Rentgen nurlari. 1895-yilda nemis olimi Rentgen shishaning katod nur-lari ostida shu’lalanishini tekshirar ekan, nurlanishning yangi to’rini -X- nurlarni kashf etdi. Bu nurlar keyinchalik rentgen nurlari deb ataldi. Rentgen nurlari elektr va magnit maydonida o’z yo’nalishini o’zgartirmaydi, demak, ular elektroneytral zarrachalardir. Rentgen nurlarining asosiy xossalaridan biri - karton, yogoch, mato va inson organizmidan, engil metall plastinkalardan utib ketadi. Ular faqat og’ir metallardagina yaxshi ushlanib qoladi. Bu hxam atom-ning murakkab tuzilganligini aniq isbotlab berdi.
Atom tuzilishining planetar modelini ingliz fizigi E.Rezerford tomoni-dan 1911- yili taklif qilindi. Rezerford α-zarrachalar (4-rasm) bilan ingichka metall plastinkani bombardimon kilish natijasida quyidagi xodisani kuzatdi: α-nurlarning ko’pchilik qismi o’z yo’nalishini o’zgartirmay, ozgina qismi o’z yo’nalishini o’zgartirib metall plastinkadan utib ketadi va faqat ayrimlari o’z yunalishidan orqaga kaytadi. Bu tajribaga asoslanib Rezerford quyidagi natija-ga keldi. Elektronning massasi juda kichik bo’lganligi uchun atomning butun massasi (99.17%) yadroga joylashgan. Atom yadrosining diametri -10-14 , 10-13 sm ga teng [38,39].
-
4-rasm. Rezerford tajribasi
|
Dostları ilə paylaş: |
