T. Malikov O. Olimjonov moliya

“skonto” chegirmasi
ning “3/12, netto 
30” tarti-bida ifodalanishida to’lov 30 kun ichida amalga oshirilishi 
kerak, agar sotib oluvchi to’lovni dastlabki 12 kun ichida amalga 
oshirsa, u 3% kam to’laydi, degan ma’noni anglatadi. 
Aylanma uchun bonus chegirmalari ham qo’llaniladi. Aylanma 
sotuviga bog’liq ravishda u doimiy sotib oluvchilarga nisbatan 
qilinadi. 
Progressiv chegirmalar 
sotib olishning sifati, hajmi va 
davriyligiga bog’liq ravishda sotib oluvchiga taqdim etiladi. 
Tovarlarning almashtirilishi yoki shu bilan bog’liq bo’lgan 
chegirma 
shu firmadan oldin sotib olingan eski tovarni qaytarganligi 
uchun taqdim qilinishi mumkin. Tovarlar xorijga sotilganda 
eksport 
chegirmalari 
qo’llaniladi. 
Funktsional chegir-malar 
yoki 
savdo 
sohasidagi chegirmalar 
tovarlarning harakatlanishini amalga 
oshiruvchi xizmat
larga ma’lum bir funksiyalarni bajarganligi uchun 
beriladi. 
Maxsus chegirmalar 
ishlab chiqaruvchi manfaatdor 
bo’lgan sotib oluvchilarga sotuvchi tomonidan taqdim etiladi. 
Yashirin 
chegirmalar 
sotib 
oluvchilarga 
tekin 
namunalar 
ko’rinishida berilishi mumkin. Chegirmalarning oxirgi turiga shart- 

---

nomalarda qayd etilmaydigan va og’zaki kelishuvlarga muvofiq 
amalga oshiriladigan 
konfidentsial chegirmalar 
ham kiradi. 
Ustamalar 
baholarni shakllantirishda chegirmalarga nisbatan 
kamroq qo’llaniladi. Ularning qo’llanilishi tovar-lar sifatining ortishi, 
tovarlarning kreditga sotilishi va shu kabi omillar bilan bog’liq. 
Tovarlarga 
nisbatan 
baholarni 
asoslash 
va 
baholarni 
shakllantirish strategiyasini samarali amalga oshirish uchun XYuS 
o’zi faoliyat ko’rsatadigan maqsadli bozorlarini
60
aniqlab olmog’i, 
turli bozorlarning masshtablari va bozor talablarini qondirishning o’z 
imkoniyatlari to’g’risida aniq tasavvurga ega bo’lmog’i kerak. 
Undan so’ng XYuSning mamlakat ichki bozoridagi hamda 
yaqin va uzoq xorij mamlakatlari tashqi bozorlaridagi faoliyat 
sohasini aniqlash va cheklab olmoq lozim. Yaqin va uzoq xorij 
mamlakatlari tashqi bozorlaridagi faoliyat faoliyat ko’rsatish shartlari 
va huquqiy tartibga solish normalariga ko’ra bir-biridan keskin farq 
qiladi. Bozorlarning hududiy geografiyasini bilish ham muhimki, ular 
uchun faoliyat ko’rsatishning o’ziga xos xususiyatlari, shahar va 
qishloq bozorlarining nisbatiga tegishli bo’lgan belgilar mavjud bo’lib, 
ular har ehtimolga qarshi, o’zlarining xususiyatlarini uzoq vaqt 
davomida yana saqlab qolishi mumkin. Va nihoyat, baholarni 
shakllantirishning strategik yo’naltirilishida joriy investitsion talab 
bozorlarini aniq chegaralab olmoq ham zarur. 
XYuSlarga mo’ljalni aniq olish va maqsadli bozor-larni 
tanlashga