Söz köNLÜMÜ QƏLƏm etdi (publiSİSTİk düŞÜNCƏLƏR)

Müştəri xınalı quzu axtarır.
Sözü arxasında, addımı iti,
Yalmana-yalmana düzü axtarır. 
O  bütün  yamanlıqları,  pislikləri,  haramxorları,  rüşvətxorları  lənətlə-
yəndən sonra yenidən Vətənə üz tutur:
Eşit harayımı, qiyyələrimi,
Mən sənin dəlinəm, dəlinəm, Vətən…
Müəllif məcnun eşqilə vurulduğu məmləkətinə sonda ana sevgisilə bir 
təskinlik verir.
                               Dərdin gedəcəkdir zaminəm, Vətən! 
Mən sənin yerinə əminəm, Vətən! 
O bu xoş sonluqla da şerin axırıncı misralarını sona yetirir. Deyirlər 
ki,  şairlər  üsyançıdırlar,  həyatda  baş  verən  özbaşınalıqları,  haqsızlıqları, 
amansızlıqları  onlar  birinci  görüb  duyur,  misra-misra  şerə  gətirir.  Onlar 
ömür boyu Vətən ağrısını çiyinlərində aparırlar, milli təəssübkeşliyin daşı-
yıcılarıdır  şairlər. Ana  dilinin  qoruyucularıdır,  onlar  yana-yana  doğulur, 
cəmiyyətin  amansızlıqları  içində  boğulur.  Bu  boğulmalar  hər  gün  olur, 
gündə yüz dəfə! Dünyalarını dəyişənə qədər neçə kərə Əzrailin ağzından 
qopur  şairlər…  Elə  Fəridə  Ləman  kimi…  Onun  “A  bəxt  yazan”  şerinə 
diqqət edək:
                               

---

94
                               Gəlirsənmi?! Gəl bir yoxla halımı,
İçin-için sökülənə bir bəxt yaz.
Buludların gözü doldu halımdan,
Damla-damla tökülənə bir bəxt yaz.
Adamın şam kimi əriməsi ifadəsi ədəbiyyatda tez-tez rast gəlinən bir 
deyimdir, “damla-damla tökül”məsi isə məhz Fəridə Ləman ilhamından 
qopan deyimdir:
A bəxt yazan, a bəxtəvər, hardasan?
Demirsənmi ünü ərşə qalxan var.
Bağrı yanıb hey dolanıb dörd yana,
Varlığını oda-közə yaxan var.
Şairə, sanki bəxti ilə bu şeirdə umu-küsü edir. Pərişan halının ağrılarını 
ona  söyləyir,  bir  candidəsi,  bir  əzizi  kimi,  lakin  heç  də  qəm  möhnətinə 
yuvarlanmır. “Şükür sənə, ya Rəbbim” şerində Böyük Yaradana üz tutur:
Ruhum gülə bələnib,
Göydən ulduz ələnib, 
Yatmış bəxtim dillənib,
Şükür sənə, ya Rəbbim. 
Bu şükür-sənalar şair ruhunu cilalandırır, həyat eşqini coşdurur, yazıb-
yaratmaq havasıyla onu haldan-hala salır. Elə sözün sehri, aliliyi də şair ru-
hunu aşıb-daşdırmaqdan ibarətdir. Bizim qadınlarımızın cəsarəti, analığı, ər 
başına pərvanə kimi dolanmağı, saflığı, paklığı, kişiyana at minib çapmağı, 
ərlərilə döyüşlərdə şücaət göstərmələri, tariximizdə də, ədəbiyyatımızda da 
çoxdan öz ucalığını qoruyub saxlayır. Qadın yazarlarımızın cəsarəti də bu 
baxımdan qürurlanmalı dəyərlərimizdəndir. Fəridə Ləman yaradıcılığında 
da bu cəsarətin şahidi oluruq. “Pəncərə gözlüyü kasıblar üçün” şerindəki 
bu ifadə müəllifin özünəməxsus ifadəsidir:
 
Birgünlük çörəyə möhtac olan var, 
Kimi bir gecəyə doqquz min beş yüz.
Ehtiyac içində çapalayan var,  
Bu qədər ağrıya, ürək, di gəl döz. 

---

95
Bütün  bu  bərabərsizliklərə,  tərəzinin  gözünü  əyilməsinə  dözməyən 
şairə şerin bəndlərinin birində haqsızlığa qarşı belə öz səsini qaldırır:
 
Verdiyi quruşu deyər min dəfə,
Əlini cibinə atar, ya atmaz. 
On-on beş qəzetdə yazdırar azdır,
Əndamı ləkəli, özü nataraz. 
Söz xiridarlarının əksəriyyəti ədəbiyyatımızın bir qolu olan şerimizdə 
poetik  kəşflər  axtarırlar.  Fikrimizcə,  şeir  də  bədii  yaradıcılığın  digər 
qolları kimi dövrün ağrı-acılarını, haqsızlıqlarını əks etdirib tənqid atəşinə 
tutmalıdır.  Ədəbiyyat  bütünlükdə  cəmiyyətin  yaralarının  sağalmasına 
xidmət  etməlidir.  Əgər  belə  deyilsə,  onda  o  yaradıcılıq  xalqın  sevgi  və 
istəyini qazana bilməyəcək. Müəllif dünyasını dəyişən kimi yazdıqları da 
dünyasını dəyişəcək. Ola bilsin ki, şairin poeziyasında poetik tutum zəif 
olsun,  ahəng,  qafiyə  pozuntuları  olsun,  amma  yüksək  dərəcədə  xalqın 
ağrı-acılarından bəhs etsin, onun məhəbbətini qazana bilsin və yazdıqları 
millətin yaddaşında iz qoysun. Belə olanda söz adamı uğur qazana bilir. 
Biz bu uğurun tapıntılarını Fəridə Ləman yaradıcılığında görürük: