T. Malikov O. Olimjonov moliya


 Davlat moliyaviy nazorati organlarining vazifalari va



Yüklə 3,97 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə32/323
tarix30.09.2023
ölçüsü3,97 Mb.
#150845
1   ...   28   29   30   31   32   33   34   35   ...   323
Мoliya. Darslik. T.Malikov, O.Olimjonov. Toshkent-2019

6.3. Davlat moliyaviy nazorati organlarining vazifalari va 
funksiyalari 
 
Moliyaviy nazorat tizimida umudavlat nazorat organlari
maxsus moliyaviy nazorat organlari alohida ahamiyatga ega. 
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida mustahkamlangan 
hokimiyatni taqsimlanish printsipi Prezident va vakolatli hukumat 
organlari tomonidan ijro hokimiyati organlarining moliyaviy faoliyatini 
nazorat qilishni nazarda tutadi. Bunday nazorat, avvalambor, 
respublika va mahalliy byudjetlarni, davlat maqsadli nobyudjet 
fondlarining loyihalarini ko’rib chiqish va qabul qilishda hamda 
ularning ijrosi haqida hisobotlarni tasdiqlashda amalga oshiriladi. 
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi 78-moddasining 8- 
bandiga muvofiq O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Vazirlar 
Mahkamasining taqdimoti bo’yicha mamlakat byudjetini qabul qiladi 
va uning ijrosi ustidan nazorat o’rnatadi. Xalq deputatlari 
Kengashlari ayrim mintaqalarga ajratiladigan byudjet mab
lag’laridan 
maqsadli foydalanish hamda mahalliy byudjetlarning ijro etilishini 
nazorat qiladi. Bundan tashqari, vakolatli organlar zimmasiga ayrim 
tarmoqlar va sohalarda byudjet mablag’laridan foydalanish ustidan 
nazoratni amalga oshirish yuklatilishi mumkin. 
Parlament nazorati sohasidagi milliy tajriba, ushbu masalada 
huquqshunos-olim va ekpertlarning nazariy qarashlari hamda xorij 
tajribasini o’rgagan holda mamlakatimizda 2016 yil 11 aprelda
davlat hokimiyati va boshqaruvi organlarining parlament oldidagi 
mas’uliyatini kuchaytirish, munosabatlarni tartibga solish maqsadida 
O‘zbekiston Respublikasining “Parlament nazorati” to’g’risida O‘RQ- 
403-sonli Qonuni qabul qilindi. 
Davlat hokimiyati va boshqaruvi organlarining hamda ular 
mansabdor shaxslarining O‘zbekiston Respublikasi 
Konstitutsiyasi 
va qonunlarini, O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi 
palatalarining va ular organlarining qarorlarini, davlat dasturlarini ijro 
etish, shuningdek o’z zimmalariga yuklatilgan vazifalar hamda 
funksiyalarni amalga oshirish bo’yicha faoliyati parlament nazorati 
ob’yekti hisoblanadi
41

Moliyaviy nazorat bilan bog’liq Parlament nazorati quyidagi 
shakllarda amalga oshiriladi: 

navbatdagi yil uchun O‘zbekiston Respublikasining Davlat 
byudjetini, davlat maqsadli jamg’armalarining byudjetlarini hamda 


41
O‘zbekiston Respublikasining “Parlament nazorati” to’g’risida O‘RQ-
403-sonli Qonuni. http://www.lex.uz 


soliq v
a byudjet siyosatining asosiy yo’nalishlarini qabul qilish, 
shuningdek Davlat byudjeti ijrosining borishini ko’rib chiqish; 

O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining mamlakat 
ijtimoiy-iqtisodiy hayotining eng muhim masalalari yuzasidan har 
yilgi ma’ruzasini ko’rib chiqish; 

O‘zbekiston Respublikasi Bosh vazirining mamlakat ijtimoiy- 
iqtisodiy rivojlanishining ayrim dolzarb masalalari yuzasidan 
hisobotini eshitish; 

Qonunchilik palatasi, Senat majlislarida hukumat a’zolarining 
o’z faoliyatiga doir masalalar yuzasidan axborotini eshitish; 

O‘zbekiston Respublikasi Hisob palatasining hisobotini 
eshitish; 

O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki boshqaruvi 
raisining hisobotini eshitish. 
Shu o’rinda bevosita moliyaviy nazorat bilan bog’liq Parlament 
nazorati sh
akllariga batafsil to’htalib o’tamiz. 
Davlat byudjeti loyihasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan joriy 
yilning 15 oktyabridan kechiktirmay Hisob palatasining xulosasi bilan 
birga Oliy Majlis palatalariga kiritiladi. Davlat byudjeti loyihasi 
fraktsiyalarda, deputatlar guruhlarida, Qonunchilik palatasining 
qo’mitalarida dastlabki tarzda muhokama qilinadi, ular Davlat 
byudjeti 
loyihasi 
bo’yicha 
fikrlar 
va 
takliflarni 
ishlab 
chiqadi.Qonunchilik palatasining Byudjet va iqtisodiy islohotlar 
qo’mitasi fraktsiyalardan, deputatlar guruhlaridan, Qonunchilik 
palatasi qo’mitalaridan kelib tushgan fikrlar va takliflarni 
umumlashtiradi hamda Davlat byudjeti loyihasini Qonunchilik 
palatasi tomonidan ko’rib chiqish masalasi bo’yicha xulosa 
tayyorlaydi. Qonunchilik palatasi Davlat byudjeti loyihasini, qoida 
tariqasida, uch o’qishda ko’rib chiqadi. Davlat byudjeti loyihasi 
Qonunchilik 
palatasi 
tomonidan 
ko’rib 
chiqilayotganda 

fraktsiyalarning, deputatlar guruhlarining, Qonunchilik palatasi 
qo’mitalarining kelib tushgan mulohazalari va takliflarini inobatga 
olgan holda maromiga etkazish uchun Vazirlar Mahkamasiga 
yuborilishi mumkin. Vazirlar Mahkamasi Davlat byudjeti loyihasini 
maromiga etkazadi va uni Qonunchilik palatasi qayta ko’rib chiqishi 
uchun kiritadi. Davlat byudjetini
ng loyihasi bo’yicha qaror 
Qonunchilik palatasi tomonidan joriy yilning 15 noyabridan 
kechiktirmay qabul qilinishi kerak. Qonunchilik palatasi tomonidan 
qabul qilingan Davlat byudjeti ko’rib chiqish uchun Senatga 
yuboriladi. Senatga kelib tushgan Davlat byudjeti Senatning Byudjet 


