Siydik tanosil a’zolarining nospetsifik yallig‘lanish kasalliklari

Davolash.
Birlamchi o‘tkir pielonefritning davosi ko‘p hollarda konservativ 
bo‘lib, bemor kasalxonaga yotqizilishi kerak. 
Bemorga to‘shakda yotish, suyuqlik(sharbatlar, morslar) ni sutkasiga 2.2,5 
l.gacha ichish, uglevodlarga boy bo‘lgan ovqatlar (puding, engil xamir ovqat, ho‘l 
va pishgan mevalar va b.) hamda sut–qatiq mahsulotlari (tvorog, kefir va b.) tavsiya 
qilinadi. O‘tkir pielonefritda oqsillar ko‘p parchalanishi sababli shifokor 
ko‘rsatmasiga binoan bemorlarga parenteral yo‘l bilan oqsilli preparatlar yuborish 
tayinlanadi. 
Bemorning ahvoli engillashganda tez hazm bo‘ladigan oqsillar hisobiga 
parxez kengaytiriladi. Agar bemorda buyrakning ikki tomonlama og‘ir zararlanishi 
va qon bosimining yuqori ko‘tarilishi bo‘lmasa, osh tuzi chegaralanmaydi. 
Davolashda asosan kasallikning qo‘zg‘atuvchisiga antibiotikogramma 
ma’lumotlariga muvofiq antibiotiklar va kimyoviy antibakterial preparatlar bilan
ta’sir qilib, intoksikatsiyaga qarshi va immunodefitsit holat bo‘lganda 
immunostimullovchi terapiya o‘tkaziladi. 
O‘tkir pielonefritda davolashni buyrakdagi yallig‘lanish jarayonini tezroq 
bartaraf qilish mumkin bo‘lgan, uning yiringli–destruktiv shakliga o‘tishiga yo‘l 
qo‘ymasdan, siydik mikroflorasi sezuvchan bo‘lgan eng samarali antibiotiklardan 

---

va kimyoviy antibakterial preparatlardan boshlash kerak. Standart disklar 
yordamida siydik florasining antibakterial preparatlarga nisbatan sezgirligini
aniqlash uchun 2 sutka zarur, uchfeniltetrazol xlorid testi asosida tezlashtirilgan 
usulni qo‘llaganda esa natijalarni 6–9 soat oralig‘ida olish mumkin. Bu usulni har 
qanday poliklinikada qo‘llash mumkin, chunki buning uchun bakteriologik 
laboratoriya talab qilinmaydi. 
Usulning moxiyati shundan iboratki, bir nechta sterillangan probirkaga 2 ml 
dan bemorning siydigi va 0,5 ml uchfeniltetrazol xlorid eritmasi quyiladi. Keyin 
hamma probirkalarga (nazoratdagidan tashqari) ma’lum bir dozada biror–bir 
antibakterial preparat qo‘shiladi va xarorati 37 
o
S bo‘lgan termostatga 6–9 soat 
qo‘yiladi va keyin tekshirish natijalari baholanadi. Mikroorganizmlarning o‘sishi 
va ko‘payishi jarayonida degidrogenazalar hosil bo‘ladi, ular rangsiz 
uchfeniltetrazol xlorid eritmasini qizil rangli uchfenilformazinga o‘tkazadi. 
Uchfeniltetrazol xlorid bilan reaksiya to‘liq bosilsa siydik florasi ushbu preparatga 
sezgir deb, uning intensivligi nazorat probirkadagi reaksiyaga nisbatan pasayganda 
– kuchsiz sezgir, uning intensivligi nazorat probirkadagi reaksiya intensivligiga 
to‘la o‘xshash bo‘lsa, sezgir emas deb hisoblanadi. 
Agar zamonaviy antibiotiklarga qo‘zg‘atuvchining sezgirligini tezlik bilan
aniqlash mumkin bo‘lmasa, bunday hollarda bo‘lishi mumkin bo‘lgan 
qo‘zg‘atuvchilarga nisbatan faol preparatlar buyuriladi. 
Agar bemor o‘tkir pielonefrit bilan biror–bir antibakterial dori qabul qilgan 
bo‘lib, siydigidan kasallikning qo‘zg‘atuvchisini ajratib olish mumkin bo‘lmasa, 
unda to‘g‘rirog‘i kasalxonaga yotqizilgunga qadar o‘tkazilgan antibakterial 
davolash samarali bo‘lib, uni davom ettirish kerak. 
Kombinatsiyalangan dorilar biseptol va poteseptilning ochilishi va klinik 
amaliyotga joriy qilinishi sababli pielonefrit bo‘lgan bemorlarni davolashda 
sulfanilamid preparatlarning ahamiyati ko‘rinarli darajada oshdi. Ular 7–10 kun 
davomida kuniga 2 marta 1g dan beriladi. Bu preparat ko‘k yiring tayoqchasidan 
tashqari, buyraklar va siydik yo‘llaridagi nospetsifik yallig‘lanish kasalliklarining 
ko‘pchilik qo‘zg‘atuvchilarga keng doirada ta’sir qiladi. Kamroq samara beradigan 

---

sulfanilamid preparatlar (sulfadimetoksin, etazol, urosulfan va b.) kuniga 4–6 marta 
0,5g dan buyuriladi. Sulfanilamid preparatlar ko‘p suyuqlik (kuniga kamida 2 l.) 
ichish bilan birga qabul qilinadi 
Urologiyada so‘nggi 10 yil mobaynida nitrofuran qatoridagi preparatlar 
(furagin, furadonin kuniga 4 marta 0,05–0,1g dan va b.) muvaffaqiyatli 
qo‘llanilmoqda. Ular grammmanfiy floraga sulfanilamid preparatlarga o‘xshab 
enterokokk va stafilokokkka samarali ta’sir ko‘rsatadi. Nitrofuran preparatlarning 
yaxshi tomoni shundan iboratki, ularga infeksiyaning rezistentligi asta–sekin 
rivojlanadi. 
Nevigramon (sinonimlari: negram, nalidaksin kislotasi) ko‘pchilik 
grammanfiy mikroorganizmlarga jumladan vulgar proteyalarga ta’sir qiladi. 
Preparat kuniga 4 marta 0,5–1,0g dan buyuriladi. Ko‘k yiring tayoqchasi 
nevigramonga chidamli bo‘ladi. Nalidaksin kislota ham kislotali, ham ishqorli 
muhitda bakteritsid ta’sir ko‘rsatadi. Bu preparat nisbatan zaharli bo‘lganligi 
sababli 2 haftadan ko‘p buyurish mumkin emas. Agar nalidaksin kislotani 2 
haftadan ko‘p ishlatish zaruriyati tug‘ilsa, preparat dozasini 2 marta kamaytirish 
kerak. 
Gramurin (oksalin kislota) – hozirgi vaqtda samarali kimyoviy antibakterial 
preparatlardan biri hisoblanadi. Uni 12–15 kun davomida kuniga 4 marta 0,25g dan 
buyuriladi. Bu preparatning afzalligi shundan iboratki, unga ko‘pincha kasalxona 
(gospital) shtammli mikroorganizmlar sezgir bo‘ladi. 
Nitroksolin (5–NOK) buyraklar va siydik yo‘llari nospetsifik yallig‘lanish 
kasalliklarining asosiy qo‘zg‘atuvchilariga keng doirada ta’sir qilish xususiyatiga 
ega. Uni kuniga 4 marta 0,1g dan buyuriladi. Nitroksolin ko‘p miqdorda siydik bilan
ajraladi va uni buyrakning surunkali etishmovchiligi bo‘lgan bemorlarda boshqa 
preparatlar (nevigraman, sulfanilamidlar) siydikda terapevtik ta’sir qilish uchun 
zarur bo‘lgan etarli konsentratsiyada yig‘ilmaganda pielonefritni davolash uchun 
qo‘llash mumkin.

---

Pielonefrit qo‘zg‘atuvchilari pimidel kislotasiga yuqori sezuvchanligi 
sababli, oxirgi yillarda uroantiseptik palin (pimidel) samarali qo‘llanilmoqda, u 
kuniga 2 marta 0,4g dan buyuriladi. 
Pielonefritning qo‘zg‘atuvchilariga nisbatan eng samarali antibiotiklar 
parenteral va peroral qabul qilinadigan ftorxinolonlar (norfloksatsin, ofloksatsin, 
pefloksatsin, siprofloksatsin) kuniga 2 marta 0,4g dan; sefalosporinlarning II–III 
avlodi (sefuroksim, aksetil, sefaklor, sefiksim, seftibuten kuniga 2–4 marta 0,5–1,0g 
dan mushak orasiga); aminoglikozid qatoriga kiruvchi antibiotiklar (gentamitsin 
sulfat kuniga 2–3 marta 80 mg dan mushak orasiga, amikatsin kuniga 2 marta 0,5g 
dan mushak orasiga) buyuriladi. 
Hozirgi vaqtda zaxira dorilarga sefalosporinlarning IV avlodi (sefepim)
kuniga 2 marta 1g dan mushak orasiga va karbapenemlarni (tienam, meropenam) 
har 6–8 soatda 0,5– 1,0 g dan vena ichiga yuboriladi.
Pielonefritni davolashda qo‘llaniladigan antibiotiklar va kimyoviy 
antibakterial preparatlarga nisbatan infeksiyaning chidamliligi rivojlanishini oldini 
olish uchun, ularni 5–7 kunda galma–gal almashtirib turish kerak. 
Pielonefritning qaytalanishi va uning surunkali shaklga o‘tib ketishi 
ehtimolligini kamaytirish uchun antibakterial davolashni uzluksiz kamida 6 hafta 
davom ettirish kerak. CHunki o‘tkir pielonefrit qulay kechganda buyrakka 
infeksiyaning kirish paytidan boshlab yallig‘lanish jarayonining to‘liq tamom 
bo‘lishigacha o‘rtacha 5 hafta o‘tadi. 
Keyingi yillarda antibakterial preparatlar immunostimullovchi samara 
beradigan dori vositalari bilan birga muvaffaqiyatli ishlatilmoqda. Ulardan eng 
samarali natija berayotgan dekaris (levamizol), haftada bir marta 150 mg dan 6–8 
hafta davomida ichishga buyuriladi va prodigiozan haftada bir marta 50 g dan 
mushak orasiga 6–8 hafta davomida yuboriladi. Vitaminlar, aloe ekstrakti va 
boshqa preparatlar ham immunostimullovchi ta’sir ko‘rsatadi. 
T–limfotsitlarning mutloq soni kamayganda 1ml dan T–aktivin mushak 
orasiga 5–10 kun davomida har kuni yuboriladi. Har xil yoshdagi bolalarga 
antibiotiklar dozasi ularning gavda og‘irligini hisobga olib buyuriladi.

---

Ko‘pchilik bemorlarda davolashni barvaqt boshlaganda o‘tkir pielonefritning 
kechishi yaxshi bo‘ladi. 3–5 sutka o‘tgandan keyin gavda harorati me’yordagi 
raqamgacha pasayadi, umumiy ahvol yaxshilanadi, bel sohasidagi og‘riq kamayadi, 
keyin yo‘qoladi, qondagi o‘zgarishlar me’yorga keladi, o‘rta malekulalar, V
2
– 
mikroglobulin va parametsiyn testining darajasiga qarab aniqlanadigan qonning 
zaharliligi kamayadi. Bakteriuriya 7 kun davomida, leykotsituriya – keyinroq, 
bakteriuriyadan 7–10 kun keyin yo‘qoladi. ECHT yaqin 3–4 haftada me’yordagi 
raqamgacha pasayadi. Umumiy holsizlik uzoqroq vaqt saqlanadi, lekin kasallik 
boshlanishidan taxminan 3–4 hafta keyin ko‘pchilik bemorlarda klinik tuzalish 
boshlanadi. 
Ba’zi bir bemorlarda noqulay sharoitda (ayrim virulent infeksiya, 
organizmning immunobiologik kuchi anchagina pasayganda) birlamchi o‘tkir 
pielonefrit shiddatli kechishi mumkin: 2–3 sutkadan keyin apostematoz pielonefrit 
rivojlanadi yoki buyrakda ko‘plab karbunkullar paydo bo‘ladi, shu sababli operativ 
davolashga – buyrak dekapsulyasiyasi, yiringlarni ochish, yalpi zararlanganda esa 
nefrektomiyaga qilishga to‘g‘ri keladi. 
O‘tkir birlamchi pielonefrit yaxshi kechganda bemorlar kasalxonada 
o‘rtacha 10–12 kun davolanadi, keyin urologning doimiy kuzatuvi ostida va siydik 
tahlillarini nazorat qilib turgan holatda ambulator sharoitda 6 haftagacha uzluksiz 
antibakterial preparatlar qabul qilishni davom ettiradi. 
Klinik sog‘aygandan keyin antibakterial davolashdan 2–3 haftaga tanaffus 
qilish kerak. Keyin bemorning qoni va siydigini batafsil nazorat tekshiruvidan 
o‘tkazish lozim. Siydik tekshiruviga quyidagilar kiradi; umumiy taxlil, leykotsitlar, 
eritrotsitlar va silindrlar sonini biror bir usul bilan hisoblash, bakteriuriya darajasi, 
siydik mikroflorasining xususiyatlari va uning antibakterial hamda kimyoviy 
preparatlarga sezuvchanligini aniqlash. 
Agar bemorda kasallikning remissiya davri bo‘lsa, retsidivga qarshi 
antibakterial davolash 6 oy davomida har oyda 7–10 kun o‘tkaziladi. Davolash 
uchun shunday preparatlarni qo‘llash maqsadga muvofiqki, ularga oldin pielonefrit 
qo‘zg‘atuvchilarining sezgirligi aniqlangan bo‘lsin. Keyinchalik kasallikning 

---

zo‘rayish belgilari bo‘lmasa, bemorni ikki yil davomida har 3 oyda bir marta 
nazorat tekshiruvidan o‘tkaziladi.
Birlamchi o‘tkir pielonefritni boshidan kechirgan bemorlar uchun 
qaytalanishga qarshi davolash va uzoq muddat nazorat dispanser kuzatuvida bo‘lish 
zaruriyatining sababi shundan iboratki, bunday bemorlarni uzoq muddatda 
(pielonefritning xurujidan 2–2,5 yildan keyin) tekshirganda, ularning 20–25% da 
kasallikning surunkali turi aniqlanadi.