. Bəs daha nə qədər müm‐

kün ola bilər? Buna limit qoymaq olmaz

(kainatın element atomlarının sayı istisna ol‐

maqla). Təsəvvür edin ki, Siz indi uzun

zəncirli karbohidrogen zənciri düzəltmisiniz

və elə indicə də ora başqa bir karbon atomu

birləşdirməklə başqa bir karbohidrogen

zənciri düzəldə bilərsiniz. Bu kimi proseslər

sonsuz olaraq, müxtəlif növ birləşmələrdə

gedə bilər. Lakin bu milyonlarla olan üzvi

birləşmələr xə i karbohidrogenlərin geniş

siyahısını yox, onların müxtəlif növ mole ‐

kul larının qəribə xassələrini nümayiş etdirir.

Bu məqalədə biz, əsasən, seçilmişlərə üstün‐

lük vermişik.

Üzvi birləşmələr  hansı formada ola bilər?

Onlar bərk kristallar, yağlar, mumlar, plas ‐

tik lər, elastiklər, mayelər, qazlar ola bilər.

Məsələn: şəkər ağ kristal maddədir. Şəkər

ucuz təbii birləşmədir, bitkilərdən alınır.

Uçucu, alışqan xassəyə malik olan karbohid ‐

ro 


genlər qarışığından ibarət olan benzin

rəngsiz mayedir. Benzinin oktan ədədini

artıran izooktan da rəngsiz mayedir.

Birləşmələrin rəngli olmasına ehtiyac

yox dur. Həqiqətən də, biz tezliklə üzvi birləş ‐

mələrin göy qurşağının spektrlərinə çevril ‐

mə sini xəyal edəndə, qara və qəhvəyi rəngi

xatırlamayacağıq. Rəng bizim maddələri

tanıya bilməmiz üçün yeganə xassə deyil.

Həmçinin iy bizim ətrafımızda olan maddə ‐

ləri duymamızı təmin edir.

56

ELM DÜNYASI

/ Elmi‐kütləvi jurnal / 2 (06) 2014



mentol

xinin

saxaroza – adi şəkər

izooktan ( 2,3,5 – trimetil

pentan)

şəkər qamışı və ya şəkər

çuğundurundan alınır, 

ağ bərk kristal maddə

sis-jasmon

Bunlardan bəziləri tamamilə murdar

üzvi birləşmələrdir. Məsələn: skunsun ifraz

etdiyi iy iki tiolun  (tiol – tərkibində SH qrupu

olan birləşmədir) qarışığından ibarətdir.

Ola bilsin ki, dözülməz pis iy 1989‐cu ildə

Frayburq şəhərində evakuasiyaya səbəb olub.

Tioasetonun üçlü tioasetondan alınması cəhdi

xoşagəlməz iyin sürətlə yayılmasına səbəb oldu.

Bu da şəhər sakinlərinin huşunu itir mə sinə

və  ürək bulanmasına gətirdi. Bu səbəb dən

şəhər sakinlərinin sürətli təxliy 

yəsi oldu.

Nəticədə laboratoriya işinə son qoyuldu. 

Dözülməz iyə səbəb olan əsas iki nami ‐

zəd maddə bunlardır: propanditiol (aseton –

hem –ditiol kimi də adlandırılır)  və 4‐metil

4‐sulfanil pentanon‐2. Pis qoxuları əmələ

gətirən çox kiçik qrup aşağı molekul birləş ‐

mələrdən ibarətdir, əsasən, kükürd və azot

saxlayan. Bunu da qeyd etmək vacibdir ki,

kükürd və azot elementləri selen və tellurla

əvəz edildikdə xoşagəlməz iylər bir az da

şiddətlənir, lakin bu birləşmələr qida məh ‐

sul larında müşahidə olunmamışdır. Belə bir

sual ortaya çıxır? Niyə bəs aşağı molekul

birləşmələr kəskin xoşagəlməz iylərə ma‐

likdir, məsələn, hidrogensulfid – H2S? Bu

suala kimyaçılar hələ ki yekdil fikir irəli

sürməmişlər. 

Xoşagəlməz iylərin də öz tətbiq sahəsi

var.  Bizə boru vasitəsilə verilən təbii qazın

tərkibinə qəsdən az miqdarda kükürd bir ‐

ləş məsi olan  üçlü‐tiobutil (CH

3

) (CSH)  mad ‐



dəsi qatılır. Biz az miqdar dedikdə, çox az

miqdar nəzərdə tuturuq. Bu maddə təbii

qazın 50000000 bir hissəsinə qatılır, insan ‐

ların qaz iyini hiss etməsinə kifayət edir.

Digər birləşmələrin çox gözəl ətirləri var.

Kükürd birləşmələrinin günahını yumaq

üçün biz yerdombalanına istinad etməliyik.

Bu göbələk növü çox dadlıdır və çox

qiymətlidir. Damas‐

cenon – qızılgülün

iyinə səbəb olur. Әgər

siz bunu indi bir damcı

istifadə etsəniz, onun

iyindən məyus ola 

caq 


sınız, çünki bu

skipidar və kamfo ra nın iyinə oxşardır. Lakin

sabah  sizin  pal tar la rınız gözəl gül ətri verəcək.

