Söz köNLÜMÜ QƏLƏm etdi (publiSİSTİk düŞÜNCƏLƏR)

pULA ƏYİLƏN MƏNƏVİYYAT VƏ YAXUD 
MİRZƏ CƏLİL BABAMA MƏKTUB
Nə qədər ki yaradıcı mühiti uzaqdan-uzağa izləyirdim, bu mühit mə-
nə  pak  bir  məbədgah,  buradakı  insanlar  isə Allahın  ən  təmiz  bəndələri 
kimi görünürdü. Millətini sevən, milləti üçün yanıb lap elə cızdağı çıxan 
mən  bu  mühitin  içinə  daxil  olandan  sonra  isə,  necə  deyərlər,  özümün 
özümdən  zəhləm  getdi.  Tez  yadıma  düşdü,  eyvah,  XX  əsrin  əvvəlində 
ürəklərinin odunu kağızlar üzərinə ələmiş, qələmini düzlük, haqq, ədalət 
yolunda qılınc edərək söz döyüşünə çıxıb yazıb-yaratmış söz adamları... 
Həyatlarını insanlarımızın xoşbəxt gələcəyi, bu günü üçün od üstündə yağ 
kimi əritmiş fədakarlarımız, onlardan biri də Sizsiz, ey ruhu Vətən eşqiylə 
yanan,  dahi  insan.  Fikirləşdim  dini  kitabımız  deyir  ki,  insanın  bədəni 
torpağa tapşırılır, ruhu isə sapsağlamdır. Belə olduğu halda, mən niyə dahi 
ədibə məktub yazmayım? Çox fikirləşdikdən sonra bu duyğuya qarşı çıxa 
bilmədim. Əziz Mirzə Cəlil babam, ruhunuz şad olsun, bu məktubu Sizə 
ünvanlamamışdan qabaq çox götür-qoy etdim yazım, ya yazmayım, amma 
ürəyim partlamaq dərəcəsinə gəldi, daxildən bir səs mənə vəsvəsə verdi 
ki, bəs bu məktubu Sizə ünvanlayım. Axı Siz o boyda “Molla Nəsrəddin” 
jurnalının çapına rəvac verən, onun Vətən içində yayılmasına, başıbəlalı 
Azərbaycanın  yaralarına  məlhəm  olmasına  cəfakeşlik  etmiş  insansınız. 
Bu yolda nə qədər ağrı-acılara tuş gəlsəniz də məqsədinizdən, müqəddəs 
amalınızdan  dönmədiniz.  Vətənin  quzeyindən  güneyinə,  güneyindən 
quzeyinə könül atınızı çapdınız. Vətən insanının cəhalətdən, müsibətdən, 
fəlakətdən, mövhumatdan xilası üçün bacardığınız dairədə hər şeyi etdi-
niz. Bu yolda ulu Cavanşir törəməsi olan həyat yoldaşınız Həmidə xanım 
da sizə dayaq oldu, varını, pulunu bu yolda xərcləməkdən usanmadı. Siz 
böyük Molla Nəsrəddinçilər nəsli yetişdirdiniz, millətin cəhalətdən xilası 
naminə. Dahi Sabiri aləmə car edən, Mirzə Cəlil, ruhunuz şad olsun, bütün 
Molla Nəsrəddinçilərlə bir yerdə! Ümid edirəm ki, yazdıqlarım Sizə mü-
drik qocalarımızın dili ilə desək, əyan olar böyük Allahın köməkliyi ilə...