va iqtisodiy islohotlar masalalari qo’mitasi tomonidan dastlabki 
tarzda ko’rib chiqiladi. Davlat byudjeti yuzasidan qaror Senat 
tomonidan joriy yilning 15 dekabridan kechiktirmay qabul qilinishi 
kerak. 
Qonunchilik palatasi har yili, hisobot yilidan keyingi yilning 15 
mayidan kechiktirmay o’z majlisida Hisob palatasining hisobotini 
eshitadi. Ushbu hisobot dastlabki tarzda fraktsiyalar, deputatlar 
guruhlari, shuningdek Qonunchilik palatasining Byudjet va iqtisodiy 
isl
ohotlar qo’mitasi tomonidan ko’rib chiqiladi. Hisob palatasining 
hisobotini eshitish yakunlari bo’yicha Qonunchilik palatasi qaror 
qabul qiladi, qaror qabul qilingan kundan e’tiboran o’n kun ichida 
Hisob 
palatasiga 
va 
Senatga 
yuboriladi. 
Shundan 
Hisob
palatasining hisoboti dastlabki tarzda Senatning Byudjet va iqtisodiy 
islohotlar masalalari qo’mitasi tomonidan ko’rib chiqiladi. Hisob 
palatasining hisobotini eshitish yakunlari bo’yicha Senat qaror qabul 
qiladi, qaror qabul qilingan kundan e’tiboran o’n kun ichida Hisob 
palatasiga va Qonunchilik palatasiga yuboriladi. 
O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki boshqaruvi raisining 
Senatga qonun hujjatlarida belgilangan tartibda taqdim etilgan har 
yilgi hisoboti Senatning navbatdagi majlisida dastlab Byudjet va 
iqtisodiy islohotlar masalalari qo’mitasi tomonidan ko’rib chiqiladi. 
Ushbu hisobotini eshitish yakunlari bo’yicha Senat qaror qabul 
qiladi, qaror O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankiga yuboriladi. 
Davlat byudjetining ijrosi ustidan Qonunchilik palatasi 
nazoratni amalga oshiradi, ya’ni O‘zbekiston Respublikasi Moliya 
vazirligi tomonidan taqdim etilgan Davlat byudjeti ijrosining borishi 
to’g’risidagi axborotni va zarur materiallar asosida moliya yilining
har choragidagi byudjet ijrosining borishini ko’rib chiqadi. 
Qonunchilik palatasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan hisobot yilidan 
keyingi yilning 15 mayidan kechiktirmay Hisob palatasining xulosasi 
bilan birga taqdim etilgan Davlat byudjetining ijrosi to’g’risidagi yillik 
hisobotni 
fraktsiyalar, 
deputatlar 
guruhlari 
va 
Qonunchilik 
palatasining qo’mitalarida dastlabki tarzda muhokama qilish asosida 
ko’rib chiqadi va tasdiqlaydi. 
Moliyaviy nazorat bo’yicha muhim vazifa va funksiyalar 
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi zimmasiga ham 
yuklatilgan. 
O‘zbekiston 
Respublikasining 
«O‘zbekiston 
Respublikasi Vazirlar Mahkamasi to’g’risida» 1993 yil 6 maydagi 
qonunining 12-
moddasiga muvofiq u vazirliklar, davlat qo’mitalari, 
idoralar va boshqa davlat va xo’jalik boshqaruv organlari faoliyati 
ustidan nazoratni amalga oshiradi. U davlat moliyaviy nazoratini 


amalga oshiruvchi organlar vakolati va funksiyalari tartibini 
belgilaydi. 
O‘zbekiston Respublikasi Byudjet kodeksiga
42
ga asosan 
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasiga byudjet sohasida 
quyidagi vakolatlar berilgan: 

Davlat byudjeti va davlat maqsadli jamg’armalari 
byudjetlari, shuningdek soliq va byudjet siyosatining asosiy 
yo’nalishlari loyihalarini ishlab chiqish jarayonini tashkil etadi hamda 
muvofiqlashtirib boradi; 

Davlat byudjeti va davlat 
maqsadli jamg’armalari 
byudjetlari, shuningdek soliq va byudjet siyosatining asosiy 
yo’nalishlari loyihalarini ko’rib chiqish hamda tegishli xulosa taqdim 
etish uchun O‘zbekiston Respublikasi Hisob palatasiga yuboradi; 

byudjetnoma loyihasini ko’rib chiqadi va tasdiqlaydi; 

byudjetnomani O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining 
palatalariga taqdim etadi; 

davlat boshqaruvi organlarining Davlat byudjetini va davlat 
maqsadli jamg’armalari byudjetlarini ijro etish borasidagi faoliyatini 
muvofiqlashtirib boradi hamda nazorat qiladi; 

Davlat byudjetining va davlat maqsadli jamg’armalari 
byudjetlarining ijrosi to’g’risidagi hisobotlarni har chorakda ko’rib 
chiqadi; 

o’tgan moliya yili uchun Davlat byudjetining va davlat 
maqsadli jamg’armalari byudjetlarining ijrosi to’g’risidagi hisobotlarni 
tashqi audit o’tkazish hamda baholash uchun O‘zbekiston 
Respublikasi Hisob palatasiga yuboradi; 

Davlat byudjetining va davlat maqsadli jamg’armalari 
byudjetlarining tegishli davrdagi ijrosi to’g’risidagi hisobotlarni 
tasdiqlash uc
hun O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining 
Qonunchilik palatasiga taqdim etadi; 

O‘zbekiston Respublikasi Byudjet Kodeksiga asosan, 
xususan Davlat byudjeti xarajatlariga, respublika byudjetining 
xarajatlar yoyilmasiga va Davlat maqsadli jamg’armalarining 
byudjetlariga o’zgartirishlar kiritish tartibi nazarda tutilgan hollarda 
moliya yili mobaynida Davlat byudjeti va davlat maqsadli 
jamg’armalari byudjetlari parametrlariga o’zgartirishlar kiritish 
to’g’risidagi takliflarni ko’rib chiqadi; 
42
O‘zbekiston Respublikasining Byudjet kodeksi, 25-modda. O‘zbekiston 


Respublikasi qonun hujjatlari to’plami, 2013 y., 52-I-son 



O‘zbekiston 
Respublikasi 
respublika 
byudjetining 
qo’shimcha manbalaridan foydalanish to’g’risida qarorlar qabul 
qiladi; 

