Şimali Abşeron sahilləri başdan-başa qaranlığa qərq olub

aparmasından, lap elə kabinetinizdən də görünür ki, siz bu düşərgənin komendantından rütbəcə 

xeyli böyük adamsınız. 

 

– Məgər daha inandırıcı ehtimal bu ola bilməzmi ki, mən mülki şəxsəm? Neftçiləri seçməklə 

məşğul olan yüksək vəzifəli mülki şəxs? 

 

– İnandırıcı deyil, – Polad razılaşmır. – Siz iki dəfə kəmərinizi düzəltmək istədiniz, hər dəfə də 

çaşıb, kəməri pencəyin üstündə axtarırdınız, – yəni adətən tapança qayışının bağlandığı yerdə. 

 

Görünüşünüzdən də hərbçi qıvraqlığı yağır. 

 

– Çox ciddi məsələdir... bəs siz heç nə soruşmaq istəmirsiniz? 

 

– Şultsun tonundan görünür ki, bu söhbətdən məzələnir. 

 

– Mənim mövqeyimdə olan adam özünü pis vəziyyətdə qoymasa, daha yaxşıdır, – Polad kədərli 

təbəssümlə cavab verir. 

 

– Nəzakətli cavab vermək hüququ olmayan şəxsə artıq sual vermək lazım deyil. 

 

– Necə bilirsiz, niyə çağırmışam sizi? 

 

– Çətin sualdır, – deyə Polad etiraf edir, – Qondarma qaçışın təfsilatı sizə məlumdur. Mənimlə 

bir barakda qalanların hamısını komendantın köməkçisi ötən həftə dindirib. Sizin yanınıza isə tək 

məni gətiriblər. Bütün bunların ciddi bir səbəbi olmamış deyil. 

 

Ancaq nədir – bilmirəm. 

 

– Elə bu? – Şults təəssüflə soruşur. 

 

– Stolun üstündə şəxsi işimi görürəm: qırıq bağından qovluğu o saat tanıdım... Çox güman ki, nə 

üçünsə sizə lazımam. Nəsə bir planınız var, indi fikirləşirsiz ki, mən yarayıram ya yox. 

 

– Söz verirəm ki, cavabım son dərəcə nəzakətli olacaq. 

 

– Çox şey mənə aydın deyil, ancaq soruşmaq istəmirəm. Nə mənası. Bayaqdan biz söhbət 

elədikcə beynimə olduqca qəribə bir fikir gəldi: mənə elə gəldi ki, barəmdə nəsə bir planınız var, 

özü də hazırdır. Ancaq nədən ibarət olduğunu, deyəsən, hələlik mənə demək istəmirsiz. Sizə 

bircə sualım var. Adınızı, bir də kim olduğunuzu bilsəydim, pis olmazdı. 

 

– Şults. Konrad Şults qulluğunuzdadır! Düz tapdınız, mən peşəkar hərbçiyəm. Hərbi kəşfiyyatda 

xidmət edirəm. İşim çox ciddidir və ən başlıcası da, hərdən-hərdən yetərincə maraqlı olur. 

Xülasə, mən kəşfiyyatçıyam. Çoxdanın peşəkar kəşfiyyatçısı. Buna görə də mənim bütün 

planlarım, niyyətlərim, bir sözlə bütövlükdə maraq dairəm bu və ya digər dərəcədə peşəmlə 

 

98

bağlıdır. – Şults susub, sözlərinin Polada necə təsir etdiyini izləyir. – Yeri gəlmişkən deyin əsl 

kəşfiyyatçıların işi barədə bir təsəvvürünüz var? Bəlkə onlarla görüşübsüz, ya da bir şey 

oxuyubsuz kəşfiyyatçılara dair? 

 

– Oxumuşam, – Polad xatırlamağa çalışaraq cavab verir: 

 

– ... “Mata Xarinin son öpüşü”dür, nədir? Sonra “Lourens – səhra və vahələr şeyxi”... Bu o 

birindən daha maraqlı idi. 