---

133
Ürəyimdə Sizə deyiləsi o qədər sözlərim var, hansı ki, qəlbimi dəlib-
deşir. Əvvəllər elə zənn edirdim ki, yazarlar İlahinin yerdəki mələkləridir. 
Onlar  gecə-gündüz  millətin  işıqlı  gələcəyi  uğrunda  gözlərinin  işığını 
kağızlar  üstündə  qaraldırlar.  Ürəklərinin  odunu  bu  yolda  çıraq  təki 
yandırırlar.  Bilmirəm,  əziz  Mirzə  Cəlil,  bəlkə  sizin  dövrünüzdə  də  belə 
olub,  mənim  bu  barədə  məlumatım  yoxdu,  ancaq  mənə  elə  gəlir  ki,  in-
diki  qədər  biabırçılıqlar  olmayıb.  Hər  şey  tərtəmiz,  hər  şey  pak  olub! 
Hərə öz yazdığının ağası olub, heç kəs heç kəsə pulla heç nə yazdırmayıb. 
Hər  yazılan  bədii  məhsulun  yiyəsi  müəllif  özü  olub.  Sizin  dövrünüz 
haqqında kifayət qədər  məlumatım var,  deyilənlərə görə  o  zamanlar əsl 
ziyalılar  təbəqəsi  yaranıbmış.  Onlar  aldıqları  savadın,  biliyin  hesabına 
uğur qazanırmışlar. Alimlik dərəcəsi almaq üçün pul verirmişlər, sizləri nə 
dəbdəbəli həyat, nə də pul, mənsəb maraqlandırıb. Sizlər millətin qaymağı 
olmuşdunuz, əziz ədib, o qaymağı 1930-37-ci illərdə qansızlar iştahalarına 
çəkdilər. Südün üzündəki qaymaq yeyildikdən sonra südün altı qaldı. İndi 
Siz  deyin,  südün  altından  əmələ  gələn  məhsulun  nə  dadı,  ləzzəti  olar? 
Əlqərəz, indiki ədəbi mühitin əhvalı heç də ürəkaçan deyil, necə deyərlər, 
heç  kəs  heç  kəsin  kitabını  oxumur.  İndi  istedadı  olanlar  yox,  istedadı 
olmayanlar  meydan  sulayır.  İstər  ədəbi  aləmdə,  istərsə  də  televiziya 
kanallarında, hərçənd ki, Sizin vaxtınızda televiziya yox idi. Yaxşı ki, yox 
idi. Olsaydı yəqin ki, qanınız çox qaralardı. Televiziya evlərimizdə peyda 
olandan  sovet  sisteminə  xidmət  etdi.  Müstəqillik  qazanandan  sonra  isə 
televiziya kanallarının sayı artdı, amma bu kanallar əksər hallarda reklama 
və  müğənnilərə  xidmət  edir,  çoxunun  da  səsi  yox,  səhərdən  axşamacan 
kanallarda meydan sulayırlar, millətə namusdan, vicdandan, təmizlikdən 
dərs keçirlər, necə deyərlər, bizlərə necə yaşamağın yollarını öyrədirlər.
Hərdənbir də şeri, şeriyyəti olmayan, əksər halda sözünün əvvəli-axırı 
bilinməyən söz cəlladlarını ekrana çıxardırlar və onlar da millətə əsl şerin, 
bədii  məhsulun  təbliğini  və  necə  yazılması  dərsini  keçirlər.  Dahi  insan, 
ruhun şad olsun, hələ sizə bir-iki gün bundan öncə bir televiziya kanalında 
olmuş ürək parçalayan mənzərəni də ərz etmək istəyirəm. Aparıcı ekran-
dan kişi şairlərimizdən birinə vətən haqda şeir söyləməyi rica etdi. O da 
qayıdıb  aparıcıya  nə  desə  yaxşıdı?  Dedi  ki,  mən  Müdafiə  Nazirliyində 
işləmirəm ki, vətən şeri yazım. Vətən şerini qoy onlar desinlər və yazsınlar. 
Sonra  da  dedi  ki,  bəs  mənim  şeir  yazmağım Azərbaycan  ədəbiyyatında 
hadisədir. Bilirsiniz necə dəhşətə gəldim. Yəqin ki, dahi Mirzə Cəlil, sağ 

