Tafakkur ziyosi
Yüklə 4,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
YOSH TADQIQOTCHILAR
“TAFAKKUR ZIYOSI” ilmiy-uslubiy jurnali 2021/4-son 190 madaniyat kabi mafkuraviy xurujlarga qarshi kurashda tasavvuf ta’limoti va chishtiya tariqatidagi bildirib o‘tilgan vatanparvarlik, insonparvarlik g‘oyalarining naqadar kerakli ekanligi, qolaversa yon- atrofdagi voqealarga daxldorlik tuyg‘usi bilan yashovchi, mustaqil fikrga ega yoshlar etib tarbiyalash dolzarb ahamiyat kasb etmoqda. Bunda esa ta’lim-tarbiya jarayonida mazkur ta’limot va tariqatni yanada samarali, sifatli, qat’iylik va talabchanlik ruhida tashkil etishning ta’sirchan usul va vositalarini joriy etishni talab etmoqda. Jaholatga qarshi ma’rifat, ulug‘vor g‘oya asosida Chishtiya tariqatining asl gumanistik mohiyatini, ezgulik, tinchlik va insoniylik kabi fazilatlar azaliy qadriyatlarimiz ifodasi ekanligini keng yoritish va bu sohadagi ilmiy-ma’rifiy faoliyatni jadal tashkil etishni nazarda tutadi. Hindistonda tasavvuf va tariqat masalasiga bebaho hissa qo‘shgan ajdodlarimizning boy madaniy merosini chuqur o‘rganish asosida yoshlarning ongu tafakkurini shakllantirish zarurligini ko‘rsatadi. Muxtasar qilib aytganda, Shayx Nizomiddin Avliyo Chishtiya tariqatining Hindiston o‘lkasida keng quloch yoyishida, odamlar bilan bo‘lgan munosabatda, iliqlik kayfiyatini tamannum etishda hamda “Ustoz va Shogird” o‘rtalaridagi bog‘liqliklarda xizmatlari beqiyosligini yuqorida to‘xtalib o‘tdik. Chishtiya vakillari Allohga tavakkal qilib, o‘z mehnati bilan tirikchilik o‘tkazishni targ‘ib etgan. So‘fiy och kishining qornini to‘yg‘azish, mazlumlar iltimosini albatta bajarish, kambag‘al-qashshoqlarga baholi qudrat ko‘mak berish yo‘li bilan Alloh marhamatiga sazovor bo‘lishga intilish shart, deb hisoblagan. Shuningdek muridlarga pulga mukkasidan ketish, gadoychilik bilan shug‘ullanish, aroq ichish, 7 Зуҳриддин Ҳусниддинов таҳрири остида Ислом энциклопедияси “Ўзбекистон миллий энциклопедияси” давлат илмий нашриёти, 2004 йил giyohvandlik qilish, tamaki chekish kabi yomon illatlarning taqiqlanganligi bilan ham ahamiyatlidir 7 . Shuningdek bu tariqat shayxlari insonni sevishlikni, boylik ortidan quvlamaslikni, oddiy insonlarni ijtimoiy kelib chiqishidan qat’iy nazar, barcha insonlar Alloh oldida bir xil bo‘lganlari kabi shu qatorda insonlarni tariqatga a’zo bo‘lishlarini targ‘ib etishardi. Chishtiya tariqati vakillari o‘z faoliyatlarini boshqarishda merosxo‘rlikni tan olishmagan va odatda vorisni oldingi shayx belgilab yoki uni saylashar edi. Bu tariqat o‘z honaqohining oddiyligi va soddaligi bilan ajralib turar edi, hamda yig‘ilishib, diniy ilmlar o‘rganiladigan va birgalikda Allohni yod etib zikr qilinadigan jamoatxonalardan va ustoz - shayx uchun xujradan iborat bo‘lar edi. Chishtiylar taklif etiladigan lavozim, martaba, amallarni rad etardilar va boshqaruv hukumat bilan har qanday aloqani yoqlamas edilar, boylik orttirish, dunyoparastlikni inkor etardilar. Inson Xudoga umid qilib, o‘z mehnati bilan kun kechirishi zarur; mistik faqat oddiy insonlarni ixtiyoriy qurbonliklarini qabul qilishi mumkin; ammo qashshoqlik, faqirlik man etilgan. So‘fiyning xudoga xizmati shundan iboratki, och kishini to‘yg‘azish uchun, qiynalgan, azob chekkan kishining iltimosini qondirish va kambag‘al insonga yordam berishi zarurligini ham uqtirishgan. Demak mazkur tariqat avliyo va pirlari insonni go‘zal xulqli, halol va pok bo‘lishga, so‘zi bilan ishi, tili bilan dili bir bo‘lishga, ilmli, madaniyatli, ma’naviyatli bo‘lishga da’vat etishi bilan ham ahamiyatlidir. Inson va jamiyat munosabatlari masalasida Chishtiya tariqati insonning o‘z “men” ini shakllanishida va ozod bo‘lib, ya’ni ma’naviy va ijtimoiy zarar keltiradigan shubhalardan saqlanish, ichki hissiyotlari bilan esa Allohga sig‘inish hamda insonparvarlik va vatanparvarlik tarzida namoyon bo‘lishidir desak mubolag‘a bo‘lmaydi. Yüklə 4,15 Mb. Dostları ilə paylaş:
|