Eynilə üçlü tioase tonun birləşmələrinin də qatılığı

azaldıqca iyi yaxşılaşır.

Təkcə insanlar iy hissinə malik olan canlılar

deyil. Həşəratlar ağzınacan dolu dünyada çox

balacadılar və onlar bir‐birini öz xüsusi növlərinin

və qarşı cinsi iyinə görə tapır. Bir çox həşəratlar

uçucu birləşmələr ifraz edirlər. Bu da ki ina ‐

nılmaz zəif qatılıqda digər bir potensial həşərat

tərəfindən qəbul edilir.

Bəs dad haqqında nə deyə bilərik? 

Qreypfrut meyvə 

sinə nəzər salaq. Әsas



ləzzət kükürd birləş 

məsinin təzahürüdür və



insanların  çox az hissəsi

bunu seçə bilər. Kükürd

birləşməsi qreypfrutda, demək olar ki, təsəv ‐

vürolunmaz dərəcədə az miqdarda (1tonda 10‐4

mq) olur.

Bəzi üzvi birləşmə lərin insanlara qəribə təsiri

var. Spirt və kokain kimi müxtəlif preparatlar

insanı qısamüddətli xoşbəxt edir, lakin onla rın



57

ELM DÜNYASI

/ Elmi‐kütləvi jurnal / 2 (06) 2014



kokain – asılılıq yaradan alkoloid

Skuns

Qara yerdombalanından əmələ gələn 

xoş iy verən maddə

damascenon

çox böyük ziyanları var. Çoxlu spirt istifadə

etmək səfalətə gətirib çıxarır və mütəmadi kokain

istifadə etmək Sizi həyatın quluna çevirərək

insanın ölümünü tezləşdirir.  

Gəlin o biri canlıları da unutmayaq. Pişiklərin

müxtəlif vaxtda yuxuya getməsi müşahidə olunur

və buna onurğa beynindən ayrılan maye səbəb

olur. Bu mayenin təsiri altında insanlar da dərhal

yuxuya gedir. 

Bu birləşmənin və disparlurenin hər ikisi yağ

turşularının törəmələridir. Bunlar insanların bir

çox qida problemlərinin xüsusiyyətini müəyyən

edən molekullar olduğu üçün hal‐hazırda diqqət

mərkəzindədir. Yağ turşular pəhrizin tərəfdarıdır

və daimi doymuş, monodoymamış, polidoy ‐

mamış turşuların keyfiyyətləri ( pis və ya yaxşı)

barədə xəbər verilir. Təbii ki, bu da üzvi kimya ‐

dır. Ağartı məhsullarının tərkibində olan QLT

(qoşulmuş linol turşusu) xərçəng əleyhinə isti ‐

fadə olunur.

Başqa faydalı maddə rezveratroldur, bu da

qırmızı çaxırın tərkibində olur və ürək xəstə ‐

liklərinin qarşısını almaq üçün faydalı təsir göstə ‐

rir. Bu, iki benzol həlqəsindən ibarət olan üzvi

birləşmədir. 

Bizim qəbul etdiyimiz daha bir birləşmə

C vitaminidir. Bu birləşmə qida rasionumuzun

vacib faktoru olduğu üçün vitamin adlanır.

C vitaminin çatışmazlığı nəticəsində yumşaq

toxumaların, xüsusilə də ağızda olan yum ‐

şaq toxuma ların degenerasiyası baş verir – bu

da sinqa xəstəliyi adlanır. Uzun səyahətə

çıxan dənizçilər bu xəstəlikdən əziyyət çəkir ‐

lər (Xristofor Kolumb bu xəstə lik dən əziyyət

çəkib). C vitamin primatlar, meyvə yarasa ‐

ları, dəniz donuzları üçün vacib 

dir. Digər

məməlilər C vitaminini özləri hazırlayırlar.

Bu vitamin, həmçinin universal antioksi ‐

dant dır. C vitamini sərbəst radi kalları bədəndə

təmizləyərək, bizi xərçəg xəstəliyindən qoru ‐

yur. Bəzi insanlar fikirlə şir lər ki, bu birləş ‐

mənin artıq istehlakı bizi zökəmdən qoru yur,

ancaq bu hələ də tam sübut olunmamışdır.    



Akif ӘZ  ZOV, 

k.e.d., professor AMEA‐nın 

müxbir üzvü

Leylufər ӘLİYEVA, 

t.e.d, professor                   

58

ELM DÜNYASI

/ Elmi‐kütləvi jurnal / 2 (06) 2014



rezveratrol – üzüm qabığından alınır (qırmızı  çaxırda

olan birləşmədir)

İ

İnsan bədəninin forması materiyanın 7 pil ‐

ləsindən ibarətdir. Bu 7 substansiya bir‐bi ‐

rindən sıxlıq və vibrasiyaya görə fərqlənir.

Bizim bədənimiz maddənin üç halından for ‐

malaşmışdır: bərk, maye və qaz halı. 

