talab omillari ni alohida ajratish maqsadga muvofiqki, ular yordamida
sotib oluvchi tomonidan tovarga bo’lgan talabning bahosi aniqlanadi.
Bunga tovarning foydaliligi yoki iste’mol xususiyatlari, ya’ni ehtiyojni
qondirish qobiliyati, uning sifat tavsiflari kiradi. Undan so’ng ushbu
tovarni sotib oluvchi ega bo’lgan to’lovga layoqatli talabning tavsifi,
shuningdek, tovarni sotib olishdan bosh torta turib, sotib oluvchi
yig’ishi mumkin bo’lgan jamg’armaning darajasi kerak. Oxirida
talabning hajmi, ya’ni bahoning shu darajasida sotib oluvchi qodir
bo’lgan tovarning miqdori aniqlanadi.
Iste’mol tanlov omillari almashtiriladigan tovarlar tizimida
tovarning raqobatdoshligini aniqlab beradi. Tovar va mahsulotlarni
sotib oluvchilar, ular bilan raqobat qiluvchilar, raqobat tovarlari bilan
tovarning
almashuvchanligi,
almashtiriladigan
yoki
o’zaro
almashtiriladigan tovarlarning taqqoslanishi ehtiyojning tarkibiy
tuzilmasini belgilab beradi. Bu yerda shu tovarni yoki shu tovar
bozorini ularni to’ldiradigan tovarlar yoki ularni to’ldiradigan tovarlar
bozori bilan taqqoslash katta ahamiyatga ega.
Taklif omillari mol etkazib beruvchi-sotuvchi tomonidan
tovarning taklif bahosini o’rnatishga yordam beradi. Bu yerda
bozorga taklif qilinayotgan tovarning umumiy soni va XYuS
tomonidan bozorga etkazib beri-layotgan tovarning sonin
i (bo’lishi
mumkin bo’lgan boshqa mol etkazib beruvchilarda shu tovarning
zaxiralarini va XYuSdagi zaxiralarni qo’shgan holda) bilish juda
muhim. Undan so’ng tovarni bozorda sotishdagi ishlab chiqarish va
muomala xarajatlariga va shuningdek, tovarni ishlab chiqarishda
foydalanilgan ishlab chiqarish omillari va ishchi kuchining bahosiga
aniqlik kiritib olish kerak. Odatda tabiiy resurslar, kapital va
mehnatning baholari cheklanadi. Davlat va ijtimoiy fondlarga
soliqlar, aktsizlar va boshqa to’lovlar hamda ajratmalar, bojlar
ajratiladi. Foyda va uning investitsiyalarga, rezerv va sug’urta
fondlariga, dividendlar va boshqa maqsadlarga taqsimlanishi
aniqlanadi.
