T. C. Firat üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ TÜrk diLİ ve edebiyati anabiLİm dali kirgiz tüRKÇESİnde üNSÜzler ve

P. 3. 1. 3. Sonda: 
Örnek:  üp  (mirastan  hisse  Moğ.  üb),  ürp  (örf  Ar.  èurf),  canup  (güney  Ar.  cenÿb), 
carköp (kavrularak pişirilen yemek Rus. jarkoe), cup (çift, çifte Far. cuft), çap (sol Far. çep), 
dap  (dört  köşeli  bir  müzik  aleti  Far.  def),  adep  (edep  Ar.  edeb),  kep  (söz  Far.  gep),  qarıp 
(garip Ar. ġarìb), qarıp (garp, batı Ar. ġarb), qup (tamam, iyi, güzel Far. òÿb), qılap (kın, kap, 
kılıf Ar. ġilāf), oqop (siper Rus. oqop), alap (ot, yem Far. èalaf), maġrıp ~ maġrip (batı Ar. 
maġrib
), maynap (çayırlık Far. pāyìn-āb), mektep (okul Ar. mekteb), murşap ~ mirşap (gece 
bekçisi;  bir  polis  memuru  Far.  mìr-şeb),  mansap  (makam,  mevki,  rütbe  Ar.  menãeb),  nasip 
(nasip Ar. naãìb), arbap (erbap Ar. erbāb), arip ~ arıp (harf Ar. óarf), sap (saf, temiz; saf, sıra 
Ar.  ãāf),  sarap  (sarraf,  kuyumcu  Ar.  ãarrāf),  sarp  (şekil  bilgisi  Ar.  ãarf),  sebep  (sebep  Ar. 
sebeb
), şaqap (ark, kanal Far. şāò-abe), şarap (şarap Ar. şerāb), şarap (şeref Ar. şeref), şarip 
~ şarıp (şerif Ar. şerìf), taqlip ~ takilip (teklif Ar. teklìf), talap (talep Ar. ùaleb), tap (sıcak; 

 
149 
zaman  Far.  tāb),  toop  (tavaf  Ar.  ùavāf),  tanap  (ip,  halat;  1/6  hektarlık  yüzey  ölçüsü  Ar. 
ùenāb
), vacip (vacip Ar. vācib), vaqup ~ uvaqıp (vakıf Ar. vaqf), zarbap (sırmalı kumaş Far. 
zer-bāft
),  zardep  (mazlum,  korkutulmuş  Far.  zerd-āb),  zarp  (darp,  vurma  Ar.  êarbe),  zayıp 
(eş, kadın Ar. øaèìf). 
Kullanıldığı Durum: 
-Vp durumunda yaygın olarak kullanılır: canup (güney Ar. cenÿb), carköp (kavrularak 
pişirilen yemek Rus. jarkoe), coop (cevap Ar. cevāb), kenep (kenevir Far. kenìf), kitep (kitap 
Ar.  kitāb),  kep  (söz  Far.  gep),  mikrosqop  (mikroskop  Rus.  mikrosqop  <  Yun.),  munasip 
(münasip Ar. munāsib), murşap ~ mirşap (gece bekçisi; bir polis memuru Far. mìr-şeb), tap 
(sıcak; zaman Far. tāb), tarap (taraf Ar. ùaraf), tartip (tertip, düzen Ar. tertìb), toop (tavaf Ar. 
ùavāf
), zardep (mazlum, korkutulmuş Far. zerd-āb). 
Vp durumunda nadiren kullanılır: üp (mirastan hisse Moğ. üb). 
-Cp  durumunda  nadiren  kullanılır:  ürp  (örf  Ar.  èurf),  keyp  (keyif  Ar.  keyf),  qalp 
(yalan Ar. qalb), zarp (darp, vurma Ar. êarbe). 
 
