T. U. Usmonov, B. C. Mirzayev, I. S. Hasanov mutaxassislikka

2
dan bosim bo‘shlig‘i
4 
ga ish suyuqligini keltiradi. Bosim bo‘sh lig id a ish suyuqligi
244

---

shesternyalarning tishlashuvchi tish- 
lari ta’sirida sitilib chiqib, bosim 
ostida gidroliniyaga kiradi. So‘rish 
bo‘shlig‘iga yetganda 
shesternyaiar 
tishlari 
bir-biridan 
ajraiib 
so'rish 
liniyasida siyraklanish hosil qiladi, 
natijada ish suyuqligi bakdan nasosga
kelib shesternyaiar botiqlari orasidagi 
4
.
27
-rasm.
S h e sfe rn y a li n a so s
uzluksiz aylanganda yuqoridagi jara- 
1, 3-
sh estern yaiar; 
2,
4 - s o ‘rish 
yon ham uzluksiz kechadi. 
' 
va bosim b0'shiqlari
Bitta shesternya tishi o‘yig‘ining tubi bilan boshqa shesternya 
tishi kallagining tashqi yuzasi orasida albatta zazor bo'lishi 
sababli, ana shu zazorga kirib qolgan ozgina ish suyuqligi bosim 
bo‘shlig‘idan so'rish bo‘shlig‘iga sizib chiqadi.
Tishlar kallaklari bilan korpus orasidagi zazorlar orqali, 
shuningdek shesternyalarning torets yuzalari bilan vtulkalarning 
yon devorlari orasidagi zazorlar orqali ham ish suyuqligi sizib 
chiqishi muqarrardir. Sizib chiqqan ish suyuqligining jam i miqdori 
qancha ko'p bolsa, gidrom ashinaning FIK shuncha kam bo'ladi. 
FIK yuqoriroq bo'lishiga erishish uchun tishlar kallaklari bilan 
nasos korpusi orasidagi zazor yo‘l qo‘yilgan chekli qiymatgacha 
kichraytiriladi, shesternyalarning torets tomonlarida joylashgan 
vtulkalar esa «erkin» qilib tayyorlanadi, bunday vtulkalar ish 
suyuqligining bosimi ta’sirida shesternyalarga zich qisilib turadi.
Kurakchali (shiberli) nasos korpusdan iborat bo‘lib, uning ichida 
kurakchali rotor aylanadi. Statorning ellipssimon bo‘shlig‘i ichida 
joylashgan rotor nasosning yuritm a vali bilan birga aylanadi. Rotor 
pazlarida harakatlanadigan sirpanuvchi kuraklar markazdan qochma 
kuch va moy bosimi ta’sirida ana shu bo'shliqning sirtiga zich qisilib 
turadi.
Yonma-yon turgan har bir ju ft kuraklar, rotorning silindrik sirti 
va statorning ellipssimon sirti orasidagi bo'shliqning hajmi rotor 
aylanganda o'zgarib turadi. Bu hajmlar kattalashgan zonada bakdan
bo‘shliqni 
toidiradi. 
Shesternyaiar
sxem asi:
245

---

шоу surilishi sodir bo‘ladi, kichiklashgan zonada esa katta bosim 
bilan taqsimlagichga moy haydalishi yuz beradi.
Rotor bir m arta aylanganda yonma-yon joylashgan har bir ju ft 
kuraklar orasida moyning surilishi va keyin haydalishi ikki m arta 
takrorlanadi, shuning uchun bu nasos ikki tom onlam a ishlaydigan 
nasos deb yuritiladi.
Nasosning ish kameralari diametral qaram a-qarshi joylashgan, 
shu sababli suyuqlikning valga va podshipniklarga bo'lgan bosimi 
teng bo‘ladi. Bunday konstruksiya kurakchali nasoslardan 18 mPa 
gacha bosim hosil qilish uchun foydalanishga imkon beradi.
Ekskavatorlarda aylanib ishlaydigan gidroagregatlar sifatida 
plunjerli nasoslar-gidrom otorlardan keng ko'lam da foydalaniladi.
Plunjerli nasoslarning har xil turlari: aksial-plunjerli, radial- 
plunjerli, klapanli taqsimlagichi bo‘lgan porshenli-ekssentrikli xillari 
ishlab chiqariladi.
Ekskavatorlarda aksial-plunjerli nasoslar eng ko‘p qoilaniladi. 
Bunday nasosning tuzilishi 4.28-rasmda tasvirlangan. U korpus 
6,
silindrlar bloki 7 dan tashkil topgan. Blokda olti-sakkizta porshen // 
boclib, ular blok sim m etriyasining o‘qiga nisbatan parallel joylashgan. 
Silindrlar blokining torets qismi qo‘zg‘almas qilib o‘rnatilgan 
taqsimlagich 
10
ga qisib qo‘yilgan. Taqsimlagichda va blokning 
toretsidagi lqopqoqda ish suyuqligi keladigan va ketadigan kanallar 
bor. Silindrlar bloki 7 hamda porshenlar