Ta’minot, boshqaruv va h k. ham mavjudligi bilan
Yüklə 5,3 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
emitentlar bo‘yicha
: • markaziy boshqaruv organlari tomonidan joylashtiriladigan qarzlar; • hududiy boshqaruv organlari tomonidan joylashtiriladigan qarzlar; 2) joylashtirilish joyiga qarab : • ichki qarzlar; • tashqi qarzlar. 3) bozorda aylanishiga qarab : • bozorli qarzlar; • bozorsiz qarzlar. Bozorli qarzlar erkin sotiladi va sotib olinadi. Ular byudjet defitsitini moliyalashtirishda asosiy omil bo‘lib hisoblanadi. Bozorsiz qarzlar erkin ravishda o‘z egalarini almashtirishi mumkin emas. Ular qimmatli qog‘ozlar bozorida muomalada bo‘lmaydi. Ma’lum bir investorlarni jalb qilish uchun bunday qarzlar davlat tomonidan chiqariladi va shu investorlarning o‘ziga xos bo‘lgan manfaatlariga mos keladi. Masalan, g‘arb mamlakatlarida bozorsiz davlat obliga- tsiyalari davlat pensiya fondlari, sug‘urta kompaniyalari va kichik investorlarning mablag‘larini jalb qilish uchun chiqariladi. 4) mablag‘larni jalb qilish muddatiga ko‘ra : • qisqa muddatli (bir yilgacha qaytarish muddati bilan); • o‘rta muddatli (bir yildan besh yilgacha); • uzoq muddatli (besh yil va undan yuqori). Qisqa muddatli qarzlardan byudjet daromadlarining kelib tushishi va xarajatlarini amalga oshirishdagi qisqa muddatli uzilishlarni moliyalashtirish uchun foydalaniladi. Odatda, bunday maqsadlar uchun veksellar chiqariladi. Italiyada g‘aznachilik veksellari 3, 6, 12 oylik muddatlarda, Yaponiyada – 60 kunlik, Buyuk Britaniyada – 91 kunlik muddatlarda chiqariladi. G‘aznachilik veksellari muddatlarda ikki yilgacha bo‘lgan Germaniya bundan mustasnodir. Ba’zi bir mamlakatlarda nisbatan uzoq muddatlar uchun mablag‘larni jalb qilishda g‘aznachilik notalaridan foydalaniladi va ular veksellarga nisbatan kamroq tarqalgandir. Italiyada bunday g‘aznachilik notalari 2-3 yillik qaytarilish muddati bilan, AQSh da – 570 Kichik biznesni qo‘llab-quvvatlashning kasodga uchrashi sodir bo‘lganda davlatning kichik tadbirkorlik subyektlariga berilgan kreditlar bo‘yicha banklarga bo‘lgan qarzlarni qaytarishni o‘z zimmasiga olinishini anglatadi. Dunyoning sanoati rivojlangan ko‘plab mamlakatlarida davlat yoki yarimdavlat kompaniyalari faoliyat ko‘rsatadiki, ular milliy mahsulotlarni eksport qiluvchilarning to‘lovga qobiliyatsiz risklarini past stavkalar bo‘yicha sug‘urta qiladilar. Shu yo‘l bilan milliy mahsulotning yangi bozorlarni o‘zlashtirishi rag‘batlantiriladi. Ishlab chiqarishni rivojlantirish va aholi bandligini ta’minlashni rag‘batlantirishda hududlar byudjetlari va byudjetdan tashqari jamg‘armalari hisobidan beriladigan kreditlar katta rol o‘ynaydi. Ularning yordamida ma’lum bir mintaqalar va u yoki bu hududlar iqtisodiyoti kerakli yo‘nalishlarining yuqori sur’atlar bilan rivojlanishi ta’minlanadi. Davlat kreditining nazorat funksiyasi moliyaning nazorat funksiyasi bilan organik ravishda qo‘shilib ketgan. Lekin uning bu funksiyasi shu kategoriyaning o‘ziga xos xususiyatlaridan kelib chiqqan quyidagi xarakterli belgilarga ega: • davlatning faoliyati va markazlashtirilgan pul mablag‘lari fondining ahvoli bilan uzviy bog‘langan; • qiymatning ikki tomonlama harakatini qamrab oladi, chunki mablag‘lar olinishining qaytarilishi va tiklanishini taqozo etadi; • faqat moliyaviy tarkibiy tuzilmalar tomonidan emas, balki kredit institutlari tomonidan ham amalga oshiriladi. Davlat kreditining nazorat funksiyasi orqali mablag‘lar maqsadli foydalanilishi, ularning qaytarilish muddatlari va foizlarning o‘z vaqtida to‘lanishi nazorat ostiga olinadi. Yüklə 5,3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|