P. 3. 2. Özellikler:  
P. 3. 2. 1. Başta:  
 
Farsça’dan Kırgız Türkçesine girmiş olan alıntı sözcüklerde ön ses “p-” korunur: pada 
(boynuzlu hayvan; inek Far. pāde), padar (baba Far. peder), padışa (padişah Far. pādşāh), pay 
(ayak Far. pāy), payġambar (peygamber Far. peyġām-ber), payda (belli, açık Far. peydā), paq 
(temiz  Far.  pāk),  pakiza  (temiz  Far.  pākìze),  palaz  (palas,  küçük  dokuma  kilim  Far.  pelās), 
palañ (bir eyer takımı, palan Far. pālān), palvan (pehlivan Far. pehlevān), paloo (pilav Far. 
pelāv, pilāv), pandi ~ pant (öğüt Far. pend), panca (beş parmak, pençe Far. pence), panci (beş 
yaşındaki  koyun  Far.  pencei’),  para  (rüşvet,  para  Far.  pāre),  parbana  ~  parvana  (lamba 
etrafında dönen kelebek, pervane Far. pervāne), paranda (kuş Far. perende), pas (aşağı Far. 
pest), peri (peri Far. perì ), pir (yaşlı Far. pìr), piyada (piyade Far. piyāde), piyaz (soğan Far. 
piyāz), piyala (piyale Far. piyāle), pahta (pamuk Far. paòte), pañsat (beş yüz insanı yöneten 
kişiye  verilen  bir  unvan  adı  Far.  pānãad),  paysa  (50  grama  yakın  bir  ağırlık  ölçüsü  Far. 
payse). 
 
Rusça  yoluyla  Kırgız  Türkçesine  girmiş  olan alıntı  sözcüklerde ön  ses “p-” korunur: 
pacalista (lütfen Rus. pojaluysta), payeme (manzum, şiir Rus. poema), paqt (pakt Rus. paqt < 
Lat.), palata (kamara Rus. palata), palitsey (polis Rus. palitsey < Alm.), pansionat (pansiyon 
Rus. pansionat < Frs. pension), paraġraf (paragraf Rus. paraġraf < Yun.), parad (tören geçişi 
Rus.  parad  <  Frs.),  paraşyut  (paraşüt  Rus.  paraşyut  <  Frs.),  parq  (park  Rus.  parq  <  İng.), 

