T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ uluslararasi iLİŞKİler anabiLİm dali
Yüklə 0,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- II. Konstrüktivist Uluslararası İlişkiler Kuramı
|
(der.), Devlet, Sistem ve Kimlik: Uluslararası İlişkilerde Temel Yaklaşımlar, İletişim Yayınları, İstanbul, 1997, s. 227. 3 Bunun için bkz: Peter L. Berger ve Thomas Luckmann, The Social Construction of Reality, Anchor, New York, 1966; Anthony Giddens, The Constitution of Society: Outline of the Theory of Structuration, Polity Press, Cambridge, 1984. 9 Sosyal gerçeklik ise farklıdır. Salt olguların yanı sıra öyle olgular vardır ki, sadece biz onlara işlevsellik veya anlam yüklediğimiz için mevcutturlar. Örneğin para, sadece bir metal veya kağıt parçasıdır. Ancak biz ona anlam yüklediğimiz için bir olguya dönüşmüştür. Sosyal gerçeklik insan yaşamını tanımlayan kültürleri, karşılıklı etkileşim biçimlerini, siyasal sistemleri, sosyal oluşumları kapsamaktadır. Tüm bunlar insan kurgularıdır, insan inşalarıdır. Konstrüktivistlere göre diğerlerinin (konstrüktivist olmayanların) problemi, onların insan doğasından yola çıkarak insan davranışına aşırı vurgu yapmalarıdır. Elbette, konstrüktivistler de bir insan doğasının var olduğunu kabul etmektedirler. Ancak bunu bir sosyal bilim araştırması için yeterli kaynak olarak görmemektedirler. Her şeyin ötesinde buna göre, dünyayı biz kuruyoruz, kültürleri biz yaratıyoruz. Daha sonra da ürettiğimiz bu kültürler tarafından programlanarak kurduğumuz dünyayı doğal olarak kabul ediyoruz 4 . Konstrüktivist anlayışa göre toplumlar, içinde doğdukları sosyal gerçekleri yeniden üretme eğilimindedirler. Bu süreç genelde din, gelenek ve görenek, felsefe, kültür ve zamanla değişen diğer düşünce sistemleri aracılığıyla takviye edilmektedir. Sosyal normlar veya sosyal gerçekler, yeniden üretildiği gibi, dönüşüme de tabidir. Sosyal gerçeklik, temel insan doğasının doğal bir sonucu olarak kabul edilmemektedir. Sosyal gerçeklik, insanın seçim ve inançlarına içkin doğmaktadır 5 . Konstrüktivist yaklaşımların Uluslararası İlişkiler kuramına uyarlanmasına gelince, çoğu Uluslararası İlişkiler yazarlarının ortak görüşüne göre, disiplininin tarihsel gelişim sürecinde geliştirilen yeni yaklaşımların her biri kendi dönemine 4 Alexander Wendt, "On Constitution and Causation in International Relations", Review of International Studies 24/5 (December 1998), s.101-117; Ted Hopf, "The Promise of Constructivism in International Relations Theory," International Security 23/1, (Summer 1998), s.171-200. 5 Scott Erb, Stephen M. Walt, “International Relations: One World, Many Theories”, 10 özgü gereksinimler doğrultusunda ortaya çıkmıştır. Bu bakımdan Konstrüktivizmin Uluslararası İlişkiler disiplinine yeni bir vizyon oluşturacağı inancı veya diğer bir deyişle, konstrüktivist yaklaşımlara gereksinimin söz konusu olması durumu, Stefano Guzzini’nin bir akademik topluluk içindeki gelişmelerle ilgili görüşüyle örtüşmektedir. Guzzini’ye göre bir akademik topluluk içindeki gelişmeler başlıca iki konjonktüre bağlı olarak gerçekleşmektedir 6 : a) akademik ortam dışındaki tarihsel gelişmeler, b) akademinin kendi içindeki tartışmalar. Konstrüktivizmin Uluslararası İlişkiler kuramına girmesi de söz konusu iki konjonktür kapsamında gerçekleşmiştir. Gerek Soğuk Savaşın sona ermesinden sonra neorealist ve neoliberal kuramların yeni sorunlar karşısında yetersizliği, gerek 1980’li yıllardan itibaren sosyal bilimlerde pozitivist bilim anlayışına yeni alternatif arama çabaları, her iki konjonktürün de sağlanmış olduğuna birer örnek oluşturmaktadır. 6 Stefano Guzzini, “A Reconstruction of Constructivism in International Relations”, European Journal of International Relations,Vol. 6/2; (2000), s. 147–182. 