---

134
olsaydınız, “Ölülər” əsərini yenidən işləyərdiniz, özü də yeni planda, çünki 
torpaqları yağı işğalında olan bir millətin şairi, yazıçısı, söz adamı necə 
Vətəndən yazmaya bilər?!
Əziz Mirzə Cəlil, ey Vətən eşqilə alışıb-yanan, ey avamlığa, cahilliyə, 
məddahlığa,  mövhumata  qarşı  qələmini  kökləmiş,  vətən  insanının 
gözüaçıqlığı üçün bütün gücünü, istedadını sərf etmiş həmvətən, gör indi 
biz  nə  gündəyik.  Ədəbiyyatımız  qara  günlərini  yaşayır.  Hərə  əlinə  bir 
qələm və yaxud kompüter götürüb düşüb sözün üstünə. İndi bizim zaman-
da SÖZ yalana, məddahlığa, pula, vara xidmət edir.
Bizim  zəmanədə  ölkəmizdə  alim  olmaq  o  qədər  çətin  məsələ  deyil. 
Ona görə istedad yox, pul və dayı lazımdır. Birdən məndən sual etsəniz 
ki, bəs dayının alim olmağa nə dəxli var? Hə, onda mən Sizin diqqətinizə 
ərz edim ki, “dayı” indiki zamanda bizim ölkədə arxa deməkdir, çünki pul-
nan bahəm əgər nəyəsə nail olmaq istəyirsənsə, möhkəm arxan olmalıdır, 
ancaq arxalı olanlar bizim ölkədə yaman at oynadırlar. Adama yuxarıdan 
aşağı baxırlar. Atalar demişkən, oğru necə bağırırsa, doğrunun bağrı yarılır. 
Əziz  Mirzə  Cəlil,  indi  bizim  ölkədə  həqiqi  alim  olanlar,  alim  olmaq 
iddiasında  olan,  lakin  alimliyə  savadı,  biliyi,  istedadı  çatmayanlar  üçün 
elmi əsərlər yazırlar. Ona görə də bizdə indi alimlərin sayı, yalan olmasın, 
tələbələrin sayından bir az azdır. Sonra başqasının başının hesabına alimlik 
dərəcəsi alanlar ali məktəblərdə millətin binəva balalarına dərs keçirlər, 
yəni  onlara  dırnaqarası  bilik,  savad  öyrədirlər.  İndi  Siz  deyin,  millətin 
gələcəyi olan binəva gənclər belə dırnaqarası alimlərdən hansı savad, bilik 
alıb elmə yiyələnə bilərlər? 
Adam hərdənbir Sizin ədəbiyyatımıza gətirdiyiniz kefli İsgəndər kimi 
içib  keflənmək  istəyir  ki,  bu  kimi  dərdləri  eşidəndə  ürəyi  partlamasın, 
sabahkı həyatını yaşamaq şansı qalsın. 
 Əziz Mirzə Cəlil, Sizin bədii aləmdə qələm çaldığınız zamanlarda hələ 
sözün urvatı var idi, onun karvan yoluna çıxmaq üçün hər adamın hünəri 
çatmazdı.  İndi  necə  deyərlər,  məmə  deyəndən  pəpə  yeyənə  qədər  hamı 
girişib söz deməyə, kəsə dillə desək, yəni yazar olmağa... Ədəbiyyatımızda 
qoca yazarlar orta nəsil yazarları, gənc yazarlar isə heç birini bəyənmir. 
Tənqidçilərimiz deyirlər, ümumiyyətlə, yaxşı əsər yazılmayıb, ədəbiyyat 
durğunluq dövrü keçirir, istedadlı yazarlar yoxdu, buraxılan kitabların isə 
əksəriyyəti  səviyyəsiz,  istedadsız,  yazmaq  səriştəsi  olmayan  adamların 
qələminin məhsuludur. Vəssalam. İndi saysız-hesabsız qəzet redaktorları 