 

– Mata Xari – iyrənc nimfoman qadın, üç kəşfiyyatın muzdlu agentidir. Lourens isə özünə 

vurğun çalmalı, əmmaməli, gicbəsər. 

 

Ərəb dilini, bir də Quranın bir iki surəsini əzbərlədiyindən özünü fövqəlinsan sayırdı. Az qala 

dəvələr də bilirdilər ki, o, ingilis casusudur. 

 

Ərəblər “öz casusları”na maraqlarını itirəndən sonra, xatirə olaraq onu sünnət edirlər və elə 

həmin günü də sürüşüb düşən sarğını birtəhər saxlaya-saxlaya İngiltərəyə yollanır. Orada onun 

döş qəfəsi nahiyəsindən “həyat üçün təhlükəli yara” aldığı bəyan edilir, özü isə milli qəhrəman 

elan olunur. Həmin bu Lourens bizim günlərdə hətta Ərəbistanda belə uzaqbaşı, üçcə saat duruş 

gətirərdi, o casus qadınsa bundan da az. İndi isə keçək mənim planıma. Bu plan tam şəkildə hələ 

mövcud deyil. İlk dəfə sizin barənizdə bir ay əvvəl eşitmişəm. 

 

Tanıdığınız həmin o “qaçaqlar” başçısından. Pravakatorlara xas bir vəcdlə, həm də böyük bir 

səmimiyyətlə o, sizi ən gözəl keyfiyyətlər sahibi kimi səciyyələndirmişdi. Kiçik bir münaqişə 

ona xüsusilə güclü təsir göstərmişdi. Deyirdi ki, siz ağlagəlməz cəldliklə iki pəzəvəng canini – 

bıçaqla silahlanmış Şuleri təkbaşına barakdan çölə atmısınız. Təbii ki, pulsuz-filansız. “Bizim 

adamın” xoşuna gəlməyən yeganə şey bu idi ki, o binəva sizdə azadlıq həvəsi oyatmağa 122 hər 

dəfə cəhd göstərəndə özünüzü yuxuluğa, hətta karlığa vururdunuz. 

 

Tapança məsələsi isə onu lap karıxdırmışdı. 

 

– Qəribədir, – deyə Polad çiynini çəkir, – mən çox təəccübləndim, ancaq üzə vurmadım. Elə 

həmin cinayətkarlardan tapança, daha doğrusu, revolver tapdım. Darağında dörd patron vardı. 

Hər nə isə, ona ki, havayı başa gəldi. Yoxladı, əlimi də sıxdı! Bəs nədən narazıdır? 

 

– Necə yəni nədən? O ümid edirmiş ki, silahı niyə istədiyini mütləq soruşacaqsız. Yerinizdə kim 

olsaydı soruşardı. Siz isə qətiyyən maraqlanmamısız. Elə bilirsiz, onun yaşında iki funtluq 

revolveri qoltuğunda gizlədib, hasardan aşmaq, ya da torpağın üstü ilə sürünmək xoşdur? Bunu 

mənə danışanda az qala ağlayırdı. 

 

– Mən yenə başa düşmürəm: axı, onun provokasiyada məqsədi nə imiş? Qaçanları ki, 

tapmayıblar... Üzr istəyirəm, – Polad qəfil susur. – Yəqin ki, mən bu barədə danışmalı deyiləm. 

 

– Eybi yox, boş şeydir. Arada sirr nə qədər az olsa, işləmək bir o qədər asandır: – kəşfiyyatın 

devizi belədir, – deyə Şults zarafat edir. – Qaçanların ikisi yerli sakinlərdir, hörmətli adamlardır. 

