|
Rezerford yuqoridagi tajribaga asoslanib atom tuzilishining planetar modelini taklif kildi, ya’ni atomning markazida massasi taxminan atom massasiga teng bo’lgan, musbat zaryadlangan yadro bo’lib, uning atrofida kuyosh sistemasidagi plenetalar kabi elektronlar harakat qiladi. O’z yo’nali-shini o’zgartirgan va orqaga kaytgan zarrachalar sonini xisoblab va hamda qay-tish burchagini xisoblab, yadro zaryadini topish mumkin. Rezerford shu usuldan foydalanib yadro zaryadi atom massasining yarmiga tengligini ko’rsat-di. Elementning davriy sistemadagi tartib nomeri ko’pchilik elementlar uchun atom massasining yarmiga teng. Demak, atomdagi elektronlar soni element-ning davriy sistemadagi tartib nomeriga, elementning tartib nomeri esa shu elementlar atomi yadrosining musbat zaryadiga tengdir.
Bu masalani 1913-yilda G.Mozli boshqacha yo’l bilan xal kildi. G. Moz-li kaltsydan (Ca=20) ruxgacha (Zn=30) bo’lgan 11 elementning rentgen spektrini sistemali tekshirib, bu elementlardan har qaysisining rentgen spektri-dagi K-seriyasi bir-biriga yaqin joylashgan ikkita chizikdan iborat ekanligini kuzatdi (5 rasm).
Agar elementning rentgen spektrlari davriy sistemadagi tartib nomerlari-ga karab joylashtirilsa, har bir seriya chiziqlari to’lqin uzunliklarining kamayi-shi tomoniga ma’lum qonuniyat bilan suriladi. 6-rasmda bir elementdan 2-ele-mentga o’tganda elementlar tartib nomeri-ning ortib borishi chiziqlari chap to-monga karab, ya’ni to’lqin uzunli-gining kamayish tomoniga karab siljishi ko’rsatilgan. Siljish kata-ligi titandan vanadiyga o’tganda qancha katta bo’lsa, vanadiydan xromga o’tganda ham xuddi o’shancha bo’ladi, demak, ele-mentning tartib nomeri bitta ortsa har safar bir xilda siljish ruy beradi.
-
5-rasm.Elementlar tartib nomerining o’zgarishi bilan K1-seriya va K2–chiziqlarini ng o’zgaishi.
|
6-расм. Мозли қонунининг график ифода-си.
|
Dostları ilə paylaş: |