Vahid insan vücudunda ruh və bədən

birləşmişdir. Ruh – ali başlanğıcdır, bədənə

həyat verir, onu şövqləndirir. Bədən – insan

üçün imtahandır. Bədən ruha özünü ifadə

etməyə, inkişaf etməyə, təkmilləşməyə, digər

insanlara yardım etməyə imkan verir. Әgər bu

baş verməzsə, bədən ruhu çətinliyə salır: ona

şəhvani ehtiras və ondan yaranan xəstəliklər

ötürür. 


Fiziki bədənin dəqiq surəti «efir bədəni»dir

(hər insanda var). 

«Efir bədəni» – insanın fiziki formasının

əsas landığı bir nümunədir, bu, fiziki formanı

həyat enerjisi ilə doldurur. «Efir bədəni»ndə

psixi mərkəzlər – çakralar yerləşir. Әgər

insanları «Mən» – ali ruh, Şüur («zərif» bədən)

və bədən (fiziki bədən) terminləri ilə nəzərdən

keçirsək, çakralar Şüur («zərif» bədən) mexa ‐

nizminin hissələri deməkdir. Baxmayaraq ki,

şüur vahiddir, onun öyrənilməsi üçün qədim

yoqalar, daoslar, şamanlar və müasir ezote ‐

riklər (transsendentalistlər) və dinin mistik

istiqamətlərinin tərəfdarları onu «hissələr»ə

ayırırlar. İnsan şüurunun və ya «zərif» bədəni ‐

nin məkanı riyazi nöqteyi‐nəzərdən çox ölçü ‐

lüdür və bizim dörd ölçülü Evklid məkan‐zamanı

ilə oxşar deyil, buna görə də Şüuru birmənalı

olaraq hissələrə ayırmaq olmaz, necə ki, məsə ‐

lən, fiziki bədəni əllərə, ayaqlara, qarına, beyinə,

ağciyərlərə və s. ayırırlar. Bölgü üsulundan

(müxtəlif koordinasiya sistemlərinin proyeksi ‐

yala rından) asılı olaraq, şüurun müxtəlif yol‐

larla izahı meydana gəlmişdir. Buna görə də

müxtəlif dinlər və təlimlər Şüuru fərqli şəkildə

və fərqli sayda hissələrə ayırırlar. Oxşarlıq

prinsipinə əsasən (elmdə nümunəsi fraktal və

holoqramlar) mistika elmində (şüur elmində)

hesab olunur ki, insan vücudu Kainatın vücu ‐

duna oxşardır, buna görə də insan bədənin ‐

dəki psixi mərkəzlər sistemi Kainatın çoxsə viy yəli

quruluş sistemi kimidir. Bu da dinlərdə və

mistik təlimlərdə özünü göstərir: 7 səma,

7 çakra, 7 əsas rəng... 

Qədim Misirin gizli təcrübələrindən Uzaq

Şimal xalqlarının ənənə və ayinlərinə kimi bütün

dünya mənəvi təlimlərinin mərkəzi ideyası

ondan ibarətdir ki, insan – yalnız fiziki bədən

deyil, həm də hər şeydən öncə enerji infor‐

masiya strukturudur. Məhz enerji fiziki bədəndə

baş verən proseslərin əsasında dayanır, həm ‐

çinin bizi digər insanlarla əlaqələndirir. Ona

görə də sağlamlığın, ətrafla münasibətdə har ‐

moniyanın əldə olunması üçün, o cümlə dən

pozitiv həyat situasiyalarının təşviqi üçün in‐

sana enerjini idarə etmək bacarığı lazımdır. 

Biz hamımız fiziki bədənimizin qayğısına

qalırıq: imkan daxilində keyfiyyətli qida məh ‐

sullarından istifadə edirik, vitaminlər qəbul

edirik, lazımi gigiyena prosedurlarını və az ya

çox fiziki hərəkətləri yerinə yetiririk. Buna

baxmayaraq, energetikamızdan söhbət getdik ‐

də (hansı ki elmi‐populyar ədəbiyyatın və

KİV‐in sayəsində çoxluq onun mövcudluğuna

şübhə etmir), biz nəyə görəsə çətin vəziyyətə

düşürük. Әgər energetik bədən, həqiqətən,

mövcuddursa, məntiqlə güman etmək olar ki,

fiziki bədən kimi o da az qayğıya layiq deyil.

Hə a daha çox! İnsan orqanizmindəki enerji

proseslərinin öyrənilməsində, məlum olduğu

kimi, Qədim Hindistan, Çin və Tibet müdrik ‐

ləri xüsusi nailiyyət əldə etmişlər. Vedalar,

yoqa sutraları və daos traktatları «zərif» bədə ‐

nin yeddi mərkəzindən söhbət açır, bu mər ‐

kəz lərdə yaşadığımız dünya ilə mənəvi dünya

arasında enerji mübadiləsi baş verir. Bu mər ‐

kəzlər çakralar adlanır. 

Çakra – (hərfi mənada «dairə», «çarx»,

«disk», «mandala») induizm dini təcrübələ ‐

rində – insanın daxili (həssas) orqanlarında



Yüklə 0,85 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   12




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin