Söz köNLÜMÜ QƏLƏm etdi (publiSİSTİk düŞÜNCƏLƏR)

Yasəmənlər açıbdımı, ay ana?!
Ətrini duymağa gəlmək istərəm,
İncəçayı daşıbdımı, ay ana? 
Səsində uymağa gəlmək istərəm.
Ana həsrətilə oylanan bu misralarda anadan ayrı düşmüş bir qızın həsrət 
dolu hıçqırtıları yatır. Əksərən qız uşaqlarının taleyinə ata, ana intizarıyla 
dopdolu bir ömür düşür. Başqa yuvanın işığını yandıran qız uşaqları ata 
evində  keçirdikləri  uşaqlığı  və  gəncliyi  əbədi  olaraq  xəyal  dünyalarına 
köçürürlər  və  o  evə  yalnız  qonaq  qismində  gedib-gələ  bilirlər.  Fəridə 
xanımın bu şerində də həmin nisgilin işartıları duyulmaqdadır. Şeri oxuyan 
hər bir qadının, qızın könlünü yandıran bir şeirdir “Anama məktub”: 
  
 
         
 
 
           Unnucadan zər düşübmü torpağa,
Yarpızların arx boyunca çıxıbmı?
Şeh ələnib zümrüd donlu yarpağa,
Pəmbə bulud kirpiyini sıxıbmı?..
Xanım şairin bu ürək titrədən misralarını həyəcansız oxumaq mümkün 
deyil. Müəllif, sanki bu məktubu bütün analara ərməğan edib. “Pəmbə bu-
ludun kirpik sıxması” ədəbi tapıntıdır. Bilmirəm başqa şairlərin şeirlərində 
var, ya yox, amma Fəridə Ləman şerində daha boyalı, daha obrazlı səslənib.
Şairin  kitabda  sıralanmış,  birinci  fəslin  ilk  səhifələrində  özünə  yer 
alan şeirlərindən biri də hamımızın könlümüzü yaxıb-yandıran, ürəyimizə 
qubarlı dağlar çəkən əsir Qarabağ haqqında olan “Can Qarabağ” şeridir:
  
Qan sızan yaram,
Ey ürək param,
Sənsiz inan ki, 
Ömür bir heçdir,
Günlərim haram,
Qarabağ, ay Qarabağ, 
Qarabağ, can Qarabağ.

---

92
O, burada sadə folklor diliylə, laylaya bənzər bir harayla uzaqdan-uzağa 
əsir Qarabağla danışır. İşğal altında inləyən Vətənin bir parçasına – Şuşaya, 
Laçına, Kəlbəcərə, Ağdama, yanıb kül olmuş, külü asimana sovurulmuş 
Xocalıya layla çalır. Bu laylanın hıçqırtıları şairənin misralarından boylanır, 
oylanır, sanki bizlərə səslənir ki, bu torpağı unutsaq anamızın südü bizlərə 
haram olsun!..
Şanım, şöhrətim,
Ən uca taxtım,
Qızıldan baxtım,
İki gözümsən,
Sevgi közümsən,
Qarabağ, ay Qarabağ, 
Qarabağ, can Qarabağ.
Qarabağı  iki  gözü  kimi  tutan  müəllif  ürəyində  Tanrı  xofu  olmayan 
işğalçılara meydan oxuyur. Könlünün duyduğu qədər, qələminin uyduğu 
qədər yaralı Qarabağa layla deyir, bu layla anamızın yanğısı sayaq şirin 
gəlir adama… 
“Bu yurdu çiynimə yükləyin mənim”. Əcəb deyimdi, əcəb şahanə, şai-
ranə tapıntıdır. Bu şeir haraydırmı, fəryaddırmı, əsrlərlə başımıza gətirilən 
müsibətlərə etirazdırmı? Sinəsi min bir yerdən yaralı Vətənə oxşamadırmı? 
Bilmirəm, bir onu bilirəm ki, bu şeir qəlbi yerindən oynadır, ürəyi ah-nalə 
ilə  qaynadır,  əlinə  silah  götürüb  bütün  sərhədləri  dağıtmaq  istəyirsən, 
sərgərdan Vətənin yaralı bağrını ovutmaq istəyirsən. Əziz oxucular, sizi də 
bu şerin misralarıyla tanış etmək istəyirəm:
Bu yurdu çiynimə yükləyin mənim,
Aparım ocağı, piri gəzdirim.
Nə qədər nəfəsi öz üstündədir,
Görsün gözlərilə diri gəzdirim.
Vətən yanğılı bu misraların, Fəridə Ləman, ruhunu vətənsevər könüllərə 
necə  mehman  etməsin?  Şair  bu  şeirdə  vətənin  pulunu-malını  hərraca 
qoyanları,  halına,  əhvalına  zərrəcə  yanmayanları  şiddətli  tənqid  atəşinə 
tutur:

---

93
Vətən torpağından yarıyanlardan,
Vətən bircə damla yarımayıbdı,
Vətəni hərraca qoyan dəllallar,
Vətən yarasını sarımayıbdı.
“Sözə müştəri” tapılmayan “bazarda” “xınalı quzu”lar cövlan edir. Söz 
sənəti, ədəbiyyat qədir-qiymətini itirib, onun başına sığal çəkəni yoxdur. 
Bu zəmanədə yazana elə yuxarıdan aşağı baxırlar ki, adam öz yazdığının 
yerinə utanır: 
                               Sözün müştərisi yoxdur bazarda,