 
150 
parlament  (parlamento  Rus.  parlament  <  Alm.),  parovoz  (lokomotif  Rus.  parovoz),  parta 
(okul  sırası  Rus.  parta),  partiya  (parti  Rus.  partiya  <  Frs.),  partizan  (çete  savaşçısı  Rus. 
partizan), pasılke (posta kolisi Rus. posılqa), pasport (pasaport Rus. pasport < Frs.), patpiske 
(imzalı makbuz Rus. podpisqa), patriot (vatansever Rus. patriot < Yun.), pensiya (emeklilik 
Rus. pensiya < Lat.), perevod (tercüme Rus. perevod), pesir (yazıcı Rus. pisar’), pilot (pilot 
Rus. pilot < Frs.), pim (keçe çizme Rus. pim), plaqat (plaket Rus. plaqat < Lat.), plyus (artı 
Rus.  plyus  <  Lat.),  povuske  (davetiye  Rus.  povestqa),  poyuz  (tren Rus.  poezd),  port (liman 
Rus. port < Lat.), post (karakol, nokta Rus. post <  Frs.), poçta (posta Rus. poçta), popoloñ 
(boydan yarılmış kalasın yarısı; içinden çıkılmaz durum Rus. popolam), poroşoq (toz deterjan 
Rus.  poroşoq),  priġovor  (karar,  hüküm,  sözleşme  Rus.  priġovor),  problema  (problem  Rus. 
problema < Yun.), pud (16,38 kilogramlık ağırlık ölçüsü Rus. pud), putyovqa (dinlenme evi; 
yol  listesi  Rus.  putyovqa),  pustaq  (ehemmiyetsiz,  değersiz  Rus.  pustiaq),  pıyba  (bira  Rus. 
pivo), patınıs (yüzeysel tabak Rus. podnos). 
Diğer  dillerden  Kırgız  Türkçesine  girmiş  olan  bazı  alıntı  sözcüklerde  ön  ses  “-p-” 
korunur: aş-puzul (yemek satılan dükkan Kırg. – Çin. puñi = dükkan). 
Alıntı  sözcüklerdeki  sözcük  başı  “p-”  sesi  “b-”  sesine  değişir:  bacı  (vergi  Far.  pāç), 
barbana  (kelebek  Far.  pervāne),  baygambar  (peygamber  Far.  peyġām-ber),  biyada  (  piyade 
Far. piyāde), beket (nöbetçi müfrezesi, karakol Rus. piket), baypaq (çorap Far. – Türk. pay-
bāġ
), baselke (kışlak Rus. posyöloq). 
Bazı alıntı sözcüklerde ön seste “p- > m-” değişimi görülür: mıyaz (soğan Far. piyāz), 
miste  (fıstık  Far.  piste),  mömöştük  (yardımcı  Rus.  pomoşçnik),  qar-müştök  (kirpi  Far.  òār-
püşt), maanek (himaye, sığınma Far. penāh), manca ~ mança (pençe Far. pence). 
Bazı alıntı sözcüklerde ön seste “p-” düşmesi görülür: opuza (korkutma Far. pābÿsì ). 
Konuşma dilinde pC- durumunda arada ünlü türemesi görülür: pılan (plan Rus. plan < 
Lat.),  pırġıram  (program  Rus.  proġramma),  pıront  (cephe  Rus.  front),  pilenke  (film  Rus. 
plyonqa
),  pilenom  (heyet  toplantısı  Rus.  plenum  <  Lat).  Ancak,  bu  türeme  yazı  dilinde 
gösterilmez,  Rusça  imlaya  uyularak  “plan,  proġramma,  front,  plyonqa,  plenum”  şekilleri 
imlada kullanılır.  
 
P. 3. 2. 2. Ortada:  
Farsça’dan  Kırgız  Türkçesine  girmiş  olan  alıntı  sözcüklerde  iç  ses  “-p-”  korunur: 
butparas (putperest Far. butperest), çapar (örme duvar Far. çeper), kempir (yaşlı Far. kempìr), 
kepter  (güvercin  Far.  kepter),  nampay  (arkadaş,  dost,  yakın  Far.  hempāy),  sarpay  (erkek 
kaftanı Far. serpāy), sıpay (sıpahi, asker Far. sipāhì ). 

 
151 
Rusça yoluyla  Kırgız Türkçesine girmiş olan alıntı sözcüklerde iç ses “-p-” korunur: 
aport (yanağı kırmızı elma çeşidi Rus. aport), opera (opera Rus. opera < Lat.), opuz ~ opus 
(icra, haciz Rus. opis’), üpükö (buzağı derisinden bot Rus. opoyqa), epos (destan Rus. epos < 
Yun.),  boporos  (sigara  Rus.  papirosa  <  Pol.),  deputat  (milletvekili  Rus.  deputat  <  Lat.), 
diplom (diploma Rus. diplom < İtl. diploma), dispetçer (hareket memuru Rus. dispetçer < İng. 
dispathcher
),  gips  (alçı  Rus.  gips  <  Yun.),  gürpüröpkö  (gruplaştırma  Rus.  ġruppirovqa), 
köpös ~ köpöş (satıcı Rus. qupets), qapital (sermaye, para Rus. qapital < Frs. – İng.), qapitan 
(kaptan;  yüzbaşı Rus.  qapitan  < Frs.),  qorpus  (gövde  Rus.  qorpus),  oqqupatsiya  (işgal  Rus. 
oqqupatsiya < Lat.), lupa (mercek Rus. lupa < Frs.), mompoziy (bir çeşit akide şekeri Rus. 
monpans’e < Frs.), raspiske (imzalı makbuz Rus. raspisqa), sarpeñke (iyi cins renkli bez Rus. 
sarpinqa),  separator  (sütten  kaymağı  ayıran  makina  Rus.  separator  <  Lat.),  aspirin  (aspirin 
Rus. aspirin < Alm.), şapke (şapka Rus. şapqa), zapas (tedbir; yedek Rus. zapas). 
Diğer  dillerden  Kırgız  Türkçesine  girmiş  olan  bazı  alıntı  sözcüklerde  iç  ses  “-p-” 
korunur: naapa (iki tekerlekli araba Çin. mapı, maapa). 
 