O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining zaxira 
jamg’armasi mablag’laridan foydalanish to’g’risida qarorlar qabul 
qiladi. 
Yuqoridagilar bilan bir qatorda Vazirlar Mahkamasi joriy moliya 
yili uchun mo’ljallangan Davlat byudjeti taqchilligining tasdiqlangan 
cheklangan 
miqdori 
ortgan 
taqdirda 
Moliya 
vazirligining 
taqdimnomasiga ko’ra O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining 
palatalariga Davlat byudjeti xarajatlarini qisqartirish to’g’risida 
takliflar kiritadi. 
Moliyaviy nazoratni amalga oshirish 
bo’yicha O‘zbekiston 
Respublikasi Prezidentiga davlat va ijroiya hokimiyat boshlig’i 
sifatida katta vakolatlar berilgan. Respublika Konstitutsiyasi 93- 
moddasining 8-bandiga muvofiq Prezident ijroiya hokimiyat apparati 
va jumladan, davlat moliyaviy nazorati funksiyalarini amalga 
oshiruvchi organlar (Hisob palatasi, Moliya vazirligi, Davlat soliq 
qo’mitasi va boshqalar)ni shakllantiradi. 
Davlat moliyaviy nazorati tizimida Hisob palatasiga katta rol 
ajratilgan
43
bo’lib, tashqi audit va moliyaviy nazoratning eng yuqori 
organi hisoblanadi. 
Jahon amaliyotida mamlakatlarning Hisob palatasi mamlakat 
byudjetini, davlat aktivlari va passivlari holati va harakatini, oltin- 
valyuta zaxiralarini, davlat qarzlarini nazoratini amalga oshiradi. 
O‘zbekiston Respublikasi Hisob palatasi mustaqil va ob’yektiv 
organ bo’lib, mamlakatimiz Prezidenti va Oliy Majlisiga hisob 
beradi. 
Hisob palatasi O‘zbekiston Respublikasi Davlat byudjeti 
loyihalari parametrlarini shakllantirish va ularning ijtimoiy-iqtisodiy 
rivojlanishning ustuvor jihatlariga mosligini tizimli tahlil qiladi, qabul 
qilinayotgan davlat va hududiy dasturlarni moliyalashtirish manbalari 
auditini ta’minlaydi. Shuningdek, palata byudjet tizimi byudjetlariga 
mablag’lar va byudjetdan tashqari boshqa mablag’lar to’liq tushishini 
o’rganib boradi hamda nazorat qiladi, zamonaviy axborot 
texnologiyalarini qo’llashni kengaytirish orqali byudjet daromadlarini 
oshirishni aniqlaydi va zaxiralarini safarbar qiladi. O‘z navbatida 
byudjeti tizimi byudjetlari va byudjetdan tashqari bosh
qa mablag’lar 
hisobidan xarajatlarning samaradorligi va qonuniyliligini auditdan 
43
Hisob Palatasi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2002 yil 21 


iyundagi PF-3093-son Farmoni bilan tashkil etilgan. http://www.lex.uz 


o’tkazadi, ularni barcha darajalarda qisqartirish bo’yicha zaxiralarni 
aniqlaydi. 
O‘zbekiston Prezidentining “O‘zbekiston Respublikasi Hisob 
palatasining faoliyatini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari 
to’g’risida”gi farmoni
44
ga asosan pul-kredit va valyuta siyosati,
davlat aktivlari va majburiyatlari holati, oltin-valyuta zaxiralarini 
boshqarishni, shuningdek, qimmatbaho metallar va qimmatbaho 
toshlar bilan amalga oshiriluvchi amaliyotlarni tashqi auditdan 
o’tkazish vazifasi ham topshirildi. 
Mamlakatimizda 
iqtisodiyot 
sohasida, 
jumladan 
moliya 
sohasida tub o’zgarishlarni amalga oshirish jarayonida O‘zbekiston 
Respublikasi Hisob palatasi faoliyatini tubdan takomillashtirish 
chora-tadbirlari ishlab chiqildi va ushbu organ asosiy vazifalari
etib quyidagilar belgilandi: 
birinchi, O‘zbekiston Respublikasi Davlat byudjeti loyihasi 
parametrlari 
shakllantirilishi 
va 
ularning 
ijtimoiy-iqtisodiy 
rivojlantirishning ustuvor yo’nalish-lariga muvofiqligini tizimli
tahlil qilish, qabul qilinayotgan davlat va hududiy dasturlarning 
moliyalashtirish manbalari bilan ta’minlanganligining auditini amalga 
oshirish; 
ikkinchi, byudjet tizimi byudjetlariga mablag’lar va boshqa 
byudjetdan tashqari mablag’lar tushumining to’liqligini o’rganish va 
nazorat qilish, zamonaviy axborot texnologiyalarini keng qo’llash 
orqali byudjet daromadlarini ko’paytirish zaxiralarini aniqlash va 
safarbar qilish; 
uchinchi, byudjet tizimi byudjeti va boshqa byudjetdan tashqari 
mablag’lar 
hisobidan 
amalga 
oshirilayotgan 
xarajatlarning 
samaradorligi va qonuniyligini auditdan o’tkazish va barcha darajada 
ularni qisqartirish bo’yicha zaxiralarni aniqlash, byudjet tizimi 
byudjetlari va davlat tomonidan jalb qilingan mablag’larhisobidan 
amalga 
oshirilayotgan 
investitsiya 
loyihalarining 
maqsadga 
muvofiqligi va asosliligini baholash; 
to’rtinchi, 
soliq 
va 
byudjet 
qonunchiligini 
yanada 
takomillashtirish bo’yicha takliflarni ishlab chiqish, 
tizimli qonunbuzarliklarning sabablari hamda o’zini oqlagan jahon 
tajri
basini 
o’rganish 
va 
umumlashtirish 
orqali 
byudjetni 
rejalashtirishning zamonaviy usullarini joriy qilish; 
beshinchi, respublika byudjeti va mahalliy byudjetlar o’rtasidagi 
nisbatning maqbulligini, mahalliy davlat hokimiyati organlarining 


44
2017 yil 10 avgustdagi PF-5147-son Farmoni. 


daromad bo’yicha vakolatlari va xarajatlar bo’yicha majburiyatlari 
belgilanishining to’g’riligini baholash, ularning o’zini-o’zi moliyaviy 
ta’minlash bo’yicha takliflar ishlab chiqish; 
oltinchi, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti topshirig’i bo’yicha 
davlat 
va 
hududiy 
ijtimoiy-iqtisodiy 
rivojlantirish 
dasturlari, 
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining qarorlari, shuningdek 
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining xorijiy mamlakatlarga 
davlat tashrifi davomida imzolangan kelishuv va hujjatlarni amalga 
oshirishning to’liqligi va samaradorligi bo’yicha nazoratni tashkil 
etish; 
ettinchi, O‘zbekiston Respublikasining pul-kredit va valyuta 
siyosati, davlat aktivlari va majburiyatlarining holati, oltin-valyuta 
zaxiralarini boshqarish, shuningdek qimmatbaho metall 
va qimmatbaho toshlar bilan bajarilayotgan operatsiyalarni tashqi 
auditdan 
o’tkazish. 
Hisob palatasi o’z faoliyatini amalga oshirish jarayonida 
huquqlarga ega 
45


davlat va xo’jalik boshqaruv organlari, mahalliy davlat 
hokimiyati organlari va boshqa organlar hamda tashkilotlardan 
o’zining vakolatiga kiruvchi masalalar bo’yicha materiallar va 
ma’lumotlarni so’rab olish; 

o’ziga yuklatilgan vazifalarni amalga oshirish uchun davlat 
organlari va 
tashkilotlarning ma’lumotlar bazasiga kirish; 

O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi va Markaziy 
bankdan davlat mablag’larini bank hisob raqamlaridagi va yagona 
g’azna hisobvarag’idagi harakati to’g’risidagi ma’lumotlarni so’rab 
olish; 

tekshirish o’tkazish va uning natijalari bo’yicha bajarilishi 
majburiy bo’lgan ko’rsatmalar berish; 

tekshirishlar o’tkazish uchun o’z vakolati doirasida davlat 
organlari va ularning vakillari, nodavlat auditor xizmatlari va alohida 
mutaxassislarni jalb qilish; 

Davlat 
byudj
eti daromadlari prognozining to’g’riligini 
baholash, soliq solinadigan bazani kengaytirish, soliqlarning 
yig’iluvchanligi to’liqligini va soliqqa tortish ob’ektlarining to’liq 
hisobga olinishini ta’minlash bo’yicha o’tkaziladigan nazorat 
tadbirlariga moliya, soliq va boshqa organlarning xodimlarini jalb 
etish; 
45
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 10 avgustdagi 
“O‘zbekiston Respublikasi Hisob palatasi faoliyatini tubdan 


takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida” PF-5147-son Farmoni. 
http://www.lex.uz 



Hisob palatasi vakolatlari doirasiga kiruvchi masalalar 
bo’yicha tekshirilayotgan tashkilotning mansabdor shaxslaridan 
yozma tushuntirishlar olish; 

nazorat tadbirlari natijalari bo’yicha qonun hujjatlari va 
huquqni qo’llash amaliyotini yanada takomillashtirish, davlat 
organlari va tashkilotlarning faoliyati samaradorligini oshirish, 
samarasiz soliq hamda bojxona imtiyozlarini bekor qilish, soliq 
ma’muriyatchiligi va soliq solinadigan bazaning to’liq qamrab 
olinganligini yaxshilashga qaratilgan soliq stavkalarini o’zgartirish 
yuzasidan takliflar kiritish; 

o’z vakolatlari doirasida davlat organlari va tashkilotlarga 
ularning ma’lumotlar bazasidagi nomuvofiqliklarni bartaraf etish 
to’g’risida bajarilishi majburiy bo’lgan taqdimnomalar kiritish; 

O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi va Davlat soliq 
qo’mitasiga, shuningdek mahalliy davlat hokimiyati organlariga 
hududiy davlat soliq va moliya organlari rahbarlariga nisbatan 
intizomiy jazo chor
alarini qo’llash to’g’risida taqdimnomalar kiritish; 

Hisob palatasi bilan oldindan kelishilib olinishi belgilangan 
barcha masalalar bo’yicha tegishli xulosalar berish. 
Davlat moliyaviy nazorati tizimida O‘zbekiston Respublikasi 
Moliya Vazirligi, Markaziy b
ank, Davlat soliq qo’mitasi va ularning 
quyi organlari alohida o’rin tutadi. Moliya-kredit tizimi muassasalari 
tomonidan amalga oshiriladigan nazoratlarning mazmuni va 
maqsadi belgilangan vakolat doirasidagi amaliy ehtiyojlar bilan 
belgilanadi. 
Moliya vazi
rligi o’z tizimiga kiruvchi korxonalar, muassasalar va 
tashkilotlar faoliyatini to’g’ridan-to’g’ri yoki o’zi tashkil etadigan 
organlar orqali muvofiqlashtiradi va yo’naltiradi. 
Mamlakatimizda 
moliya 
organlari 
faoliyatini 
tubdan 
takomillashtirish, O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining soliq- 
byudjet siyosatiga qat’iy rioya etilishini ta’minlash, iqtisodiyotning 
real sektori tarmoqlarini hamda ijtimoiy sohani barqaror, mutanosib 
va jadal rivojlantirish, mahalliy byudjetlarning daromad bazasini 
mustahk
amlash, byudjet mablag’laridan samarali foydalanishga 
yo’naltirilgan vazifalari, funksiyalari, ish shakllari va uslublarini qayta 
ko’rib chiqish maqsadida quyidagilar O‘zbekiston Respublikasi 
Moliya vazirligi hamda uning bo’linmalari faoliyatining ustuvor 
vazifalari hamda yo’nalishlari etib belgilandi
46

46
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 18 martdagi “Moliya 


organlari faoliyatini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi 
PQ-2847-son Qarori. http://www.lex.uz 



iqtisodiy o’sishning barqaror yuqori sur’atlarini, iqtisodiyot va 
ijtimoiy sohaning moliyaviy mutanosibligini ta’minlashda, davlatning 
ijtimoiy majburiyatlarini to’liq va o’z vaqtida bajarishda, yirik 
investitsiya loyihalarini moliyalashtirish va mamlakatning 
mudofaa qobiliyatini mustahkamlashda moliya organlarining rolini 
oshirishga yo’naltirilgan yagona davlat soliq-byudjet siyosatini 
amalga oshirish; 

iqtisodiyot va aholiga soliq yukini kamaytirish, ishlab 
chiqarish samaradorligini ta’minlash, mineral-xom ashyo, er-
suv hamda boshqa resurslar va uskunalardan oqilona foydalanishda 
soliq hamda boshqa majburiy to’lovlarning rag’batlantiruvchi rolini 
kuchaytirish yo’li bilan soliq tizimini izchil takomillashtirib borish, 
soliq ma’muriyatchiligi samaradorligini oshirish, soliqlar hamda 
boshqa majburiy to’lovlarni hisoblash va to’lash tartibini 
soddalashtirish, 
shuningdek, 
soliqlar 
va 
boshqa 
majburiy 
to’lovlarning to’liq yig’ilishini ta’minlash maqsadida ularning 
stavkalarini optimallashtirish; 

byudjetlararo 
munosabatlarni 
tubdan 
takomillashtirish, Qoraqalpog’iston Respublikasi byudjeti, viloyatlar 
va Toshkent shahar mahalliy byudjetlarining daromad bazasini 
barcha choralar bilan kengaytirish, viloyatlar va tumanlarni 
subventsiyadan chiqarib, ularning mutanosibligi va o’zini o’zi qoplay 
olishini 
ta’minlash, hududlar hokimliklari 
bilan 
birgalikda Qoraqalpog’iston Respublikasi, viloyatlar hamda 
Toshkent shahrini kompleks va intensiv rivojlantirish asosida Davlat 
byudjetiga qo’shimcha manbalar jalb etish yuzasidan tizimli ishlarni 
amalga oshirish, tabiiy va iqtisodiy salohiyatdan yanada to’liq va 
samarali foydalanish, hududlar iqtisodiyotini modernizatsiyalash va 
diversifikatsiyalash; 

moliyaviy resurslarni iqtisodiy taraqqiyotning eng ustuvor 
yo’nalishlariga, ijtimoiy sohani, ayniqsa qishloq joylarida, jadal 
rivojlantirishga, maqsadli investitsiya dasturlarini moliyalashtirishga, 
belgilangan me’yorlarga muvofiq ularni real moliyalashtirish 
manbalari bilan mustahkamlashga, ushbu asosda kreditorlik va 
debitorlik qarzlarini kamaytirishga jamlash; 