---

135
meydan sulayır. Bir-iki şeir yazan artıq hansısa qəzetə, jurnala baş redak-
tor olur. O vaxt siz avamlıq, cəhalət və mövhumatla mübarizə aparırdınız. 
O vaxt siz və sizin yaşıdlarınız oxuyub təhsil almaq üçün pul ödəyirdiniz. 
İndi isə ali və orta məktəblərdə oxumamaq üçün pul ödəyirlər. Ali məktəb 
qurtaran məzun heç bir-iki bədii əsər oxumur, nəinki dünya ədəbiyyatından 
və  tarixindən,  hətta  öz  ədəbiyyatımızdan  və  tariximizdən  xəbərsiz  olur. 
Təbii ki, belə savadsız mütəxəssislər sonra gedib ali və orta məktəblərdə 
binəva millətin balalarına “elm, bilik, savad öyrədirlər”. Özləri pul verib 
oxumadıqları  halda,  hazır  diplom  aldıqları  üçün  xalqın  balalarını  da  bu 
asan və biabırçı yola cəlb edirlər. Onlar cəmiyyətimizdə bir qarayaradır. 
Bu yaranın sağalmasına çarə olsa da, heç kəs onun müalicəsinə rəvac 
vermir. Əksinə çalışırlar ki, bu xəstəlik mənəviyyatımızda artsın, çoxalsın. 
Axırda  da  savadsız  və  mənəviyyatı  boş  olan  dırnaqarası  ziyalı  təbəqəsi 
yaranır. Bu təbəqə heç nəyi, kobud şəkildə desək, vecinə almır, öz quru 
adı  və  maddiyyatını  ödəmək  üçün  cibi  onun  üçün  önəmli  olur.  Belə 
ziyalı  təbəqədə  nə Vətən  sevgisi,  nə  milli  hiss,  nə  ətraf  aləmi  öz  könül 
prizmasından keçirən vicdan olur. Milli hissi, Vətən sevgisi olmayan şəxs 
çətin ki, xalqın balalarına, xalqın öz dili ilə desək, əməlli-başlı təhsil verə 
bilsin. Hörmətli ədib, artıq bizim ölkədə təbəqələşmə yaranıb. Lap sizin 
uşaqlıq  və  gənclik  dövrünüzdə  olduğu  kimi. Amma  sizin  dövrünüzdəki 
varlılar  halal  zəhmətlərilə  o  mərtəbəyə  yetmişdilər,  bizim  dövrümüzdə 
çoxu əyriliklə, rüşvətlə, müftəxorluqla, haramzadəliklə varlanıb hər sahəni 
işğal  ediblər  və  özlərindən  ağıllı  heç  kəsi  görmürlər.  Beləliklə,  o  qədər 
varlanıblar ki, dünyanın bir çox yerlərində aldıqları, indiki adamların dili 
ilə desək, villaların, banklara qoyduqları pulların sayını-hesabını itiriblər, 
axırda  belə  qənaətə  gəliblər  ki,  bunlarla  tarixə  düşə  bilməyəcəklər.  Nə 
etmək lazımdır məşhurlaşmaq üçün? Pullarını ciblərinə basıb başlayıblar 
istedadlı,  iradəsiz  müəllifləri  ələ  almağa...  Hə,  əziz  Mirzə  Cəlil,  dövrü-
müzün söz dəllalları yəqin ki, deyirlər: Pulu bizdən, yazmağı sizdən. Daha 
demirlər ki, xalqın gözü tərəzidir, o hər şeyi görür, dərk edir, bərkdən olmasa 
da ürəyində bu bəlalara facianə qəhqəhə çəkir, bu qəhqəhələr imansızların 
bağrını yarmasa da, göyün bağrını yarır axı... Amma açığını desəm, xalqın 
bağrından qopan qəhqəhələr Sizin “Ölülər” faciəvi-komediyanızdakı ke-
fli  İsgəndərin  qəhqəhələrinə  bənzəyir.  O  da  o  zaman,  böyük  ədib,  sizin 
ağlınızdan və qələminizdən qoparaq millətin dərdini aləmə aşkar edirdi. 