Alıntı  sözcüklerde  iç  seste  “-pp-”  ikiz  ünsüzünün  tekleştiği  görülür:  gürpüröpkö 
(gruplaştırma Rus. ġruppirovqa). 
 
P. 3. 2. 3. Sonda:  
Farsça’dan Kırgız Türkçesine girmiş olan bazı alıntı sözcüklerde son ses “-p” korunur: 
aspi (at Far. asp), çap (sol Far. çep), kep (söz Far. gep). 
Rusça yoluyla Kırgız Türkçesine girmiş olan alıntı sözcüklerde son ses “-p” korunur: 
gripp  (grip  Rus.  gripp  <  Frs.  grippe),  oqop  (siper  Rus.  oqop),  mikrosqop  (mikroskop  Rus. 
mikrosqop < Yun.). 
 
Bazı  alıntı  sözcüklerde  son  ses  ünlünün  yerine  “-p”  türemesi  görülür:  carköp 
(kavrularak pişirilen yemek Rus. jarkoe). 
 
R - r (Р-р) 
 
R. 1. Tanım:  
 
Ses değeri Türkiye Türkçesi ile aynı olan bu ünsüz; ton bakımından tonlu, çıkış yeri 
bakımından diş - diş eti, çıkış şekli bakımından akıcı bir ünsüzdür. Hava yolu bakımından da 
ağız ünsüzüdür. Titremeli bir ses olduğu için “çarpmalı, vurmalı, çırpık, titrek ünsüz” olarak 

 
152 
da  adlandırılır.
152
  Oluşumu  ise  şöyle  açıklanır:  “Çıkarılmasında  dudaklar  hafif  açık,  dil  ucu 
serbesttir  ve  üst  sıra  dişlerinin  etlerine  değerek,  ciğerlerden  gelen  soluğun  özgür  çıkmasını 
engelleyecek  bir  kapanma  oluşturur  ve  soluk  buradan  geçerken  dil  ucu  titreşir.  Bu  nedenle 
değdiği yere birkaç vuruş yapar.”
153
  
 
“r” ünsüzünün “diş r’si” adı altında bir türünün de olduğu söylenir. Örneğin: tribuna 
(tribün), tranzit (transit), drama (dram) v.b. Necip Üçok bunu şöyle açıklar: “Burada dikkat 
edilmesi  gereken  nokta,  ‘r’  ünsüzünden  önce  gelen  diş  ünsüzlerinin  bulunmasıdır.  Diş 
ünsüzlerinin  hemen  ardından  ‘r’  ünsüzünün  oluşması  buradaki  ‘r’  nin  de  diş  sesi  olduğu 
izlenimi uyandırır.
154
  
 
Ömer  Demircan,  “r”  ünsüzünün  iki  üyesinden  söz  eder.  Bunlardan  birincisi  sözcük 
başı  ve  ortasında  kullanılan  “çarpmalı  –  r”,  ikincisi  de  sözcük  sonunda  kullanılan  “sızmalı, 
ötümsüz  (tonsuz)  –  r”  dir.  Bunların  her  ikisinin  de  dudakların  durumu  bakımından  ünlülere 
uyduğu görüşündedir:
155
 
Başta 
Ortada 
Sonda 
Düz 
rayon (semt) 
aarı (arı) 
- 
Tonlu çarpmalı 
“r” 
Yuvarlak 
rul (direksiyon) 
kürök (kürek) 
- 
Düz 
- 
- 
bıltır (geçen yıl) 
Tonsuz Sızmalı 
“r” 
Yuvarlak 
- 
- 
oor (ağır) 
 
Birlikte kullanıldığı ünlülere göre ince (ön) ve kalın (art) olarak çıkarılır:
156
  
İ
nce: çirüü (çürümek), tereñ (derin), tür (biçim) v.b. 
Kalın: suroo (sormak), carıq (ışık, aydınlık), mırza (bey) v.b.  
Nevin Selen, “r” ünsüzünü üçe ayırır: “Vurmalı ünsüzlerin birkaç vuruşlu yuvarlanan 
türü  önseste,  tek  vuruşlu  türü  iç  seste,  yuvarlanan  sürtünücü  türü  son  seste  olmak  üzere  üç 
çeşit  alafonu  vardır.”  Bunların  dışında  Rasanen  “r”  ünsüzünün  zayıf  titreşimli  dil  ucu 
türünden,  Tansu  ise  bu  ünsüzün  başta,  ortada  ve  sonda  olmak  üzere  üç  türünden  söz  eder. 
Bergtraesser ise bu ünsüzün tek vuruşlu olduğunu, hatta iç seste bunun da gerçekleşmediğini 
söyler. Yönel ve Swift de “r” ünsüzünün üç türünden söz eder.
157
 
 
                                                 
152
 Hülya Kasapoğlu Çengel, 
age., s. 58; Ömer Demircan, age., s. 75; Nevin Selen, age., s. 93. 
153
 Nevin Selen, 
age., s. 93. 
154
 Necip Üçok, 
age., s. 51. 
155
 Ömer Demircan, 
age., s. 75.  
156
 Ömer Demircan, 
age., s. 48. 
157
 Nevin Selen, 
age., s. 94. 

 
153 
R. 2. Türkçe Sözcüklerde: 
R. 2. 1. Görünüm:  
 
Kırgız Türkçesindeki Türkçe sözcüklerde ortada ve sonda birincil veya ikincil olarak 
kullanılan bir ünsüzdür. 
R. 2. 1. 1. Başta: Kullanılmaz. 
 
R. 2. 1. 2. Ortada: 
Örnek:  ooru  (ağrı),  uruu  (boy),  aarı  (arı),  uurt  (avurt),  curt  (yurt),  çarba  (köy 
ekonomisi),  carıq  (ışık,  aydınlık),  qarañγı  (cahil),  kürök  (kürek),  tereñ  (derin),  karmaluu 
(tutulmak),  erkelöö  (naz  yapmak),  semirtüü  (beslemek),  zerigüü  (bezmek),  sürdöö 
(çekinmek). 
Kullanıldığı Durum: 
-VrV-  durumunda  kullanılır:  qarın  (karın,  mide,  tulum),  taruu  (darı),  tirüü  (diri), 
topuraq (toprak), carıq (ışık, aydınlık), qarañγı (cahil), kürök (kürek), tereñ (derin). 
VrV- durumunda kullanılır: orun (yer; yatak), uruu (boy). 
-VrV  durumunda  kullanılır:  buura  (deve  aygırı),  qara  (kara),  börü  (kurt),  uuru 
(hırsız), köpürö (köprü), cara- (yaramak, hoşa gitmek), aarı (arı), ooru (ağrı). 
-rC- durumunda kullanılır: çarba (köy ekonomisi), ortoq (ortak; dost, arkadaş), arpa 
(arpa),  arqa  (arka,  geri),  ırġa-  (hareket  ettirmek,  kımıldatmak),  erkele-  (naz  yapmak), 
karmal- (tutulmak). 
-rC  durumunda  kullanılır:  qart  (yaşlı,  kocamış),  erk  (erk,  irade;  hürriyet),  uurt 
(avurt), curt (yurt), qorq- (korkmak), tart- (çekmek), semirt- (beslemek). 
-Cr-  durumunda  kullanılır:  çöyrö  (çevre),  quyruq  (kuyruq),  buyruq  (emir,  buyruk), 
üyrön- (öğrenmek). 
 
R. 2. 1. 3. Sonda:  
Örnek: ır (şiir), oor (ağır), tör (baş köşe), bıltır (geçen yıl), tür (biçim), eer (eyer), 
gör  ∼  kör  (kör),  şıpıruu  (süpürmek),  keçirüü  (affetmek),  sekirüü  (atlamak),  kötörüü 
(kaldırmak), suγaruu (sulamak). 
Kullanıldığı Durum: 
-Vr durumunda kullanılır: temir (demir), tamır (damar), eer (eyer), oor (ağır), baatır 
(kahraman), üyür (at sürüsü, yılkı, sürü), ayır- (ayırmak, bölmek), çıγar- (çıkarmak; sürmek; 
çekip çıkarmak), cügür- (koşmak). 
Vr durumunda kullanılır: ır (şiir). 

 
154 
 
R. 2. 2. Özellikler:  
R. 2. 2. 1. Ortada:  
Eski Türkçedeki iç ses “-r-” ünsüzünün Kırgız Türkçesinde düzenli olarak korunduğu 
görülür: qarañġı ( < qarañġu ~ qarañqu DTS 424) (karanlık), orun ( < orun ~ urun DLT III-
222;  orun  DTS  372),  erin  (<  erin  ~  irin  DLT  I-77;  erin  DTS  178)  (dudak),  cumurtqa  (  < 
yumurtγa ETG 313; DTS 280) (yumurta), qırq ( < qırq ~ qırıq DTS 446) (kırk), qırquu ( < 
qırq- DTS 446) (kırkmak ‘saç veya yün için’), erk ( < erk DLT I-43; DTS 179) (erk, irade; 
hürriyet), orto ( < ortu DLT I-124; ortu ~ orta DTS 371) (orta), aral ( < aral DTS 50) (ada), 
ırġoo ( < ırġa- DTS 220) (hareket ettirmek, kımıldatmak), ortoq ( < ortaq DLT I-99; ortaq ~ 
ortuq DTS 371) (ortak), kirpiç ( < kerpiç DTS 301) (kerpiç), erte ( < erte DLT I-124; ertä 
DTS 182) (erken; sabah), qarı ( < qarı DTS 426) (yaşlı), qarın ( < qarın DLT I-32; DTS 427) 
(karın, mide; tulum), coorun ( < yarın DLT III-21) (kürek kemiği, yağrın), tirüü ~ tirüü ( < 
tirig DLT I-14; DTS 562) (diri, canlı), taruu ( < tarıġ (DLT, IV-577; DTS 537) (darı; ekin; 
tane), tuura ( < toġru DLT II-80; DTS 571) (doğru), oroq (< orġaq DLT I-14) (orak), arpa ( 
< arpa DLT I-123; DTS 53), kirpi ( < kirpi DLT I-415; DTS 309) (kirpi), kirpik ( < kirpik 
DLT  I-478;  DTS  309)  (kirpik),  köpürö  (  <  köprüg  EUTS  78;  köprük  DTS  317)  (köprü), 
topuraq ( < topraq DLT I-15; DTS 575) (toprak), qara ( < qara DLT I-7; DTS 422) (kara), 
buyruq  (  <  buyruq  DTS  121)  (emir,  buyruk),  quyruq  (  <  quδruq  DLT  I-513;  DTS  463) 
(kuyruk), cıyırma ( < yigirmi OTG 259; yegirmi DTS 253) (yirmi), tört ( < tört OTG 255; 
DTS 581) (dört), deyre (< tegre DLT I-360) (etraf, çevre), börü ( < böri OTG 241; DTS 118) 
(kurt), murun ( < burun DLT I-398; DTS 126) (burun; önce), tuura ( < toġru DLT II-80; DTS 
571) (doğru), curt ( < yurt DTS 282) (yurt), uruu ( < uruγ DTS 615) (boy), darı ( < daru DTS 
159) (ilaç), uuru ( < oġrı DLT I-126; DTS 363) (hırsız). ooru ( < aġrıγ DLT I-98; aγrıγ DTS 
22)  (hastalık;  ağrı),  cügürtüü  (  <  yügürt-  DLT  III-437;  DTS  284)  (yürütmek),  üyrönüü  (  < 
ögren-  DLT  I-252;  DTS  380)  (öğrenmek),  qorquu  (  <  qorq-  DLT  III-421;  DTS  458) 
(korkmak), artuu ( < art- DTS 55) (artmak), tartuu ( < tart- DLT III-426; DTS 538) (çekmek, 
içmek, sürüklemek; tartmak; öğütmek), sayroo ( < sayra- DTS 481) (şarkı söylemek; ötmek), 
titröö ( < titrä- DTS 564) (titremek), qarġoo ( < qarġa- DTS 426) (beddua etmek, kötü söz 
söylemek), aarı ( < arı DTS 51) (arı). 
Bazı  Türkçe  sözcüklerde  iç  seste  bulunan  “–r-”  ünsüzünün  göçüşmeye  uğradığı 
görülür: qırġıy > qıyġır (bir atmaca türü), almurut ( < armut DTS 53) (armut). 
 