iqtisodiyot bazaviy tarmoqlarining moliyaviy barqarorligini 
ta’minlash borasidagi ishlarni muvofiqlashtirish, qishloq xo’jaligini 
moliyaviy qo’llab-quvvatlashning samarali usul va mexanizmlarini 
joriy etish, tovarlar va xizmatlarning ayrim turlariga narx va tariflar 


belgilash 
tartibini 
takomillashtirishhamda 
to’lov 
intizomini 
mustahkamlash; 

byudjet tizimidagi byudjet mablag’laridan maqsadli hamda 
oqilona foydalanish ustidan davlat moliyaviy nazoratini amalga 
oshirish, qat’iy iqtisod qilish, ishlab chiqarish va muomala 
xarajatlarini 
kamaytirish, 
nobudgarchilik 
va 
talon-torojlikni, 
maqsadga nomuvofiq chiqimlarni tugatish yuzasidan vazirliklar, 
idoralar, xo’jalik sub’yektlari, mahalliy davlat hokimiyati organlari 
bilan birgalikda keng qamrovli profilaktika ishlarini olib borish; 

O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki va boshqa valyuta 
nazorati organlari bilan birgalikda valyuta-moliya siyosatining asosiy 
tamoyillari va usullarini shakllantirish, davlatning valyuta resurslarini 
ko’paytirish va ulardan samarali foydalanish bo’yicha takliflar ishlab 
chiqish; 

fuqarolarning pensiya ta’minoti sohasida davlat siyosatining 
asosiy yo’nalishlarini ishlab chiqish, Moliya vazirligi huzuridagi 
byudjetdan tashqari Pensiya jamg’armasi daromadlari va 
xarajatlarining mutanosibligini ta’minlash, Moliya vazirligi huzuridagi 
byudjetdan tashqari Pensiya jamg’armasi tomonidan uning 
zimmasiga yuklangan vazifalar va funksiyalar, xususan
pensiyalar hamda boshqa tegishli to’lovlarni tayinlash va o’z vaqtida 
to’lash bo’yicha o’rnatilgan qoidalarning qo’llanilishini muvofiqlash- 
tirish hamda ularni nazorat qilish; 

sug’urta tashkilotlarining sug’urta munosabatlari 
barcha qatnashchilarining huquq va qonuniy 
manfaatlari himoya qilinishini ta’minlashga qaratilgan faoliyatini 
nazorat qilish, buxgalterlik hisobi va hisobotining yagona 
metodologiyasini shakllantirish va amalga oshirish, auditorlik 
faoliyatini 
tartibga 
solish, 
mamlakatning 
moliya 
bozorlarini 
rivojlantirish bo’yicha davlat siyosatini amalga oshirishda ishtirok 
etish; 

davlat moliya siyosati sohasida kadrlar tayyorlash, qayta 
tayyorlash va malakasini oshirish tizimini tashkil etish, Moliya 
vazirligi, uning markaziy apparati ham
da tarkibiy bo’linmalarining ish 
shakllarini va usullarini tubdan takomillashtirish, moliya organlari 
faoliyatida byurokratizm va sansalorlik hollariga yo’l qo’ymaslik, 
inson huquqlari, erkinliklari va manfaatlariga rioya etilishini 
ta’minlash, jismoniy va yuridik shaxslarning murojaatlariga o’z 
vaqtida e’tiborqaratish, zimmaga yuklatilgan vazifalarning o’z 


vaqtida va sifatli bajarilishi uchun moliya organlari xodimlarining 
mas’uliyatini oshirish 
Moliya organlarining ko’p qirrali nazorat faoliyati byudjetni 
rejalashtirish, moliyaviy rejalar va smetalar loyihalarini ko’rib chiqish, 
byudjet barcha daromadlarini to’plash, davlat byudjeti bilan tegishli 
moliya yili uchun nazarda tutilgan chora-tadbirlarni moliyalashtirish 
jarayonida amalga oshiriladi. 
O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzurida Davlat 
moliyaviy nazorati Bosh boshqarmasi mavjud bo’lib, u O‘zbekiston 
Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2017 yil 24 oktyabrdagi 
“O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining Davlat moliyaviy 
nazorati bosh boshqarmasi to’g’risida Nizom” 870-son Qaroriga 
asosan faoliyat yuritadi. 
Bosh boshqarma moliyaviy huquqbuzarliklar profilaktikasini, 
byudjet tizimi byudjetlari mablag’lari maqsadli sarflanishini, moliyaviy 
nazorat ob’ektlari tomonidan byudjet qonunchiligiga, shuningdek 
byudjet va smeta-shtat intizomiga rioya etilishi ustidan nazoratni 
amalga oshiruvchi davlat moliyaviy nazorat organi hisoblanadi. 
Quyidagilar 
Bosh 
boshqarma 
va 
uning 
hududiy 
boshqarmalarining vazifalari hisoblanadi: 

byudjet tas
hkilotlarida byudjet mablag’larini boshqarish va 
byudjet hisobini yuritish bo’yicha maxsus avtomatlashtirilgan 
dasturiy mahsulotlar vositasida byudjet tashkilotlarining moliyaviy 
faoliyatini doimiy monitoring qilish; 

byudjet qonunchiligiga rioya etish bo’yicha byudjet 
tashkilotlari bilan tizimli asosda profilaktika ishlarini olib borish; 

byudjet tashkilotlarida aniqlanayotgan pul mablag’lari va 
moddiy boyliklarni talon-
toroj qilish, kamomadlarga yo’l qo’yish, 
xarajatlar smetasi va shtatlar jadvallarini tuzish, tasdiqlash hamda 
ijro etish tartibini buzish va byudjet qonunchiligini boshqacha tarzda 
buzish holatlarini chuqur tahlil qilish va ularni sodir etish shart- 
sharoitlarini bartaraf qilish bo’yicha aniq chora-tadbirlarni ishlab 
chiqish; 

masofaviy nazorat
ni keng ko’lamda qo’llash, zamonaviy 
axborot texnologiyalari va ma’lumotlar bazasi vositasida tekshirish 
ob’ektlari va maqsadlarini aniqlash yo’li bilan kam samarali 
taftishlarni qisqartirish bilan bir vaqtda byudjet tashkilotlarini 
tekshirish samaradorligini oshirish; 

O‘zbekiston Respublikasining Davlat byudjeti mablag’lari va 
byudjet tashkilotlarining byudjetdan tashqari 
jamg’armalari 


mablag’laridan foydalanishda byudjet qonunchiligiga hamda byudjet 
va smeta-shtat intizomiga rioya etilishi ustidan moliyaviy nazoratni 
amalga oshirish; 