11 II. Konstrüktivist Uluslararası İlişkiler Kuramı 1980’lerin ikinci yarısından itibaren Uluslararası İlişkiler kuramını eleştirel düşünce kapsamında ele alan yazarlar arasından yeni bir dalga ortaya çıktı. Yeni nesil eleştirel yazarlar 1980’li yılların meta teorik ve yarı-felsefi odağından, ontolojik soru ve analizlere kayarak eleştirel teorilere yeniden yoğunlaştılar. Burada temel odaklanma, sistemin ve sistemik değişimlerin dinamikleri ve boyutlarına yönelikti. Andrew Linklater ve Üçüncü Tartışmanın diğer erken eleştirel teorisyenleri araştırma gündeminin genel tasarımını belirlerken, genç kuşak eleştirel yazarlar iki hedefi gerçekleştirmeye giriştiler: a) eleştirel teorinin takviyesi, daha belirgin hale gelmesi, b) dünya siyasasının ontolojik ve epistemolojik açıdan güçlendirilmiş bir eleştirel kuram kapsamında yeniden açıklanması. Literatürde söz konusu yeni nesil eleştirel yazarlar “Konstrüktivist”, savundukları yaklaşımlar ise “Konstrüktivizm” olarak tanımlanmaktadır. Konstrüktivizm veya Sosyal Konstrüktivizm etiketi, Nicholas Onuf’un 1989 yılında yazdığı “Worlds of Our Making” adlı yapıtına kadar daha önce kullanılmamıştır 7 . Bundan evvel John G. Ruggie, David Dessler ve Alexander Wendt gibi yazarlar Anthony Giddens’dan etkilenerek eden-yapı formülasyonu bağlamında “Yapılandırma Teorisi” kavramını kullanmışlardı 8 . Konstrüktivizm, son on yılda Uluslararası İlişkiler disiplinine girerek rasyonalist uluslararası ilişkiler ve dış politika teorilerine meydan okuyan başlıca 7 Bkz: Nicholas Onuf, Worlds of Our Making,University of South Carolina Press, Columbia, 1989 8 John G. Ruggie, Constructing the Global Polity: Essays on International Institutionalization, Routledge, London, 1998, s.10-11; Daha detaylı bilgi için bkz. Anthony Giddens, Central Problems in Social and Political Theory, University of California Press, Berkeley/Los Angeles, 1979; Alexander Wendt, Social Theory of International Politics, Cambridge University Press, Cambridge, 1999; Alexander Wendt, “The Agent-Structure Problem in International Relations Theory”, International Organization, 41/3 (1987), s.335-350; David Dessler, “What’s at Stake in the Agent-Structure Debate”, International Organization, 43/3 (1989), s. 441-473. 12 kuramsal akımlardan biri konumuna gelmiştir. Genel olarak bakıldığında Konstrüktivizm, ampirizm ve idealizmin, nesnel doğru ve kültürel göreceliğin açtığı gedikleri kapatma çabasındadır. Konstrüktivizmin, hesaplanabilir stratejik eylemlere indirgenmeyecek şekilde “rasyonalizm”den farklı olduğu ileri sürülmektedir. Bir sosyal teori olarak konstrüktivist Uluslararası İlişkiler kuramı, rasyonel teorilerin temel iddialarını (ki buna göre, aktörler önemlilik mantığına dayanarak dışsal olarak belirlenmiş tercihlerinin peşindedirler) reddetmektedir. Bunun yerine Konstrüktivizm, kendi dış politika davranışı anlayışında bir uygunluk (appropriateness) mantığının işlediğine inanmaktadır. Özgün davranışa ilişkin norm, değer esaslı ortak paylaşılan beklentiler ve kimlik gibi sosyo-kültürel kavramlar konstrüktivist dış politika teorisinin bağımsız değişkenleri olarak kabul edilmektedir. Buna göre normlar, aktörlerin kimlik ve tercihlerini biçimlendirmekte, kolektif hedefleri tanımlamakta ve herhangi bir davranışı emretmekte veya yasaklamaktadır 9 . İleride de görüleceği gibi, Konstrüktivizm içerisinde çeşitli alt yaklaşımların bulunduğunu göz önüne alarak, konstrüktivist yazarların üç temel ontolojik önermeye sahip olduklarını söyleyebiliriz 10 : i) Normatif veya tinsel yapılar, maddi yapılardan üstündür. Konstrüktivistlere göre, anlam sistemleri aktörlerin kendi maddi çevrelerini nasıl yorumladıklarını belirtmektedir. Ayrıca konstrüktivistler; aktörlerin sosyal kimliklerinin onların çıkarlarını ve eylemlerini nasıl belirlediklerini sorunsallaştırmakta ve sosyal kimliklerin kurumsallaşmış anlama sistemleri tarafından nasıl oluştuğunu incelemektedirler. 9 Henning Boekle,Volker Rittberger ve Wolfgang Wagner, “Norms and Foreign Policy: Constructivist Foreign Policy Theory”, Yüklə 0,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|