 

 
155 
R. 2. 2. 2. Sonda:  
Eski Türkçedeki son ses “-r-” korunur: qoçqor ( < qoçqar DTS 451) (koç), boor ( < 
baġır DLT I-360; DTS 78) (bağır), qotoruu ( < qatar- DTS 433; qotur- DTS 461) (çevirmek), 
qıyqıruu ( < qıqır- DTS 445) (bağırmak), çatır ( < çaçır ~ çatır ~ çaşır DLT I-406) (çadır), 
çeber ( < çebär DTS 142) (usta, yetenekli), soqur ( < soqar DTS 509) (kör), eger ( < ägär 
DTS 75) (eğer), qar ( < qar DTS 422) (kar), tar ( < tar DTS 536) (dar), oor ( < aġır DLT I-
52) (ağır), üyür ( < ögür DLT I-54; ügür DTS 623) (at sürüsü, yılkı, sürü), temir ( < temür 
DLT  I-42;  DTS  551)  (demir),  cıpar  (  <  yıpar  DLT  I-327;  DTS  267)  (misk,  güzel  koku), 
camġır ( < yamġur DLT III-38; DTS 225) (yağmur), tamır ( < tamar ~ tamur ~tamır DLT I-
362; tamar DTS 529; tamır DTS 530; tamur 531) (kök; damar; dost, dünür), cer ( < yer DTS 
257) (yer), bar ( < bar DLT I-44) (var, mevcut), quuruu ( < qaġur- DLT IV-251) (kavurmak), 
er ( < er DTS 175) (er, erkek, yiğit), baruu ( < bar- DLT I-26) (varmak; gitmek), berüü ( < 
ber-  DLT  III-180;  DTS  95)  (vermek),  buyuruu  (  <  buyur-  DLT  III-186;  DTS  121) 
(buyurmak, emretmek), tiktirüü ( < tiktür- DLT II-174; DTS 559) (diktirmek), körüü ( < kör- 
DTS 317) (görmek), şıpıruu ( < sipir- EUTS, 136) (süpürmek), tapşıruu ( < tapçur- DLT II-
175)  (teslim  etmek,  emanet  etmek),  çıγaruu  (  <  çıqar-  DLT  II-83;  DTS  150)  (çıkarmak; 
sürmek; çekip çıkarmak), bütürüü ( < bütür- DTS 134) (bitirmek), keçirüü ( < keçür- DTS 
292) (affetmek), turuu ( < tur- DTS 586) (kalkmak), ürüü ( < ür- DTS 626) (ürmek). 
Eski  Türkçedeki  son  ses  “-r”  ünsüzü  Kırgız  Türkçesinde  bazı  örneklerde  “-z” 
ünsüzüne değişmiştir: toyġuzuu ( < toδġur- DTS 570) (doyurmak), turġuzuu ( < turγur- DTS 
587) (inşa etmek; kaldırmak).