O‘zbekiston Respublikasi tomonidan yoki uning kafolati 
ostida 
jalb 
qilingan 
kreditlardan 
(qarzlardan), 
shuningdek 
insonparvarlik yordami va texnik ko’maklashish mablag’laridan 
maqsadli foydalanilishi ustidan moliyaviy nazoratni amalga oshirish; 

davlat maqsadli va boshqa jamg’armalari, shuningdek 
O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi boshqa 
jamg’armalar mablag’laridan foydalanishda qonunchilikka rioya 
etilishi ustidan nazoratni amalga oshirish; 

o’z vakolatlari doirasida jismoniy va yuridik shaxslarning 
murojaatlarini ko’rib chiqish hamda ularning huquqlari, erkinliklari va 
qonuniy manfaatlariga rioya etilishini 
ta’minlash; 

moliya inspektori lavozimi joriy etilgan tashkilotlarda aktsiz 
solig’ini to’g’ri hisoblanishi va o’z vaqtida to’lanishi yuzasidan 
nazorat 
o’rnatish; 

paxta 
tozalash 
korxonalarida hisobga 
olish 
va hisobotning haqqoniyligi ustidan davlat nazoratini amalga 
oshirilishini 
ta’minlash. 
Davlat moliyaviy nazoratini amalga oshirishda soliq organlari 
muhim rol o’ynaydi. O‘zbekiston Respublikasining «Davlat soliq 
xizmati to’g’risida» 1997 yil 29 avgustdagi qonuni
47
soliq 
nazoratining asoslari, uni amalga oshirish bo’yicha soliq 
organlarining huquq va majburiyatlarini belgilab beradi. 
Soliq na
zorati soliq to’lovchilarni, soliq solish ob’ektlarini va 
soliq solish bilan bog’liq ob’ektlarni hisobga olishning, shuningdek 
soliq to’g’risidagi qonun hujjatlariga rioya etilishini nazorat qilishning 
yagona tizimidan iboratdir. U davlat soliq xizmati organlari 
tomonidan O‘zbekiston Respublikasi Soliq Kodeksi
48
da keltirilgan 
shakllarga asosan amalga oshiriladi. 
Soliq ma’muriyatchiligini amalga oshirishda bir qator 
muammolarni bartaraf etish maqsadida 2017 yil 18 iyulda 
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 

Soliq ma’muriyatchiligini 
tubdan takomillashtirish, soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarning 
yig’iluvchanligini oshirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi farmoni qabul 
qilindi va unda davlat soliq xizmati organlari tizimini isloh qilishning 
qu
yidagi muhim yo’nalishlari belgilandi: 
47
O‘zbekiston Respublikasining 2018 yil 9 yanvardagi O‘RQ-459-sonli 
Qonuni. 
http://www.lex.uz. 


48
O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to’plami, 2007 y., 52 (I)-son. 
http://www.lex.uz 



soliq ma’muriyatchiligi jarayoniga zamonaviy axborot- 
kommunikatsiya texnologiyalari va ilg’or avtomatlashtirilgan tahlil 
uslublarini keng joriy etish, soliq to’lovchilarga, eng avvalo, 
tadbirkorlik sub’yektlariga to’g’ridan-to’g’ri muloqotsiz elektron 
xizmat ko’rsatishga to’liq o’tish; 

soliq solish ob’ektlari va soliq solinadigan bazaning o’z 
vaqtida hamda ishonchli hisobga 
olinishini ta’minlash, vakolatli 
organlar va tashkilotlar mansabdor shaxslarining soliq solish 
masalalari bilan bog’liq bo’lgan ishonchli axborotini o’z muddatida 
taqdim etish bo’yicha mas’uliyatini oshirish; 

soliq majburiyatlarini bajarishda soliq to’lovchilarga har 
tomonlama 
ko’maklashish, 
soliqqa 
oid 
huquqbuzarliklar 
profilaktikasining ta’sirchan mexanizmlarini ishlab chiqish va soliq 
to’lovchilarning huquqiy madaniyatini oshirish, soliq nazoratini 
amalga oshirishning zamonaviy uslublarini joriy etish; 

m
akroiqtisodiy ko’rsatkichlar dinamikasi va hududlarning 
soliq salohiyatini tizimli tahlil qilish orqali soliq solish ob’ektlarini to’liq 
qamrab olish va soliq solinadigan bazani kengaytirishni ta’minlash 
bo’yicha samarali tadbirlarni amalga oshirish; 

faoli
yat 
ko’rsatmayotgan 
korxonalarning 
faoliyatini 
tiklashga har tomonlama ko’maklashish, past rentabelli va zarar 
ko’rib 
ishlayotgan 
korxonalarning 
moliyaviy 
ahvolini 
sog’lomlashtirish, 
o’zaro 
hisob-kitoblar 
mexanizmlarini 
mustahkamlash, soliq qarzi oshishiga 
yo’l qo’ymaslik orqali soliq 
solinadigan bazani kengaytirish; 

soliq solish masalalari, shu jumladan respublika va 
mahalliy 
byudjetlar 
daromadlarini 
oshirishning 
qo’shimcha 
zaxiralarini aniqlash orqali moliya organlari, manfaatdor vazirlik va 
idoralar, shuningdek mahalliy davlat hokimiyati organlari bilan 
hamkorlikni yanada kengaytirish; 

kadrlarni tanlash va joy-
joyiga qo’yish, soliq organlarini 
yuqori ma’naviy-axloqiy sifatlarga ega malakali xodimlar bilan 
to’ldirish bo’yicha tizimli ishlarni amalga oshirish, shuningdek 
xodimlar o’rtasida huquqbuzarliklar profilaktikasini ta’minlash va ular 
uchun xizmatni o’tashning munosib shart-sharoitlarini yaratish. 
Davlat soliq xizmati organlarining moliyaviy nazoratga oid 
asosiy vazifalari quyidagilardan iborat: 

soliq 
qonunchiligi, 
soliqlar 
hamda 
O‘zbekiston 
Respublikasi Byudjetdan tashqari Pensiya fondiga majburiy 


to’lovlarning o’z vaqtida hisoblab yozilishi, to’liq va o’z vaqtida 
to’lanishini nazorat etish; 

soliq qonunchiligiga rioya etilishining zaruriy shartlarini 
ta’minlash, soliq to’lovchilarga soliq majburiyatlarini bajarishda 
yordam ko’rsatish, soliq bo’yicha qoidabuzarliklarni aniqlash, 
ogohlantirish va to’xtatib qo’yish. 
Davlat soliq xizmati organlari o’z vakolati doirasida quyidagi 
huquqlarga ega: 

soliq to’lovchilarda (jumladan soliq to’lovchilar bilan 
bog’langan 
qarshi 
sub’yektlarda) 
O‘zbekiston 
Respublikasi 
nobyudjet Pensiya 
fondiga majburiy to’lovlarning o’z vaqtida 
hisoblab yozilishi, to’liq va o’z vaqtida to’lanishi bilan bog’liq bo’lgan 
moliyaviy hujjatlarni, shuningdek eksport-import operatsiyalari bilan 
bog’liq bo’lgan hujjatlarni tekshirish, tekshiruv vaqtida yuzaga 
ke
ladigan 
masalalar 
bo’yicha 
zarur 
bo’lgan 
tushuntirish, 
ma’lumotnoma va ma’lumotlarni olish; 