---

136
Etiraf  edim  ki,  hərdən  mənim  pulu  az,  ağlı,  biliyi  çox  alimlərə,  söz 
adamlarına də yazığım gəlir. Deyirlər, pul şirin şeydir axı, insanın mad-
di  ehtiyaclarını  ödəmək  üçün  önəmli  vasitədir.  Onlar  da  beyinlərinin 
məhsulunu  savadsız,  təkəbbürlü  adamlara  satıb  bir  az  maddi  baxımdan 
irəli düşmək istəyirlər, ancaq mən onlara qətiyyən haqq qazandırmıram, 
çünki onların özləri millətin mənəvi sərvətidirlər, əsl alimlərin səviyyəsiz 
və  iddialı  adamların  əlində  oyuncağa  çevrilmələri  ürəkbulandırıcıdır. 
Bu  həm  də  millətin  mənəvi  genefonduna  ağır  zərbədir.  Axı  gör-götür 
dünyasıdır. Bu sahədə görüb-götürənlərin sayı çox olsa onda biz nə günə 
qalarıq?  Bizim  xalqı  gələcəkdə  hansı  mənəviyyat  gözləyər?  Bax,  dahi 
Mirzə  Cəlil,  bütün  bunları  dərindən  fikirləşəndə  adamın  bağrı  partlayır. 
Adam heç yerdə özünə yer tapmır, çünki mənəviyyat öləziyəndə insanlarda 
Vətən hissi korşalır, mənəvi bağlılıqlar qırılır, ölkə inkişafdan geriyə qalır, 
torpaqları işğalçılar əlində oyuncağa çevrilir, milli, mənəvi dəyərlər arxa 
plana keçir, maddiyyat mənəviyyatı üstələyir. Millət parçalanır, yarısının 
pula,  mala  başı  qarışır,  yarısı  isə  dilənçiliyə  aludə  olur.  Hegemon  xalq-
lar isə sanki marıqda yatmış qurdu xatırladır ki, belə millətləri hissə-hissə 
didib parçalasın və məhv etsin.
Zaman diktə edir ki, hegemon xalqların tarixində rüşvət, harama batma 
yox,  təmizlik,  düzlük,  öz  millətinə  hədsiz  sevgi  önəmli  yer  tutub.  Mən 
deyərdim ki, iki yüz il bizi əsarətdə saxlamış işğalçı Rusiyanın imperiyaya 
çevrilməsi tarixində zülmkar adıyla özünə titul qazanmış İvan Qroznı, I 
Pyotr və II Yekaterinanın müstəsna rolu olub. II Yekaterinanın dövründə 
qanunsuz,  yəni  cəmiyyətdən  gizlin  doğulmuş  uşaqlar  üçün  pəncərə 
açılmışdı. Hər kəs gəlib imtina etmək istədiyi körpəsini o pəncərəyə qoya 
bilərdi. Onun gizliliyi tam təmin olunurdu. Sonradan bu körpələr hökumət 
tərəfindən bəslənilib böyüdülürdü. Onlardan dövlət idarələri üçün məmurlar 
yetişdirirdilər.  Həmin  bu  yüksək  rütbəli  məmurların  qohum-əqrəbası, 
bacı-qardaşı,  ata-anası  olmurdu.  Ölkəni  rüşvətsiz  və  vicdanla  idarə 
edirdilər. Bu adamlar böyük məmnuniyyətlə imperatora və onun qayda-
qanunlarına riayət edirdilər və ona tam sadiq qalırdılar, çünki belə adam-
lar bilirdilər ki, vaxtında tale onların həyatında amansız rol oynayıb. Əgər 
təsadüfən bu pəncərəyə düşməsəydilər, kim bilir, onları hansı amansız tale 
gözləyəcəkdi? Ona görə də belə insanlar ölənədək rüşvət, qohumbazlıq, 
yerlibazlıq kimi cılız hisslərin əsiri olmurdular, hökumətə və onun başında 
oturanlara  minnətdar  olurdular...  Məhz  başda  oturanların  hakimiyyətini 

---

137
möhkəmləndirmək üçün, dövlətçilik sütunlarının titrəməməsi üçün belə in-
sanlar imperiyanın ömrünü uzadırdılar, amma doğru olaraq dəyərli oxucu-
lar tərəfindən sual ünvanlana bilər ki, bəs rüşvət elə Rusiya imperiyasının 
özündən bizə keçib. Bununla tam razıyam. 
II Yekaterina  rüşvətə  qarşı  dəyərli  mübarizə  vasitələrindən  biri  kimi 
yuxarıda  sadaladığım  üsuldan  bəhrələnirdi.  Deyirəm  elə  bəlkə  bizim  də 
başbilənlərimiz bu üsuldan istifadə etsinlər, çünki bizim də uşaq evlərində 
boya-başa  çatan  gənclərimiz  var  ki,  onların  savadlanmaları  üçün  dövlət 
səviyyəsində  pul  xərcləsək,  bu  uşaqlardan  cəmiyyətimizin  çiçəklənməsi 
naminə yararlanmaq olar. On səkkiz yaşından sonra bu günahsız balaların 
əksəriyyəti səfil həyatı yaşamazlar.  
Böyük  insan  Mirzə  Cəlil,  indiki  halda  bizdə  rüşvət  erkən  çağlardan 
cücərir, əslində bizim cəmiyyətdə rüşvətə alışqanlıq uşaq bağçalarında boy 
göstərməyə başlayır. Körpə balalar bağça liderlərinin doğum günlərində 
onlara  hansısa  hədiyyə,  gül  almaq  zorundadırlar,  sonra  bunun  davamı 
məktəbdə,  ali  məktəbdə,  iş  yerlərində  qol-budaq  atır.  Beləliklə,  görüm-
baxım, bəxşiş, barat, hədiyyə, hörmət adı altında rüşvət bizim beynimizdə 
ən əziz, ən sevgili munisimiz təki özünə köklü-köməcli saray yapır.  
Sonra bunun acı bəhrəsini bütünlüklə yaşadığımız cəmiyyətdə görürük. 
Rüşvətsiz, arxasız, dayısız qapılar üzlərə açılmır ki, açılmır. Hər insanın 
Yaradandan bir ömür bəxşişi var. Bəxşiş verilmiş ömür yaşadığımız illər 
ərzində zəhərə çevrilir. Çox insanlarımız cəmiyyətin özbaşınalıqlarından, 
ayrı-ayrı böyük və kiçik məmurlar tərəfindən onlara edilən haqsızlıqlardan 
zara gəlir. Bu zara gəlmələr gücdən, haldan düşmüş, günbəgün psixoloji 
sarsıntılarla  üzbəüz  qalmış  adamlarımızın  həyatında  intiharlara  yol  açır. 
Belə  intiharlar  çox  vaxt  bütöv  ailənin  məhvi  ilə  günahsız,  hələ  həyatın 
acısını-şirinini  dadmamış  balaların  bədbəxt  sonluğu  ilə  bitir.  Rüşvətin 
qol-qanad açdığı cəmiyyətlər daima köklü-köməcli iflasa uğrayıb. Onun 
dayanıqlılığı olmayıb, çünki rüşvət adi insanların cibindən tutmuş, millətin 
yeganə umacağı, dayaq mənbəyi olan dövlət xəzinəsinə qədər əl uzadır. 
Onun  dayaqlarını  sarsıdır,  gec-tez  belə  dövlətlər  başqa  dövlətlərin  və 
millətlərin  içində  əriyib  yox  olur.  Rüşvət  heç  bir  millətə,  heç  bir  xalqa 
bəxtəvərlik, xoşbəxtlik gətirməyib. Onun açdığı cığırlar insan bədənində 
kök  atmış  xərçəngə  bənzəyər.  Gec-tez  hansı  dava-dərmanın,  təbibin-
loğmanın müdaxiləsi olur-olsun, həmin bədəni canından qoparıb məzara 
aparır. Eləcə də rüşvətə aludə olan dövlətləri və millətləri də belə bir aqibət 

---

138
gözləyir... Keçmişlərdə də belə olub, indi də belədir. Min illər insanların 
keçdiyi  həyat  yolu  bunu  bizə  diktə  edir.  Başa  düşənlər  üçün  bu  həyat 
məktəbi görk olub, nə isə yaxşı mənada götürüblər, başa düşməyənlər isə 
tarix səhnəsində iz qoymadan məhv olub gediblər.
Hələ dahi Məhəmməd Füzuli əsrlər öncə “Salam verdim, rüşvət deyil-
dir deyə, almadılar” deyərək fəryad qoparırdı. Rüşvət əsrlərlə millətlərin 
bağrında  dərin-dərin  yaralar  açıb.  Əziz  Mirzə  Cəlil,  bu  yaraların 
göynərtiləri indi bizim cəmiyyətimizdə də vətən insanının ağlına, şüuruna 
toy tutmaqdadır. Axı toy tutmağın iki mənası var. Yaxşı və pis. Bizim ölkə 
də pis mənada bizə toy tutur. İşğal altında inləyən torpaqlarımızın dərdi 
bir yandan, bizə qıcıdılan xarici quldurların qurd dişləri bir yandan, o biri 
tərəfdən içimizdən bizi rüşvət girdabında boğanların qanlı əli bir yandan...
Əziz  Mirzə  Cəlil,  ruhunuz  şad  olsun,  bu  yazımı  sizə  ünvanlamaqda 
məqsədim  odur  ki,  bu  kimi  dərdlərimizi  sizə  əyan  edim.  Sizin  pak  ru-
hunuza and olsun ki, o vaxtların təmiz insanlarını indiki zamanda çıraqla 
axtarmaq məcburiyyətində qalırsan. Rüşvət məhəllə-məhəllə, bölgə-bölgə, 
diyar-diyar qol-budaq atıb, özü  də  cəmiyyətimizin hər sahəsində... Mən 
həqiqəti, düzlüyü, təmizliyi sevməyənlərin şərəfinə bu yazını araya-ərsəyə 
gətirdim ki, onlarda özümə dırnaqarası sevgi hissini artıra bilim... 
Ruhun şad olsun, Mirzə Cəlil, sizə deyəcəklərim hələlik bu qədər.