Söz köNLÜMÜ QƏLƏm etdi (publiSİSTİk düŞÜNCƏLƏR)

ƏLİ RZA XƏLƏfLİNİN “ÜÇÜNCÜ DÜNYANIN 
QORXUSU” pOVESTİ HAQQINDA 
MÜLAHİZƏLƏRİM
Mən payızı çox sevirəm. Bilmirəm, üzü payıza doğulduğuma görəmi 
və  ya  payız  adama  saralıb  tökülən  yarpaqlarıyla  insan  ömrünə  daxil 
olacaq  əsl  həqiqət  olan  xəzanımı  xatırladır?  Bəlkə  bununla  bir  bağlılıq 
görürəm, amma bu sevgimin mahiyyətinə vara bilmirəm. Bir onu bilirəm 
ki, payıza çox bağlıyam. Payızda daha çox yazıram. Yatmış duyğularım 
oyanır,  inanıram  ki,  yayın  qora  bişirən  atəşindən  sağ  çıxdım,  deyəsən, 
bir il də yaşayacağam. Bəlkə heç vaxt sevmədiyim yayın ürək partladan 
istisindən sonra havaların sərinləşməsi məni payıza o qədər bağlayır, çünki 
duyğularım oyanır, ruhumda yeni bir canlanma başlayır. Bu canlanma təzə 
həyatın qapısını açır mənim üçün... 
Əlqərəz, həmin vaxtlarda “Kredo”ya gəldim. Cəfakeş Əli Rza Xələfli 
mənə  yenicə  çapdan  çıxmış  kitablarını  təqdim  etdi.  Diqqətimi  “Üçüncü 
dünyanın qorxusu” əsəri cəlb etdi, artıq müəllifin saytından bu kitab haq-
qında məlumatım var idi, ancaq povesti oxuyandan sonra ondan yazmaq 
duyğusu könlümdən keçdi. Sözdən söz yaradan Əli Rza Xələfli əsərdə hər 
bir kəsin ürəyində yatmış duyğuları oyadan həqiqətdən söz açır. Həqiqət 
isə bir çox mətləblərin ortaya çıxmasında insana yardımçı olur, hərçənd ki, 
bəzən o adamlara xoş gəlməsə də!.. 
Biz insanlar doğulub həyatı dərk edəndən sonra bir içində yaşadığımız 
dünyanı, bir də uşaqlıqdan evdə böyüklərimizdən, böyüyüb özümüzü dərk 
edəndən  sonra  isə  din  adamlarından,  dini  kitablardan  bəhrələnib  məlu-
matlanırıq ki, bəs haqq dünyası var, insan dünyasını dəyişəndən sonra öz 
yaxşı və pis əməlləri ilə birlikdə haqq dünyasına qovuşur. Səmavi kitab-

---

125
lar o dünyanın varlığından bizlərə gen-bol məlumat verir. Bu məlumata, 
yəni  o  biri  dünyanın  varlığına  inanan  inanır,  inanmayan  isə  yox.  Mənə 
elə gəlir ki, inananların sayı inanmayanlardan çoxdur. Ancaq gəlin etiraf 
edək ki, günbəgün cəmiyyətdə yalançı peyğəmbərlərin sayı artmaqdadır, 
hətta Allahlıq iddiasına düşənlər də yalançı peyğəmbərlərlə yarışmadadı. 
Bu o düşüncə sahiblərinin öz işidir, çünki hər kəs öz ağlının aynasından 
yaşadığımız dünyaya sarı boylanır, amma mən mövzudan kənara çıxmaq 
istəmirəm, ona görə də qayıdıram yazacağım mövzunun üstünə...
Maraqlı burasıdır ki, odlu-alovlu nəzmi ilə, publisist yazıları ilə cild-
cild kitablar yapan Əli Rza Xələfli bu dəfə oxuculara bədii nəsrin dili ilə 
üçüncü dünyanın varlığından bəhs edir. Bəli, düz oxudunuz, məhz üçüncü 
dünya!...  Bəs  üçüncü  dünya  hardadır?  Müəllif  üçüncü  dünyanın  insan 
qəlbində, könlündə yuva saldığından söhbət açır. Bəli, heç kəsə sirr dey-
il ki, hər kəsin könlündə gizli bir dünya var. Əli Rza Xələfli bu dünyanı 
üçüncü dünya adlandırır. Əslində müəllifin “üçüncü dünya” adlandırdığı 
dünyada təkcə kiminləsə olmuş eşq, məhəbbət ağrısı yox, itirilmiş günlər, 
ötüb keçən ömrün taxça-taxça düzülmüş acıları, göz yaşlarının nə vaxtsa 
gürşadlar, leysanlar doğmuş dəryaları, çayları, gölləri, zirvələrində əlçim-əlçim 
qarları parlayan qəm dağları, neçə-neçə diləkləri heç-puç edən dərələri, insan 
arzularını bir anda xıncım-xıncım edən sıldırım qayaları var. Biz bu dərinliyə 
varanda insan qəlbində sirli dünya olduğu ehtimalına varırıq. Bu dünyanın 
qapıları daim adamın özündən başqa qeyrilərin üzünə bağlı olur. İnsan öz ağrı-
acılarıyla ölənə qədər iç dünyası ilə, üçüncü dünya ilə baş-başa qalır, hətta 
üçüncü dünyanın qapılarını öz əzizlərinin üzünə belə açmır. Əli Rza Xələfli 
məhz bu reallığı növbəti kitabının mövzusu edib. 
Müəllifin  “Üçüncü  dünyanın  qorxusu”  povesti  başdan-başa  mesaj-
məktublardan  ibarətdir.  Əsərdə  iki  obraz  var.  Kişi  və  Qadın.  Hər  ikisi 
ailəlidir,  amma  nə  vaxtsa  bir-birlərini  uzaqdan-uzağa  seviblər,  əfsus  ki, 
bu  sevgi  hansınınsa  günahı  ucbatından  baş  tutmayıb.  İllər  keçdikdən 
sonra  Qadın  hardansa  onun  telefon  nömrəsini  tapıb  ona  zəng  edir.  Kişi 
Qadının  qəfil  zəngini  həyatında  bir  çevriliş  sanır.  Üçüncü  dünyada, 
başın  atıb  yatmış,  məhəbbət  yenidən  baş  qaldırır,  onun  şölələri  yenidən 
keçmişdə bir-birini sevmiş ürəkləri yandırır, amma hər ikisi ailəli, hər iki-
si  saysız-hesabsız  şəxsi  qayğılar,  çətinliklər  ilə  üzbəüz,  ancaq  bütün  bu 
qadağalar, keçilməzlər, heç olmasa, onların bir-birinə telefon vasitəsi ilə 
mesaj yazmaq istəyini öldürə bilmir. Baxmayaraq ki, qadın xəstədir, ağır 

---

126
cərrahiyyə  əməliyyatı  keçirib  və  tez-tez  əsəb  sarsıntıları  ilə  baş-başadır. 
O,  indi  üçüncü  dünyada  haçansa  məzarlanmış,  fəqət  torpaq  altdan  boy 
atıb qalxmış, yaşlı bir ağacın zoğ atmış fidanına bənzəyən məhəbbətinə 
layla  çalır.  Bu  laylanın  könül  oxşayan  şərqisi,  lap  uzaqlardan  gələn 
pıçıltılarla  onun  qulaqlarına  dolur,  Qadında  xoş  ovqatlar  yaradır,  ağır 
xəstəliyin  törətdiyi  fəsadları  yavaş-yavaş  ona  unutdurur,  hətta  həkimlər 
də onun halının belə tez yaxşılaşmasına təəccüb edirlər. O, hər gün ona 
yazılan mesajları səbirsizliklə gözləyir, telefondan səs gəlməyəndə darıxır, 
səbirsizləşir, sanki qadın üçün yeni həyat başlayıb, hər şey təzələnib, lap 
elə onun köksündə baş qaldıran gecikib yollarda azmış, hansısa qəfil əsən 
tufanın  qovğalarında  göylərə  sovrulmuş  məhəbbəti  də!  Povestin  diqqət 
çəkən məziyyətlərindən biri də odur ki, burada təsvir olunan obrazlar dərin 
psixoloji sarsıntılar içərisində ağrı-acılarını bir-birlərilə bölüşürlər... 
Bəlkə  Qadınla  Kişi  obrazı  müəllif  tərəfindən  düşünülmüş  şəkildə 
adsızdır,  çünki  müəllif  bu  adsız  obrazları,  deyəsən,  bütün  dünyada  sev-
gisinin ağrısını yaşamışların xatirəsinə həsr edib. Qəlblər arasında uçulan 
körpülərin ağrı-acılarının gətirdiyi həyəcanlar nakam ürəklərdə dərin-dərin 
yaralar açıb. Əsrlərlə adı tarixə düşməmiş Leyli və Məcnun timsallılar bu 
dünyanı nakam tərk edib. Öz istəklərinin odunda yana-yana ruhən kül olu-
blar,  amma  insanın  bir  qəribə  tərəfi  də  var  ki,  o  ürəyində  illərlə  yığılıb 
qalmış dərdini kiminləsə bölüşmək istəyir. Ona görə özünə daim əziz bir 
həmdəm axtarır. Bu həmdəm isə çox vaxt insanın iç dünyası olur. Rəvayətə 
görə, Makedoniyalı İsgəndər öz sirrini heç kəsə deməzmiş, amma ürəkdə 
yığılıb qalan sirlər bir müddətdən sonra ürəyə ağırlıq edib dərdə çevrilir. 
Böyük  hökmdar  öz  dərdini  quyuya  danışmaq  məcburiyyətində  qalıb  və 
bununla da o, özünə təsəlli tapıbmış...
Gəlin  etiraf  edək  ki,  insan  əzəli  dünyanın  ağrıları  içində  itib-batır. 
Adama təsəlli verən, onunla daim sevgili munis kimi pıçıldaşan üçüncü 
– iç dünyasında ona təsəlli olan bəlkə də ruhudur. Ürəyinin ruhla bağlı giz-
liliyi, insanın öz-özünə ruhaniliyidir. Ən ağır anlarda insan bəzən daxildən 
pıçıltılar eşidir. Bu pıçıltılar adamı ruhlandırır, hansısa bir işin qulpundan 
yapışmağa sövq edir. Adam daxildən gələn pıçıltıların möcüzəsindən baş 
aça bilmir. Hardan gəlir bu ilahi səs? Qulağa dolan sədalar hansı gözə-
görünməz  varlığın  möcüzəsidir?  İnsan  saatlarla  öz  içinə  çəkilir,  özüylə 
haqq-hesab  edir,  səhvlərini  can  tərəzisində  ölçüb-biçir.  Ona  edilən  yax-
şılıqları-yamanlıqları  və  ya  özünün  etdiyi  yanlışlıqları  çək-çevir  edir, 

---

127
bəzən üçüncü dünyaya qapılmalar dəliliyə, ruhi sarsıntılara, intihara gətirib 
çıxarır. Allah heç kəsi daxili tənhalığa mübtəla etməsin. Əli Rza Xələflinin 
“Üçüncü  dünyanın  qorxusu”  kitabında  məhz  daxili  tənhalıqdan  əzab 
çəkən iki orta yaşlı insanın ürək çırpıntıları, keçirdikləri həyat sarsıntıları 
ustalıqla, bədii sözün qüdrətilə oxuculara çatdırılır. Onları nə ailə, uşaq, nə 
də o duyğulardan doğan fərəhli anlar sevindirmir. İstər Kişi, istər Qadın 
– hər ikisi daxilən tənha və bədbəxtdirlər. Bəs bu bədbəxtçiliyin kökündə 
nə durur? Cəmiyyətin qayda-qanunlarımı, sanki çox vaxt ailədə diktator 
rolunu oynayan ailə başçılarının hegemonluğumu? Övladlarına öz əşyası 
kimi baxmalarımı məhəbbətsiz qurulan ailələrin sayını çoxaldır? Və yax-
ud  əsrlərlə  milli  adət-ənənələrin  kökündə  dayanan  mövhumatmı  və  bu 
mövhumatın xofundan doğan yanlışlıqlarmı?! Nə qədər ölkəmizdə sevgi-
siz qurulan ailələr var. Xüsusilə də qohumlarla, xalaqızı, bibiqızı, əmiqızı, 
dayıqızı və çox vaxt bu ailələrdə doğulan xəstə, zəif, ağıldankəm uşaqlar....
Müəllif  iki  sevən  qəlbin  dili  ilə,  az  qala,  ağrıları  qarabasmalar  kimi 
dilə  gətirir.  Hər  ikisi  telefon  yazışmasının  onların  həyatında  yaxşı  heç 
bir şey etməyəcəyinə əmindirlər. Adama elə gəlir ki, nisgilli bir ayrılma 
ilə bitəcək bu yazışmanın kökündə inamsızlıq var. Əsərin sonlarında bir-
birinə  sənlə  müraciət  edən  nakam  məhəbbət  daşıyıcıları  uğursuz  eşqi 
yenidən ürəklərində dəfn etmək qərarı ilə baş-başa qalırlar. Hər ikisi bir-
birilə birləşmək qorxusunun sonradan baş verəcək fəsadlarının ağrısıyla 
qol-boyundurlar, çünki önlərində bir keçilməz dağ var. O dağın başından 
sal  buzlar  asılıb  üzü  aşağı,  əl  vursalar  qopub  onları  sıldırım  qayalardan 
dərə aşağı yuvarladarlar...
Müəllif  əsərin  bir  yerində  Kişi  surətinin  dili  ilə  Keygidər  quşundan 
söhbət  açır.  Bu  quş  insan,  yurd  sevgisinin  rəmzi  obrazıdır.  Bu  obrazı 
əsərdə  səsləndirməklə  Əli  Rza  Xələfli  öz  oxucularını  yurda,  kökə,  soya 
bağlılığa çağırır, çünki bu bağlılıq qırılanda insan ürəyində ən pak sevgi 
olan yurd sevgisi də ölər. Adam soyunu, kökünü unudar, başqa millətlərin 
əlində oyuncağa çevrilər. İki obraz arasında hərdən əsəbi, çılğın yazışmalar 
da olur, hərdənbir xasiyyətlərinin gizli tərəfləri üzə çıxır. Gizli tərəflərin 
önündə də yenə sevgi durur. O sevgi saf, büllur sulartək dupduru, gözündən 
qaynayan bulaqlara bənzəyir. Məhəbbət insan həyatına qəfil gəlir və qəfil 
də insan ruhunda zəlzələlər qoparır, müdhiş təlatümlər yaradır, insanı öz 
əsirinə çevirir, amma hamı da mənə elə gəlir ki, sevən qəlb sahibi deyil, 
çünki məhəbbət Allahın vergisidir, istedad kimi o da hər adama verilmir. 

---

128
Məhəbbət də seçilmiş adamlara verilir. Çoxları heç sevginin böyüklüyünü, 
ucalığını dərk etmək gücündə deyil. Sevgisiz ailə qurur, sevgisiz övladlar 
dünyaya gəlir, sevgisiz də öz ömrünü bitirib bu dünyanı tərk edir. Bəlkə 
o  sevgisiz  ailələrdən  doğulan  uşaqlar  da  sonradan  böyük-böyük  qan-
qırğınların, cinayətlərin, amansızlıqların müəllifinə çevrilirlər. İnanmıram 
ki,  sevgiylə  doğulmuş  bir  insan  kiminsə  həyatına  qəsd  edə,  pisliyə, 
yamanlığa rəvac verə...
Müəllifin Kişi və Qadın obrazı yanıqlı bir dillə öz həyatlarının görün-
məyən tərəflərini bir-birlərinə açırlar. Təbii söz sərrafı olan müəllif “Üçüncü 
dünyanın  qorxusu”nu  real  dünyamıza  ünvanlanan  mesaj-məktublar 
vasitəsi ilə qədirbilən oxuculara çatdırır. O, oxuculara müasir zəmanədə 
minlərin, milyonların yaşadığı acı həqiqətləri əsərin qəhrəmanlarının dili 
ilə aşkar edir. İnsanları öz hissləri, öz ürəkləri ilə oynamamağa dəvət edir. 
Bu mesaj-məktublar məhəbbətə keçici deyənləri həll olunması çox çətin 
olan riyazi məsələlərlə baş-başa qoyur.
Bu  sevgi  öz  kollarının  müvəqqəti  səadətlərinə  qovuşmuş  cəmi  bir 
neçə  günlüyə  açmış  gülləri  xatırladır  mənə... Açanda  gözəl  olurlar,  so-
landa  kədərli.  Dalbadal  yazılan  könül  mesajları  açmış  güllərtək  necə 
bəxtiyardırlar, onlar hər iki ürəyi sevindirir, onları sözlə ovundurur, olub 
keçənlərin dəlisov hissləri ilə yandırır. Könül xanəsi adlanan üçüncü dünya 
Əli Rza Xələflinin yazdığı kimi öz qorxuları ilə, öz şiddətləri ilə adamı za-
man-zaman göynədir, amma hərdənbir mümtaz da edir. Hər dəfə telefona 
mesaj siqnalları gələndə qadın özünü, hətta öz ailəsinin yanında olduğunu 
unudur, həzin könül pıçıltılarının sorağı ilə növbəti mesajı gözləyir...
Hər adamın içində bir iç dünya var. Əsərdə Qadın da, Kişi də bu iç dünya 
ilə baş-başadır. Bu dünya sirlərlə doludur. İnsan nə qədər sağdır, nə qədər 
arzularla  qol-boyundur,  onlardan  kam  almaq  istəyi  bitib-tükənmir.  Hələ 
bilinmir üzünə açılan sabahlar arzulara qəsbkar olacaq, ya ana nəvazişi ilə 
onun  boynuna  qol  salacaq,  uzun  saatların  həyat  körpülərindən  keçməyə 
ona  dəstək  olacaq.  Bütün  bunlar  insan  üçün  sual  olaraq  qalır,  amma  o 
ruhdan düşmür, yaşamaq eşqi bir anda onu tərk etmir. Povestdə Kişinin 
yuxuda özünün dünyasını dəyişməsi, yasa gələnlərin biganəliyi, onun öz 
yas mərasiminə kənardan tamaşa etməsi, ətrafdan ikrah doğuran, kinayəli, 
başqasının kədərinə sevinmək kimi bir mənzərənin şahidi olmasından bəhs 
olunur. O, bu insanların çoxunu tanımasından, onun keçmiş həmkarlarının 
olmasından söz açır. Müəllif burda ibrətamiz məsələyə toxunur. Doğrudan, 

---

129
bu gün şouya çevrilmiş yas mərasimlərinin gurultusu toylardan beşbetər 
qulaq  batırır,  görəsən,  dünyasını  dəyişənlə  hüzr  sahibləri  nə  dərəcədə 
sağlığında  can  deyib-can  eşidiblər  ki,  dünyasını  dəyişən  üçün  bu  qədər 
canfəşanlıq edilir? Əli Rza Xələfli hamını düşündürən bir məsələyə toxu-
nub.  Sağlığında  onunla  xoş  rəftarda  olmuş  adamlar  indi  kənardan  onun 
meyitinə  baxıb  qımışırlar.  Əsərin  qəhrəmanı  yuxuda  bu  acı  səhnənin 
şahidi  olur.  Onun  ölümünə  sevinənlər  dünən  onunla  deyib-gülüb,  bir 
masa  arxasında  sağlıq  deyən  kəslər  deyildimi?  Bəs  bu  biganəlik,  qeyri-
insani duyğular nədən doğub ki, dünənin dostluqları, tanışlıqları bu günün 
yasında gülüşə çevrilib?
Yeri gəlmişkən, povestin mənim xoşuma gəlməyən tərəfləri haqqında 
da öz fikirlərimi dəyərli oxucularımla bölüşmək istəyirəm. Bu da ailəli bir 
qadının, əri, iki uşağı olan bir ananın nə vaxtsa məhəbbəti olmuş bir adama 
zəng etməsi və onunla sevgi mesajlarına rəvac verməsidir. Mütləq azadlıq 
yoxdur. Hər kəs öz hisslərinin əsirinə çevrilsə, onda nə ailə səadəti, nə kişi, 
nə qadın sədaqəti, nə də ailə olar. Mən bu qadını əsərin mənfi obrazı kimi 
qiymətləndirirəm. Müəllif bu obrazı əsərinə gətirməklə qadınların iradəsiz, 
hisslərlə yaşayan, hətta yeri gəlsə öz ərini, övladlarını da sevgisinə qurban 
vermək dərəcəsində olmasından söz açır. Bu fikirlə isə qəti şəkildə razı 
deyiləm. Qadınların hamısı belə deyil, belə qadınlar həm cəmiyyətə, həm 
də öz başlarına bəladırlar, çünki hansı kişi istəyər ki, onun yarısı başqa 
bir kişi ilə belə bir həyatı yaşasın... Freyd fəlsəfəsi, deyəsən, bizim milli 
sərvətimiz olan ailə təmizliyimizi də yavaş-yavaş işğal etməyə başlayır, 
çünki  bizdə  indi  sürətli  avropalaşma  gedir. Avropa  xeyirli  tərəflərindən 
çox, ziyanlı tərəflərilə bizim həyatımıza kobud şəkildə soxulmağa başlayıb. 
Avropada  həyatını  hisslərin  əsirinə  çevirən  kişilər  və  qadınlar  axırda 
cah-calallı  evlərində  ömürlərini  intiharla  başa  vururlar.  Freyd  fəlsəfəsi 
Avropanı necə əsir edibsə, orda bütün bağlılıqlar – qohum, ata-ana, öv-
lad  bağlılıqları  dəhşətli  bir  zəlzələdən  dartılan,  min  bir  yerə  parçalanan 
zəncirləri xatırladır adama, hətta ailə bağlılıqlarının beşiyi olan İngiltərə 
də bu acınacaqlı faktla üz-üzədir. İnsan mağaradan ailəyə gəlib, bu yolda 
nə qədər keçilməzlərlə üz-üzə qalıb, hətta heyvanlar arasında qu quşları, 
durnalar, canavarlar və mənim bilmədiyim bir çox canlılar ailə bağlılıqları 
içərisində yaşayır. 
Mənəvi dəyərlərin uçurum qarşısında qaldığı bir dövrə gəlib çatmışıq. 
Yeri  gəlmişkən,  müasir  zəmanəmizdə  mesajla,  təsadüfi  telefon  tanışlığı 

---

130
ilə qurulan ailələrin də sayı artmaqdadır. Bu ailələrin də ömrü çox vaxt 
uzun olmur. Artıq inkişaf etmiş ölkələrdə, xüsusilə Avropada ailə təməlləri 
uçub tökülmə təhlükəsilə üzbəüzdür. Bizim ölkədə də göz önündə, əfsus 
bu  problemlər  günbəgün  artmaqdadır,  amma  psixoloqların  göstərdiyi 
hesablamalar  deyir  ki,  heç  də  ailəsizlik  böyük  xoşbəxtliyə  yol  açmır. 
O  insanı  tənhalıq  uçurumuna  aparır.  Onlar  öz  bacı-qardaşlarının,  ata-
analarının yanında olsalar belə ruhən tənhadırlar. İnsanı bu tənhalıqdan isə 
yalnız bir sevdiyi kəs, gözünün gördüyü, ürəyinin tutduğu şəxs xilas edə 
bilər. Bu şəxsi isə tapmaq çox vaxt hər insanın taleyinə düşmür. Bir az 
xudpəsəndlik, bir az tənbəllik, bir az adamlara yuxarıdan aşağı baxmaq, 
bəzən insanı tənhalığa aparan səbəblərdir. Qadınların mənsəb qurmaq ar-
zusu, layiq olduqlarından daha yüksək mərtəbələrə can atmaları, qadının 
qadın yerini, kişinin kişi yerini bilməmələri və yaxud bilə-bilə bunu inkar 
etmələri onları tənhalığa düçar edir. Bu da istər qadın, istər kişi üçün böyük 
faciədir.  Məhəbbət  adiləşib,  sevgilər  pulla,  varla  əvəz  olunur,  sevgisiz 
qurulan ailələr isə bir sabun köpüyünə bənzəyir, nə qədər qabarsa o qədər 
gözəl görünür, amma partlayanda isə bir an əvvəlki gözəlliyini itirir. İndiki 
qurulan ailələrin çoxu da elə sabun köpüyünün taleyini yaşayır. Bir soyuq 
nəfəs, bir soyuq baxış dəyən kimi dağılıb-tökülür.
Əsərin bir yerində Qadının xəstə günlərində, 20 il bir yastığa baş qoy-
duğu, ərinin onun çarpayısının yanını kəsdirməsi, ona bir uşaq kimi qulluq 
etməsi önə çəkilir. Baxmayaraq ki, Qadın öz ərini sevməyib, ancaq ər həyat 
yoldaşının çətin vaxtlarında ona həmdəm olub. Onun ağrı-acılarına şərik 
olub. Qadının xəstəlik üzündən çəkdiyi əzablara biganə qalmayıb, amma 
bir damın altında yaşayan bu iki cütlükdə sevgi olmasa da, insani hisslər 
ölməyibmiş, hərçənd ki, ölsəydi neçə illər bir damın altında yaşamazdılar. 
İndi bu ağır məqamda əri onun dadına yetməzdi. Deməli, ailə içində də 
hələ körpülər uçmayıbmış. Çətin anlarda bir-birlərinə can deməyi bacara 
biliblər,  məhz  insani  hisslər  də  ailəni  bu  günə  qədər  qoruyub  saxlayıb. 
Onun dağılmasına, məhvinə fərman verməyib. Fikrimcə, müəllif demək 
istəyir ki, arada sevgi olmasa da heç olmasa insani duyğular adamları tərk 
etməsin.
Həqiqi sevgi elə alidir ki, o ötəri hisslərin fövqündən qat-qat yüksəkdədir. 
Qadın bu yüksək, bu ali hissin əsiridir. Bəlkə də məktub-mesajlar ürəkdə 
illərlə yığılıb qalmış ailədaxili qayğılar, çətinliklər, ağrı-acılar girdabında 
çapalayan qəlbi üçün bir ümid yeri, müvəqqəti də olsa sevinc mənbəyidir. 

---

131
Bu  mərhələ  Qadını  yaşadır,  onu  yenidən  həyatı  sevməyə  sövq  edir.  O, 
sevgilisinin ona yolladığı mesajlardan xoşbəxtdir. O, xoşbəxtliyin illərlə 
uzanmasını  istəyir.  Mesajlar  on  günlə  ara  verəndə  o  özünə  yer  tapmır, 
öncəki günlərinin qayıtmasını istəyir. Əslində hər iki tərəf – istər Qadın, 
istər Kişi kifayət qədər qayğılarla yükləniblər. Onlar bu yükün ağırlığını 
çiyinlərində hiss edə-edə öz şəxsi hisslərinin əsirinə çevrilirlər. 
Əli Rza Xələfli “Üçüncü dünyanın qorxusu” kitabında obrazların dili ilə 
məhəbbətin aliliyini önə çəkir, sevgiyə gəldi-gedər bir hiss kimi baxanların 
aqibətinə  axırda  ağrılı  bir  həyat  düşdüyünü  oxucuya  çatdırır.  O,  sevib-
sevilməyin  insan  həyatında  oynadığı  önəmi  məktub-mesajlar  vasitəsilə 
suya  həsrət  dodaqlar  kimi  ürəklərə  qurtum-qurtum  içirdir.  Nə  yazıq  ki, 
bəzən ürəklər bu istəkdən çox vaxt uzaq olurlar, istəsələr belə öz istəklərinə 
qovuşa bilmirlər. Min bir qadağaları, min bir sədləri, keçilməzləri aşmaq 
iqtidarında  ola  bilmirlər.  Sevgiyə  sərkərdə  ola  bilməsələr  də  sənətdə, 
elmdə,  işdə  böyük  uğurlar  qazanırlar.  Öz  böyük  məhəbbətlərini  bu  yol-
da xərcləyirlər. Ömürlərini isə tənha başa vururlar. Sevda dolu gecələrin 
pıçıltıları  yatır  tənhalıqlarda.  Öz  ömürlərini  bumbuz  divarlar  arxasında 
kimsəsiz gecələrin sakitliyinə qurban verirlər.
Əsərin  sonlarında  müəllif  mesajlarla  surətləri  bir-birinə  o  qədər 
yaxınlaşdırır ki, tərəflərin bir-birinə evlənmək təklif etmək arzusu ortaya 
çıxır. Artıq nə ailə, nə yaş, nə ətraf Qadın və Kişini düşündürmür. Onları 
düşündürən yalnız bir-birinə qovuşmaq istəyidir. Bu istək isə yenə də qorxu 
ilə dilə gətirilir, çünki onların məhəbbətləri arasında keçilməz sədlər var. 
Ailə, uşaq, yaş, qohum-əqrəba, dost-tanış, adət-ənənə, bir də yorulub yol-
larda azmış eşq və ondan doğan uğursuz sevgi... Ona görə müəllif onların 
bir-birinə razılıq verəcəyini qorxu adlandırıb.
Əli Rza Xələflinin “Üçüncü dünyanın qorxusu” kitabı hisslər və dü-
şüncələr  toplusudur.  Zənn  edirəm  ki,  fəlsəfi  anlamlarla  çulğalaşmış  bu 
məhəbbət povesti xüsusən gənclər üçün oxunaqlı bir kitab olacaq. Əsərdə 
başdan-başa  mesaj  məktublara  yer  verilsə  də  bu  heç  də  əsərin  yaxşı 
mənada  bədii  ədəbiyyatı  sevənlər  tərəfindən  müsbət  qarşılanacağına 
mane olmayacaq. Yaradıcılığı boyu istər publisist məqalələri, istər bədii 
yaradıcılığıyla könlünün təbii duyğularını söz ovqatına kökləyən müəllif 
inanıram ki, insanın iç dünyasının sehri ilə də oxucunu ovsunlaya biləcək. 
Yazımın sonunda arzu edirəm ki, qadınlar onların başına bəla ola biləcək 
hisslərin xəyanətindən uzaq olsunlar. Həqiqi sevgi ilə ailə qursunlar, mala-

---

132
pula aldanmasın və sonradan da sonu görünməz əzablara düçar olmasınlar. 
Müəllifin özü demişkən, qəlbləri birləşdirən “körpülər yanmasa” insanlar 
öz istəklərinə qovuşa bilərlər...
  23.09.2011