Bizim “şücaətli mayor” isə indi gizli cəmiyyətin ürəyidir. Orada şöhrət çələnginə sahib olmaqla 

yanaşı, işi də yaddan çıxarmır: bəzi familiya və ünvanları öyrənməyə macal tapıb. Üç gün əvvəl 

isə xəbər verdi ki, hamımızın axtardığı adamı harda tuta bilərik. Həmin şəxsə yerli gizli təşkilatın 

işini təşkil etmək həvalə olunub. O adamı indi görəcəksiniz, təxminən bir iyirmi dəqiqədən sonra 

ona baş çəkəcəyəm. 

 

 

99

Nə isə, deyəsən, mətləbdən uzaqlaşdım, – deyə Şults masanın üstündəki qovluğa işarət edir. – 

Əvvəlcə sizin işinizi gətirdim, ağlıma gələn, imkan olan hər yerdən barənizdə arayışlar topladım. 

Hətta sizə polisay karyerası təklif edən zabiti də axtarıb tapdım... tədricən portretiniz gözüm 

önündə canlanmağa başladı. Özünüzü görəndə isə portret tamamlandı: qüsursuz keçmişi olan 

gənc, enerjisi aşıb-daşan bir şəxs. Ancaq portretiniz gözlərim önündə tam formalaşandan sonra 

sizə dedim: “Siz mənim xoşuma gəlmirsiniz!”. Ona görə ki, portretiniz həddən artıq kamil alınıb: 

cüzi bir nöqsan da tapmaq mümkün deyil. Əgər mən qarşımda duran başlıca məqsədi 

gerçəkləşdirməyə yarayan ideal obraz yaratmalı olsaydım, onu eynilə sizin kimi, sizə bənzər 

yaradardım. Bax elə buna görə də düşündüm: bəlkə bu gənci özləri məxsusən hazırlayıb sənin 

yanına göndəriblər? 

 

Özü də elə adamlar göndərib ki, sənin məqsədindən xəbərdardılar? 

 

Bilirəm indi nə düşünürsüz:ya siz heç nə anlamayıb məni dəli hesab edəcəksiz (əlbəttə, əgər 

bütünlüklə bunun içindəsizsə). – Şults bunu deyib, şəxsi iş qovluğunu döyəcləyir, – ya da başa 

düşdünüz ki, mən də çox hiyləgər bir iblisəm, ancaq əlimdə heç bir dəlil-sübutum yoxdur. 

 

Polad başını bulayır: 

 

– Təkcə onu başa düşdüm ki, siz şübhələnirsiz, guya kim isə bütün halları qabaqcadan nəzərə 

almaqla bizim görüşümüzü təşkil edib. Məncə, bu, ağlagəlməz bir şeydir. 

 

– Ağlagəlməzdir! Ancaq... – Şults qovluğu açıb onun içərisindən qəzet materialları çıxarır. – 

Sərbəst güləş üzrə idman ustası olduğunuzu öyrənəndən sonra xahiş elədim ki, son üç ildə 

“Vışka” və “Bakinski raboçi” qəzetlərində sərbəst güləşə dair irili-xırdalı bütün yazıları mənə 

çatdırsınlar. Həmin dövrdə sizin adınız beş dəfə “Vışka”da çəkilir, üç dəfə də “Bakinski 

raboçi”də. Ancaq bircə yerdə də göstərilmir ki, peşəniz nədir, məşğuliyyətiniz nədir... Bir baxın, 

idman ustası, dinamoçu və i. a... hər yerdə də beləcə. O biri idmançılardan söhbət gedəndə isə 

mütləq peşəsi də, vəzifəsi də başqa məşğuliyyəti də göstərilir. Təəssüf ki, bu xırda şeydir, cüzi 

bir anlaşılmazlıqdır, ancaq işin içində başqa heç nə tapa bilməmişəm. Əlbəttə, qatil və valyutaçı 

Sıqanı güllələsəydilər, mən çox şad olardım, ancaq sizin sayənizdə o, bizim əlimizə keçib və 

mənə təsdiq edib ki, sizi birinci özü təhqir edib, özü də aşnası ilə onun rəfiqəsinin gözü 

qarşısında. Elə həmin bu oğru-quldur yuvasına gəlməyinizin səbəbkarı da bu qadınlar imiş. 

 

– Bəs niyə elə hesab edirsiz ki, Sıqan sizin əlinizə məhz mənim sayəmdə keçib? – Polad 

həqiqətən təəccüblənir. 

 

– Sıqan özü də bu fikirdədir. Biz onu hospitalda tapdıq. Restorandan birbaşa milis maşınında 

gətiriblərmiş. Beyin sarsıntısı və körpücük sümüyü sınığı ilə... Hə, deyəsən, qəzet məqalələri ilə 

bağlı nəsə demək istəyirdiniz. 

 

– Uzun həngamədir, – Polad könülsüz dillənir. Güləşlə 14 yaşımdan məşğul olmağa başlamışam. 

Dinamoda məşqçim Məmmədbəyov idi. Sabiq respublika çempionu, əməkdar idman ustası, həm 

də qonşumuzdu. 

 

Dörd ildən sonra instituta girəndə, qaydaya görə, mən “Fırtına quşu” tələbə idman cəmiyyətinə 

keçməli idim. Ancaq Məmməd- bəyovun xatirinə, ondan ayrılmamaq üçün “Dinamo”da qaldım. 

Bax, elə buna görə də, mənim tələbə olduğumu qəzetlərdə heç vaxt göstərmirdilər. 

 

– Polad bir anlığa fikrə gedir. – Maraqlıdır. İlk baxışdan boş şeydir. Ancaq bu qədər vaxt 

keçəndən sonra hər halda yada düşdü. 

 

 

100

Şults seyfdən əzik-üzük kağızlar çıxarıb, onları səliqə ilə hamarlayır. 

 

Şultsla Polad dəhlizdən keçib gedirlər. Qapıların çoxunun qarşısında keşikçilər durub. Gecədən 

xeyli keçməsinə baxmayaraq, binanın əməkdaşları hələ də işləyirlər. 

 

Şults zirzəminin pilləkənini yarıyadək enib ayaq saxlayır: 

 

– Ciddi məsələdə məsləhət verən şəxs, gözlənilən riskin müəyyən hissəsini qeyri-ixtiyari öz 

üzərinə götürmüş olur. Buna görə də, məndən hətta xahiş edəndə belə, məsləhət verməkdən 

çəkinirəm. 

 

İndi isə bunu etməyə məcburam. Ancaq sizə yazığım gəldiyinə görə yox; ona görə ki, mən 

həqiqəti bilmək istəyirəm, özü də kənardan kimlərinsə köməyinə müraciət etmədən. Kənar 

şəxslər vasitəsilə aşkara çıxarılan həqiqət bütün əməli əhəmiyyətini itirir. Buna görə də, bu 

fikirdən vaz keçirəm. İndi bax elə buradaca siz mənə danışmalısız ki, sizi nə vaxt və harada 

casusluğa cəlb ediblər, sizə həmin vaxt, yaxud da sonradan hansı tapşırığı veriblər? Sizin barədə 

ciddi məlumatın belə sızması – praktik əhəmiyyətinizi itirməyiniz deməkdir. Əslində, kim 

olmağınızın heç bir əhəmiyyəti yoxdur. 

 

Mən özüm heç nəyi aydınlaşdırmağa hazırlaşmıram. 

 

– Məgər dünyada elə bir adam varmı ki, kəşfiyyatçı ola, özü də bunu könüllü boynuna ala? – 

deyə Polad soruşur. 

 

– Axmaq adam boynuna almaz və gəbərər. Ağıllı isə hətta ən təhlükəli vəziyyətdən belə özü 

üçün fayda hasil edər, – Şults həmişəkitək saymazyana əda ilə danışır, lakin onun səsində zorla 

duyulan bir çalar var, həm də üzünün ifadəsi sözlərinə məşum bir məna verir. 

 

– Təkcə ona təəssüflənirəm ki, mən casus deyiləm, – Polad utancaq təbəssümlə dillənir. 

 

Şults laqeyd hərəkətlə başını tərpədib, onu özündən qabağa buraxır. 

 

Onlar, lap bu yaxınlaradək idman zalı olmuş böyük otağa girəndə bir neçə esesçi – unterşarfürer 

və esesman, başda zabit olmaqla yerlərindən sıçrayıb, Şultsu salamlayırlar. Şults zabitə 

müraciətlə: 

 

– Cənab oberşturmfürer, əmr edin, Arkadyevi gətirsinlər. 

 

– Şults boş zalda divara söykədilmiş stolun üstündə əyləşib, Poladı da özü ilə yanaşı oturmağa 

dəvət edir. Zalın bütün idman avadanlığı – paralel qollar, idman “keçisi” döşəklər, üzbəüz 

küncdə, İsveç nərdivanının yanında üst-üstə qalaqlanıb. 

 

– Qalın şüşəli eynək taxmış alçaqboy, arıq bir kişini stolun yanına gətirirlər. 

 

– Xoş gördük, cənab Arkadyev, – deyə Şults mehriban təbəssümlə ona müraciət edir. – 

Bağışlayın ki, sizi yuxudan oyatmağa məcbur oldum, əyləşin. 

 

Arkadyev dinməz-söyləməz, başının işarəsilə salama cavab verib stulda oturur. 

 

– Neçə gündür üzünüzü qırxmırsız? Təsəvvür edirəm, yanağınıza ülgüc dəyəndə necə 

rahatlanacaqsız. Bir cəhət məni həmişə sevindirir; hər dəfə əmin oluram ki, istənilən xoşagəlməz 

hadisədə təbii ki, təkcə ölümdən başqa, insan arzu eləsə, xoşa gələn cəhət tapa bilər. Beşgünlük 

 

101

fasilədən sonra isti hamam, təmiz köynək sizə ləzzət verəcək. Zarafat eləmirəm. Bu yalnız 

özünüzdən asılıdır. 

 

İstəsəniz yarım saatdan sonra, ya da səhər açılan kimi – sizinçün nə vaxt əlverişlidirsə, buradan 

çıxa bilərsiz. Təkrar edirəm, bu ancaq özünüzdən asılıdır. Yeri gəlmişkən, sizə deməliyəm ki, 

həbsinizdən şəhərdə heç kimin xəbəri yoxdur. Yoldaşlarınızın hamısı elə bilir ki, səfərdəsiniz. 

 

– Sizə ancaq qibtə edə bilərəm: özünüz burada otura-otura, tanımadığınız yoldaşlarımın 

fikirlərini oxuyursuz. 

 

– Təəssüflər olsun ki, bu mənim əlimdən gələn iş deyil. Və təbii ki, burda otura-otura nəinki 

yoldaşlarınızın fikirlərini, heç onların adlarını da bilməzdim, əgər bir nəfər təzə yoldaş 

olmasaydı... 

 

O, yeni tanışlarından bir müddətlik ayrılıb, mənə baş çəkməyə vaxt tapır. İnanmırsınız? Bilirsiz 

kimi deyirəm? Bu yaxınlarda sizin əmioğlunuzla bir yerdə düşərgədən qaçmış mayoru. Yəni o, 

mayor-zad deyil, heç yerdən də qaçmayıb. Daha doğrusu, qaçmağına qaçıb, ancaq mənim 

xatirimə. Budur baxın, – Şults stolun daxılından “mayorun” şəkli yapışdırılımış vəsiqəni çıxarıb, 

Arkadyevə uzadır. – Tanış gəlir? 

 

Arkadyevin sifətinin bircə saniyə içində kətan kimi ağarması Poladı dəhşətə gətirir. Şults isə 

sözünə davam edir: 

 

– Ancaq sizin bu dostunuzun bütün məziyyətləri ilə yanaşı, bir qüsuru da var: o, çox kütdür, 

özünü oda-közə vurub öyrəndiklərini belə əməlli-başlı çatdıra bilmir. Buna görə də, mənə 

lazımdır ki, 126 keçmiş raykom katibi, cənab Arkadyevin bildiklərini zəhmət çəkib özüm 

öyrənim. 

 

– Keçmiş niyə, mən elə indi də raykom katibiyəm, – deyə Arkadyev düzəliş verir. 

 

– Qalacaqsınız da... Əgər əzabkeş qəhrəman rolunu oynamasanız, – deyə Şults dərhal dillənir. – 

Karyeranızın asılı olduğu adama inanmalısız. Nə qədər ki, burdasız, mayorun siyahısından iki-üç 

nəfəri həbs etməyim kifayətdir. Sonra da onlara işarə vurarıq ki, barələrindəki məlumatı sizdən 

almışıq... Görürsüz, necə xoşagəlməz vəziyyət alına bilər. 

 

– Bütün bu günlər ərzində görürdüm ki, əyinlərində hərbi geyim olan adamlar, yəni müasir 

dövlətin rəsmi nümayəndələri məhbuslara işgəncə verir. Ancaq ümid edirdim ki, bunlar 

təsadüfən gözdən yayınmış canilərdir və sizin hakimiyyət orqanları bu özbaşınalıqdan xəbər 

tutan kimi, onlar dərhal cəzalanıb mühakimə ediləcəklər. 

 

Çünki bu cür patoloji amansızlıq hətta canlılar aləminin özü üçün də norma sayıla bilməz. Ancaq 

indi sizinlə söhbətdən sonra mən anlamağa başlayıram ki, hər şey dəhşətli imiş. 

 

– Maraqlı təhlildir, – Şults təqdiredici tərzdə dillənir. – Sizin ixtisasınız nədir? Hüquqşünas? 

Psixoloq? 

 

– Xeyr. Mən raykom katibiyəm. Məni nə gözlədiyini yaxşı bilirəm, ancaq heç nə deyən deyiləm. 

 

– Baxarıq, – Şults özündən razı halda cavab verir. – Özünüzü sıxmayın. Sizə əzab, işgəncə 

verməyə hazırlaşmırıq. İşgəncələr əleyhinə olan təkcə siz deyilsiz. 

 

 

102

Esesçilər Arkadyevi aparıb stulda otuzdurur və elə stulla bir yerdə də İsveç nərdivanının tirlərinə 

sarıyırlar. Sonra esesçilərdən biri əyilib, onun köynəyinin yaxasını açır, qoltuğuna siqaret qutusu 

boyda nəsə qoyur. Həmin qurğuya bərkidilmiş şnurun ucu yandan sallanır. 

 

– Bax, bu bikford şnuru olan partlayıcı paketdir. Sizin iri tikənizi qulağınız boyda eləmək üçün 

kifayətdir. Əgər nəsə deməyi qərara alsanız, ləngiməyin. Yoxsa gec olar. Alov pencəyinizin 

yaxasına çatandan sonra heç kəs sizə yaxınlaşmağa risk etməyəcək. 

 

Üzündə çaşqınlıq ifadəsi donub qalmış Arkadyev, gözlərini qırmızı hörümçək kimi şnurla yuxarı 

dırmaşan alov diliminə zilləyib. 

 

– Onsuz da heç nə deməyəcək, – Polad özü də fərqinə varmadan dillənir. – Bəlkə söndürəsiz... 

 

Şults bu təklifi çoxdan gözləyirmiş kimi dərhal cavab verir: 

 

– Yaxşı bir məsəl var: xoşbəxtlik hər kəsin öz əlindədir. 

 

– Yəqin sonradan onu dilə tutmaq olar, – deyə Polad öz fikrini bildirir. 

 

– Axı nəyə gərək? – Şults laqeyd halda soruşur. – Elə şeylər var ki, informasiyadan daha 

dəyərlidir. Arkadyev özü indi bunu anlayacaq. 

 

Bir neçə saniyədən sonra baş verən partlayış hamının gözü önündəcə insan bədənini tikə-parça 

edir. Şults istehza ilə Poladın davranışını seyr edir: o, qaçıb küncə qısılaraq öyüyür. Yaxınlaşan 

esesçilərin ona kömək göstərmək istədiyini zənn edən Polad işarə ilə buna ehtiyac olmadığını 

başa salmağa çalışır. Ancaq esesçilər ona əhəmiyyət vermədən, İsveç nərdivanının yanına 

sürümək istəyirlər. Bircə dəqiqə keçməmiş, Poladın qüvvətli zərbəsi hər iki esesçini döşəməyə 

çırpır. Şults vuruşun təzədən qızışmasını məmnunluqla seyr edir. Nəticədə, azğınlaşmış 

esesçilərdən beş nəfəri köməkləşib Poladı “əsir” alırlar. Sonra da kəndirlə onu stula elə ciddi-

cəhdlə sarıyırlar ki, fiziki gərginlikdən onun sifəti qıpqırmızı pörtür. 

 

Şults fitili alışdırmağa hazırlaşan esesçiləri əlinin işarəsilə saxlayır. 

 

Stolun arxasından durub, Polada yaxınlaşır: 

 

– Mən sizi xəbərdar etmişdim. İndi taleyiniz öz əlinizdədir. 

 

Ancaq ləngiməyin. 

 

Göz bəbəkləri irilənmiş Polad alovlanmış şnurun ilk santimetrlərini dəhşət içində izləyir. Və 

gözlənilmədən, inandırıcı tərzdə tələsik deyir: 

 

– Siz qalib gəldiniz. Mən həqiqətən kəşfiyyatçıyam. Cəbhəyə mühüm tapşırıqla göndərilmişəm. 

Qalanını sizə təklikdə danışa bilərəm. Deyin söndürsünlər. 

 

Şults təəccüblə qaşlarını qaldırıb, Polada yaxınlaşır: 

 

– Elə isə, üç sual: sizi konkret kim göndərib; onunla ilk dəfə necə görüşmüsüz; sizə hansı tapşırıq 

verilib?.. – Danışın, hələ vaxt var. 

 

– Mənimlə polkovnik Məmmədov söhbət aparıb. Bəstəboydur, sağ yanağında ziyil var. Bizi 

hərbi komissar tanış edib. Tapşırığım... 

 

103

 

Polkovnik Məmmədov tapşırıb ki, böyük bir faşist... alman generalını aradan götürməyə çalışım. 

Buna qədər isə, casusluqda kimdən şübhələndiyimi xəbər verməliyəm. Nəyi gözləyirsiz? 

 

Söndürün də!.. 

 

Şults acı-acı gülümsünüb, masa arxasına qayıdır və hansısa kağızları gözdən keçirməyə başlayır. 

Esesçilər uzaqda durub həzz alırmış kimi bu mənzərəni seyr edirlər. 

 

– Bildiklərimin hamısını dedim, daha nə istəyirsiz? – Polad əlacsız halda soruşur. 

 

– Həqiqəti, – deyə Şults təhər-tövrünü pozmadan cavab verir. – Son şansınızı əldən vermiş 

olursunuz. Bircə konkret ad və ya fakt sizi xilas edə bilər. 

 

– Siz adamları öldürməkdən həzz alırsız, – deyə Polad ümidsizlik içində alovun hərəkətini 

izləyərək dillənir. – Özünüz yaxşı bilirsiz ki, mən minaaxtaranam, rütbəm də leytenantdır, 

vəssalam... 

 

Kəşfiyyatçıya bax. Əcəb kəşfiyyatçısan. İt oğlu, əclaf! – Alov artıq köynəyini yandırdıqdan 

sonra Polad bağırır və gözlərini yumub, dişini qıcıyaraq, partlayışı gözləyir. Şultsun əli çiyninə 

toxunanda birdən-birə başa düşür ki, xilas olunub. 

 

– Güman edirəm, “it oğlu”, “əclaf” sözlərini dayınız Əbülfəzin leksikonundan mənimsəmisiz? – 

deyə Şults ciddi baxışlarla Poladı süzərək soruşur. – İmtahandan yaxşı çıxdınız. Nə vaxtsa başa 

düşəcəksiz ki, bu sınaq zəruri idi. 

 

Polad lal sükut içində durub, esesçilərin kəndiri nə vaxt açacaqlarını gözləyir. 

 

Uzaqdan oyuncağa oxşayan “Kukuşka” qatarı təkərlərini taqqıldada- taqqıldada, kol-kosu 

saralmış çöllükdən iti sürətlə keçib gedir. 

 

Vaqonlardan birinin pəncərəsi önündə Lida ilə Kamil oturub. 

 

Axırıncı sərnişinlər də düşür. Onlar tək qalırlar. Lida Kamilə qısılıb, fikirli halda pəncərədən 

baxır. 

 

Kamil soruşur: 

 

– Nə fikrə getmisən? 

 

– Bax, indi sən sual verdin, mən də fikirləşdim. Sən sual verənə qədər isə yalnız hiss edirdim, 

bütün vücudumla duyurdum ki, mən heç vaxt olmadığım qədər xoşbəxtəm! Əvvəllər heç 

təsəvvürümə belə gətirməzdim ki, bu cür bəxtəvər ola bilərəm. Bu səadətim sona çatanda həmişə 

özümə xatırladacağam: belə bir şey olub, olub! Mənim bu cür xoşbəxt anlarım olub! 

 

– Nə demək istəyirsən? – Kamil narahat halda soruşur. Yəni fikirləşirsən ki, nə vaxtsa bir-

birimizi sevməkdən bezə bilərik? 

 

– Biz həmişə bir-birimizi sevəcəyik! – Lida artıq zarafatyana dillənir. – Yaxşı yadıma düşdü, sən 

bir mənə başa sal görüm, bu çamadandakı nədir? Biz onu niyə Əbülfəzə çatdırmalıyıq? 

 

 

104

– Heç... öz axmaqlığımın altını çəkirəm. – Kamil pərt halda gülümsünür. – Dünən axşam evə 

gedəndə gördüm ki, atam Əbülfəzlə sabun bişirir. Zəhərli tüstü evi bürüyüb, yazıq kişi tərin-

suyun içindədir, zorla nəfəs alır... özümü saxlaya bilmədim, dedim ki, Əbülfəz pul qazanır, sənsə 

dəridən-qabıqdan çıxırsan. Əbülfəz də qızışdı, nə qızışdı – səsi küçəyə gedirdi! Allahı şahid 

çəkdi, nə bilim, and-aman elədi ki, bircə tikə sabun satmışamsa, balalarım bəlaya gəlsin. Hətta 

medalına da and içdi. Mən bilən, heç yatanda məqsədlər üçün bişirir. Sonra da qapını çırpıb 

çıxdı. Elə incimişdi ki, qapıdan çıxanda məni söymək də yadına düşmədi. O gedəndən sonra 

atam düşdü üstümə. Xülasə, atama söz verdim ki, sabunu özüm aparıb Əbülfəzə verəcəyəm, hələ 

üstəlik üzr də istəyəcəyəm... 

 

Deyəsən, çatdıq. 

 

Ucu-bucağı görünməyən kolluqda şəhər camaatı dəstələrə bölünüb, səngər qazırlar. Bacısı 

oğlunu görəndə Əbülfəz üzənə sərt ifadə verməyə cəhd göstərir. Kamil ona yaxınlaşır: 

 

– Bağışla məni! Al, sabunu gətirmişəm. 

 

– Əgər doğma bacım oğlu fikirləşirsə ki, mənim kimi adam sabun sata bilər, deməli, qiyamət