“Щяр бир алим гиймятлидир. Анъаг нязяриййяни тяърцбя иля бир

24

ELM DÜNYASI

/ Elmi­kütlәvi jurnal / №03 (03) 2013

---

İkincisi, texnologiyaların inkişafı. Elmi

baza milli və beynəlxalq səviyyələrdə texno -

lo giyaların inkişafı üçün əsas yaradır. Elmi

yanaşmadan istifadə etməklə, dövlət öz

tələbatlarını dəyərləndirə və ehtiyatlarını uğurlu

texnoloji həllərə, məsələn, kənd təsərrüfatına,

səhiyyəyə, idarəetməyə, informasiyaya, ola

bilər ki, dünya bazarında iştiraka istiqamət -

ləndirə bilər.

Üçüncüsü, cəmiyyət, onun elmi mədəniy -

yəti. İnkişaf etməkdə olan ölkələrin ədəbiyyat,

əyləncə, idman, tarix sahələrində özlərinin

zəngin mədəniyyəti vardır. Lakin onların

çoxunda elmi mədəniyyət zəifdir, ya da ki,

ümumiyyətlə, yoxdur. Elmi mədəniyyət

dövlətin mürəkkəb problemləri dərk etmək və

rasional tərzdə həll etmək imkanlarını artırır,

cəmiyyəti, ayrı-ayrı səsləri kollektiv xor şəklində

birləşdirərək, möhkəmləndirir. Bir halda ki,

elm əyləncə qədər hiss olunan və mənimsə -

nilən deyil, ona görə də bütün sahələrdə –

qidalanma və genetikadan dünya bazarının

yüksək texnologiyalarına qədər – elmi biliklər

hamı üçün anlaşıqlı olsun. Daha güclü elmi

baza elmi mədəniyyətin zənginləşməsini,

rasional məhsulların tətbiqini mümkün edir,

cəmiyyətin inkişaf potensialını və onun

bəhrələrini dəyərləndirməyi öyrədir. Millətin

gələcəyi olan gənclik bu cür mədəniyyətdən

real fayda görəcək.

Bu cür strukturun yalnız inkişaf etmiş

ölkələrin üstünlüyü, kasıb ölkələr üçün əsas

maneə olması haqqında konsepsiya yanlışdır.

Bundan başqa, çoxları konspirasiya nəzəriy -

yəsinə inanır, bu nəzəriyyəyə görə, dünya

inkişaf etməkdə olan ölkələrə kömək etmə -

yəcək, buna görə də onlar biliklərin hərəkətinə

nəzarət etməlidirlər. Birinci rəy yumurta və

toyuqla bağlı məlum paradoksu xatırladır:

inkişaf etmiş ölkələrin statuslarına çatana kimi

onlar da inkişaf etməkdə olan ölkələr idilər.

Çin, Hindistan kimi ölkələrin dünya bazarın -

dakı müvəffəqiyyətləri onların inkişaf etmiş

təhsil sistemlərinin və iqtisadiyyatın müəyyən

sahələrində texnoloji nailiyyətlərin birbaşa

nəticəsidir: Hindistan kompyuter təminatı

sahəsində dünya liderlərindən birinə çevrildi,

“Çində istehsal olunmuşdur” markalı çoxişlə -

nən mallara isə dünyanın istənilən nöqtəsində

rast gəlmək olar.

“Konspirasiya nəzəriyyəsi”nə gəlincə isə,

şəxsən mən ona xüsusi əhəmiyyət vermirəm

və hesab edirəm ki, millətlərə bir-birinin maraq -

larına uyğun qarşılıqlı fəaliyyətdə olmaq daha

sərfəlidir. Əgər fərq çox böyükdürsə, qarşılıqlı

maraq, daha doğrusu, daha inkişaf etmiş

tərəfdaşın marağı yoxa çıxır. Əgər fərq azalarsa,

onda qarşılıqlı fəaliyyətdə olan ölkələr bir-

birinə qarşı xüsusi bir cazibə hiss etməsələr

də, informasiya əldə etmək (xüsusilə elmi

informasiya) asanlaşacaqdır. Konspirasiya

nəzəriyyəsi çərçivəsində mövcud olmaq

tərəqqiyə doğru aparmır. İnki 

şaf etmiş və

inkişaf etməkdə olan ölkələrin əməkdaşlıq

etməsində zəruri olan məsuliyyətin başa

düşülməsi və qəbul edilməsidir. Mənim

tərəfdaşlıq layihəmdə mən, aşağıda göstərilən

kimi, ikitərəfli məsuliyyəti nəzərdə tuturam”.

Əhməd Zevayl ABŞ kimi güclü bir

dövlətin də gələcəyi ilə bağlı narahatlığını,

əsasən, təhsil və elmi-tədqiqat problemləri ilə

bağlayır: “Hətta bütün bunlarla birlikdə, məni

Amerikanın gələcəyi ilə bağlı narahatlıq onun

üç probleminə görə tərk etmir. Bunlar təhsil

və elmi-tədqiqat problemləri, ölkədəki mövcud

zorakılıq problemləri, eləcə də dünyanı

görmənin məhdudluğu problemləridir. Birincisi,

təhsil və tədqiqatlar. ABŞ-da ən yaxşı təhsil