qonunchilikda nazarda tutilgan hollarda yuridik shaxslar 
hamda jismoniy shaxslarning banklardagi va boshqa moliya-kredit 
tashkilotlaridagi hisobvaraqlari bo’yicha operatsiyalarni to’xtatib 
qo’yish. 
Davlat soliq xizmati organlari o’z zimmalariga yuklatilgan 
vazifalarni boshqa davlat boshqaruv organlari, joylardagi davlat 
hokimiyati organlari, fuqarolarning o’zini o’zi boshqaruv organlari, 
statistika va moliya organlari, banklar va boshqa tashkilotlar bilan 
o’zaro birgalikda bajaradilar. Ko’rsatilgan organlar va tashkilotlar 
soliq xizmati organlariga soliq qonunchiligiga rioya etilishi ustidan 
davlat nazoratini amalga oshirish va soliq qonunbuzarligiga qarshi 
kurashda yordam berishlari shart. 
Ko’rsatilgan qonunchilik hujjatida nazarda tutilgan soliq 
nazoratini tashkil etish Davlat soliq qo’mitasi va uning organlari 
tomonidan amalga oshiriladi. Davlat soliq xizmati organlari faoliyatini 
huquqiy tartibga solishni yanada takomillashtirish maqsadida 
Vazirlar Mahkamasining 2017 yil 28 avgustdagi 677-
sonli “Davlat 
soliq xizmati organlari faoliyatini huquqiy tartibga solishni yanada 
takomillashtirish to’g’risida”gi qaroriga muvofiq “O‘zbekiston 
Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi to’g’risida Nizom”
49
yangitdan 
t
asdiqlandi. Ushbu nizomga muvofiq Davlat soliq qo’mitasi soliq 
to’g’risidagi qonun hujjatlariga rioya etilishini, davlatning iqtisodiy 
manfaatlari va mulkiy huquqlari himoya qilinishini 
ta’minlash 
49
Izoh: dastlab ushbu nizom Vazirlar Mahkamasining 2000 yil 5 maydagi 


180-son Qaroriga muvofiq qabul qilingan edi. 


sohasidagi nazorat bo’yicha respublika davlat boshqaruvi organi 
hisoblanadi va o’z faoliyatida O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar 
Mahkamasiga bo’ysunadi. Davlat soliq qo’mitasining moliyaviy 
nazorat sohasidagi asosiy vazifasi soliq to’lovchilar tomonidan soliq 
qonunchiligiga rioya etilishi, soliqlar, yig’imlar va boshqa majburiy 
to’lovlarning to’g’ri hisoblab yozilishi, ularning to’liq va o’z vaqtida 
to’lanishi ustidan nazoratni amalga oshirish hisoblanadi. 
Davlat soliq qo’mitasi zimmas iga soliq nazorati bo’yicha bir 
qator vazifalar yuklatilgan: 

davlat soliq siyosatini amalga oshirish; 

soliq sohasidagi qonun hujjatlariga rioya etilishi, soliqlar va 
boshqa majburiy to’lovlarning to’g’ri hisoblab chiqilishi, to’liq va o’z 
vaqtida to’lanishi yuzasidan ta’sirchan nazoratni ta’minlash; 

soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarning O‘zbekiston 
Respublikasi Soliq kodeksiga va boshqa qonun hujjatlariga muvofiq 
O‘zbekiston Respublikasi Davlat byudjetiga, davlat maqsadli 
jamg’armalariga va byudjetdan tashqari jamg’armalarga to’liq 
miqdorda tushishini 
ta’minlash; 

soliq to’lovchilar, soliq solish ob’ektlari hamda soliq solish 
bilan bog’liq bo’lgan ob’ektlarning to’liq va o’z vaqtida hisobga 
olinishini ta
’minlash, ularni to’liq qamrash va hisobga olish 
mexanizmlarini takomillashtirish, Soliq to’lovchilar identifikatsiyalash 
tartib raqamlarining yagona reestrini yuritish; 

soliq solish bazasini kengaytirish hamda soliqlar va boshqa 
majburiy to’lovlarning yig’iluvchanligini oshirish chora-tadbirlarini 
ro’yobga chiqarish, soliq sohasidagi huquq buzilishlarining oldini 
olish, aniqlash va ularga barham berish bo’yicha kompleks 
tadbirlarni amalga oshirish; 

pul mablag’larining noqonuniy aylanishi manbalariga barham 
berish, naqd pul tushumining aholi bilan pulli hisob-kitoblarni amalga 
oshiruvchi yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan banklar 
kassalariga o’z vaqtida va to’liq topshirilishi yuzasidan tizimli 
nazoratni 
ta’minlash; 

soliq qonunchiligiga rioya etish uchun zarur shart-sharoitlarni 
ta’minlash, soliq to’lovchilarga soliq majburiyatlarini bajarishda 
yordam 
ko’rsatish, 
ularga 
ko’rsatiladigan 
axborot-maslahat 
xizmatlari turlarini kengaytirish; 

bozorlar va savdo komplekslarining moliya-
xo’jalik faoliyati 
yuzasida
n qat’iy nazoratni amalga oshirish; 



davlat soliq xizmati organlarini halol, yuqori malakali, o’z 
ishiga sadoqatli xodimlar bilan ta’minlash, kadrlar tarkibining sifat 
darajasini yaxshilash bo’yicha tizimli ishlarni amalga oshirish; 
O‘zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tizimida 2000 
yil 13 martdagi Vazirlar Mahkamasining 87-sonli qarori bilan Bosh 
nazorat-taftish boshqarmasi
50
tuzilgan bo’lib, uning Qoraqalpog’iston 
Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahar bo’linmalari mavjud. 
Quyidagilar bosh boshqarmaning asosiy vazifalari hisoblanadi: 

xo’jalik yurituvchi subektlar tomonidan soliq to’g’risidagi 
qonun hujjatlariga rioya etilishi, soliqlar va boshqa majburiy 
to’lovlarning to’g’ri hisoblab chiqarilishi, to’liq va o’z vaqtida 
to’lanishini nazorat qilish; soliqqa oid huquqbuzarliklarni aniqlash, 
ularning oldini olish, ularga barham berish; 

fuqarolarning soliq qonunchiligi buzilishlari faktlari to’g’risidagi 
xatlari, shikoyatlari va arizalarini ko’rib chiqish; 

soliq to’lovchilar bilan soliq qonunchiligiga rioya etilishini 
ta’minlash bo’yicha ish olib borish. 
Davlat soliq xizmati organlariga yuklatilgan vazifalardan kelib 
chiqib, bosh boshqarmaga qonun hujjatlariga muvofiq boshqa 
vazifalar ham yuklatilishi mumkin. 
Davlat moliyaviy nazorat
i bo’yicha funksiyalarni bank tizimi ham 
bajaradi. 
O‘zbekiston 
Respublikasining 
«O‘zbekiston 
Respublikasining Markaziy banki to’g’risida» 1995 yil 21 dekabrdagi 
qonuni
51
ga muvofiq u bank tizimi barqarorligini qo’llab-quvvatlash, 
omonatchilar 
va 
kreditorlarning 
manfaatlari 
himoyalanishini 
ta’minlash maqsadida bank nazoratini va banklar faoliyatini tartibga 
solishni amalga oshiradi. 
Markaziy bank nazorat funksiyalarini bajarish bo’yicha o’z 
vakolatlarini amalga oshirish yuzasidan bank operatsiyalarini 
amalga oshirish, buxgalteriya hisobini yuritish va bank statistik 
hisobotini yuritish, yillik hisobotlarni tuzish uchun banklar tomonidan 
bajarilishi majburiy bo’lgan qoidalarni belgilaydi. 
Mamlakatimizda bank tizimining barqaror faoliyat ko’rsatishi 
ustidan samarali nazoratni va Markaziy bank faoliyatini yanada 
takomillashtirishni ta’minlash maqsadida quyidagilar Markaziy bank 
faoliyatining ustuvor yo’nalishlari etib kuyidagilar belgilandi
52

50
Davlat soliq qo’mitasining 2017 yil 9 oktyabrdagi 646-sonli buyrug’i 
asosan “Davlat soliq qo’mitasining Bosh nazorat-taftish boshqarmasi 
to’g’risi Nizom”i tapsdiqlangan. http://www.soliq.uz 
51
oxirgi o’zgartirish O‘zbekiston Respublikasining 2018 yil 3 yanvardagi 


O‘RQ-456- sonli Qonuni bilan kiritilgan. http://www.lex.uz 
52
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentning 2018 yil 9 yanvardagi 
“O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining faoliyatini tubdan 
takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi 
PF-5296
-son Farmoni. 
http://www.lex.uz 


birinchidan, asossiz inflyatsion kutilmalarni oldini olish 
maqsadida inflyatsion targetlashning printsip va mexanizmlarini 
bosqichma-bosqich tatbiq qilish bilan pul-kredit siyosati va uning 
instrumentlarini tubdan takomillas
htirish, ushbu usulga o’rta muddatli 
istiqbolda to’liq o’tish va pul-kredit sohasida amalga oshirilayotgan 
siyosat va choralarning shaffofligini oshirish; 
ikkinchidan, inflyatsiya omillarini chuqur o’rganish va to’lov 
balansini hisobini yuritish va tahlil 
qilish tizimini to’liq shakllantirish 
asosida pul-kredit siyosatini shakllantirish, qabul qilish va amalga 
oshirish uslublarini takomillashtirish maqsadida statistik, tahliliy va 
tadqiqot bazasini rivojlantirish; 
uchinchidan, bank tizimini tartibga solish va nazorat qilish 
mexanizmlarini, shu jumladan tijorat banklar faoliyatida yuzaga 
keladigan muammolarni dastlabki bosqichlarida aniqlash va ularni 
bartaraf etuvchi choralar ko’rish imkonini beruvchi tijorat banklar 
tavakkalchiligini boshqarish va baholash tizimini takomillashtirish; 
to’rtinchidan, o’rta va uzoq muddat istiqbollarda iqtisodiyotni 
barqaror o’sishini ta’minlovchi muhim tarkibiy qism sifatida bank 
tizimini rivojlantirish, tijorat banklar va tadbirkorlik sub’yektlarining 
o’zaro to’liq sheriklik munosabatlarini shakllantirish, aholining bank 
tizimiga 
ishonchli 
institutsional 
sherik 
sifatida 
ishonchini 
mustahkamlash uchun raqobat sharoitlarni yaratish; 
beshinchidan, to’lov tizimini yanada rivojlantirish, shu jumladan 
real vaqt rejimida tezkorlik bilan hisob raqamlarni boshqarish va 
bank operatsiyalarini o’tkazish imkonini beruvchi masofadan bank 
xizmatlari ko’rsatgan holda tijorat banklarining samarali axborot 
almashinuvi tizimini tashkil etish; 
oltinchidan, 
nobank 
kredit 
tashkilotlarining 
moliyaviy 
barqarorligini kuchaytirish, shuningdek ularning faoliyati ustidan 
nazoratni kuchaytirish bo’yicha kompleks chora-tadbirlarni amalga 
oshirish; 
ettinchidan, bank xizmatlari iste’molchilari huquqi va qonuniy 
manfaatlari himoyasini ta’minlash, aholi va tadbirkorlik sub’yektlariga 
moliyaviy ochiqlikni va ularning savodxonlik darajasini oshirish. 
Markaziy bankka quyidagi huquqlar berilgan: 

banklardan hisobotlar va boshqa hujjatlarni olish va 
tekshirish, ularning faoliyati, jumladan operatsiyalari to’g’risida 
a
xborot, ma’lumotlarni so’rash va olish; 



olingan axborot, ma’lumotlar bo’yicha tushuntirishlar talab 
qilish; 

banklarning ichki auditi bo’yicha talablar belgilash; 

bank aktivlarini sifat bo’yicha tasnif qilish va aktivlar bo’yicha 
ko’rilishi mumkin bo’lgan zararlarni qoplash uchun shunday zaxiralar 
tuzishni talab qilish; 

banklarga ular faoliyatida aniqlangan tartibbuzarliklarni 
bartaraf etish bo’yicha bajarilishi majburiy bo’lgan yozma buyruqlar, 
ko’rsatmalar jo’natish. 
Davlat moliyaviy nazoratning ayrim funksiyalarini boshqa 
organlar ham bajaradi. Bu, xususan, O‘zbekiston Respublikasi 
Davlat mulk qo’mitasi huzuridagi Qimmatli qog’ozlar bozori 
faoliyatini muvofiqlashtirish va nazorat etish markazi
53
ga taalluqli 
bo’lib, u o’z faoliyatini O‘zbekiston Respublikasi vazirlar 
Mag’kamasining 
1996 
yil 
30 martdagi 126-son li qarori bilan tasdiqlangan 

O‘zbekiston 
Respublikasi Davlat raqobat qo’mitasi huzuridagi Qimmatli qog’ozlar 
bozorini muvofiqlashtirish va rivojlantirish markazi to’g’risida” 
Nizom
54
ga asoan olib boradi. Markaz zimmasiga barcha davlat 
organlari va xo’jalik yurituvchi sub’yektlar tomonidan qimmatli 
qog’ozlar to’g’risidagi qonunchilikka rioya etilishini nazorat qilish 
vazifasi yuklatilgan. 

Yüklə 3,97 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   28   29   30   31   32   33   34   35   ...   323




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin