Tasdiqlayman



Yüklə 0,72 Mb.
səhifə12/14
tarix25.11.2016
ölçüsü0,72 Mb.
#8
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   14

- kirish qismi - bunda organizm asosiy yuklamani bajarishga tayyorlanadi. Birinchi qismda yengil mashqlar berilib, umumiy vaqtning 15-25 %ni tashkil etadi;

- asosiy qismi - bunda organizmga aso-siy mashqlar beriladi va uning jismoniy yuklamaga moslashishi amalga oshiriladi. Mashqlar, yuklamalar asta-sekin o‘sib boradi, avvaliga umumiy vaqtning 50 %, keyinchalik 70 % ajratiladi;

- tugallanish qismi – bunda organizm-ga yengil, bo‘shashtiruvchi mashqlar beriladi, organizmning dastlabki holati-ga qaytishi ta'minlanadi. Avvaliga umumiy vaqtning 25 %, keyinchalik 15 % ajratiladi.

Shifobaxsh gimnastika muolajasini amalga oshirish uchun har bir sistema kasalligiga, har bir kasallikka alohida gimnastik mashqlar kompleksi tuziladi va yakka, kichik guruh, guruh holida o‘tkaziladi;

-bemorlarga beriladigan individual topshiriqlar

bemorlarga kasalligini bilgan holda shifokor yoki metodist tomonidan individul bajarishi uchun mashqlar beriladi. Masalan : nafas organlari kasalligida – drenajlovchi dastlabki holatlarda mashqlar baja-rish, maxsus tovushli nafas mashqlari va h.z.;

-me'yorli yurish

bu shakl yurak-qon tomir sistemasi, nafas organlari, tayanch-harakat apparati kasalliklarida, modda almashinuvi buzilishlarida qo‘llaniladi. Shakl davolovchi shifokor yoki metodist tomonidan nazorat qilinadi. Masalan : miokardning o‘tkir infarkti – bemorlar me'yorli yurishni palata-da, so‘ngra koridorda ma'lum masofalarni o‘tish bilan amalga oshiradilar.



2.Shifoxonadan tashqarida qo‘llaniladigan ShJT shakllari :

-terrenkur

Har xil ko‘tarilib tushish burchagiga, masofa uzunligiga ega bo‘lgan maxsus tayyorlangan yo‘lka. Bu shakl asosan sanatoriya-kurortlarda, dispan-serlarda qo‘llaniladi. Yurak-qon tomir kasalliklarida, nafas organlari, oshqozon-ichak yo‘li, tayanch-harakat apparati kasalliklari va modda almashinuvi buzilishi bor bemorlarga tavsiya etiladi. Davolash maqsadida buyurilishi uchun terrenkurning 4 ta mashruti tavsiya etiladi, ular :

-1-marshrut – ko‘tarilish burchagi 4 gradusdan oshmaydi, masofa uzun-ligi 500 metr;

-2-marshrut – ko‘tarilish burchagi 5-10 gradus, masofa 1000 metrgacha;

-3-marshrut – ko‘tarilish burchagi 11-15 gradus, masofa 2000 metrgacha;

-4-marshrut – ko‘tarilish burchagi 16-20 gradus, masofa 3000-5000 metrgacha.

-sog‘lomlashtiruvchi yugurish

me'yorli sur'atda yugurish uchun oyoqlar ma'lum balandlikka ko‘trilib yuguriladi;

-sayr qilish, ekskursiya

sog‘lomlashtirish, organizmni mustahkamlash, chiniqtirish, emotsional tonusni tiklash maqsadida foydalaniladi;

-yaqin turizm

asosan sanatoriya-kurortlarda, tog‘li sharoitda qo‘llanilib, bemorlarga kuniga ko‘p emas, kam emas o‘rta hisobda 15 kmgacha yurish tavsiya etiladi;

-o‘yinli darslar

shifoxonadan tashqarida o‘yin vositalaridan foydalangan holda o‘yinli darslar amalga oshiriladi. Bu bilan bemorlar organizmini o‘sib boruvchi jismoniy yuklamalarga moslashtirib boriladi.

-ommaviy jismoniy tarbiyaviy chiqishlar.



Shifobaxsh jismoniy tarbiyada harakat tartibotlari

ShJTda quyidagi harakat tartibotlari va ularning vazifalari farqlanadi :



1.Tushak harakat tartiboti

A) qat'iy

B) kengaytirilgan

Muolajaning davomiyligi 5-7 minut, ishlash – dam olish nisbati 1:1, o‘rta hisobda 8-10 ta mashq beriladi, har bir mashq 3-4 marta sekin sur'atda qaytariladi.

Umumiy vazifalari :

a.Bemorga ta'sir etayotgan ruhiy va jismoniy ta'sirlarni kamayti-rish yoki yo‘qotish.

b.Qon aylanishning ekstrakardial omillarini faollashtirish yoki yaxshilash.

v.Qat'iy tushak tartiboti asoratlarining oldini olish (yotoq yara, qon dimlanishi, ichak parezi, mushak atrofiyasi, kontraktura va h.z.).



2.Yarim tushak yoki palata harakat tartiboti

Muolajaning davomiyligi 15-20 minut, ishlash – dam olish nisbati 3:1, o‘rta hisobda 20-25 ta mashq beriladi, mashqlarning qaytarilish soni 6-8 marta, sekin sur'atda.



Umumiy vazifalari :

a.Qon aylanishning ekstrakardial omillarini asta – sekin chiniqti-rish;

b.yengil jismoniy yuklamalarga organizmni asta-sekin moslashtirish.

v.Dimlanish holatlari bilan kurashish.



3.Erkin harakat tartiboti

A) erkin avaylovchi

B) erkin avaylovchi-chiniqtiruvchi

V) erkin chiniqtiruvchi

Muolajaning davomiyligi 30-45 minut, ishlash – dam olish nisbati

5 : 1, o‘rta hisobda 25-35 ta mashq beriladi, mashqlarning qaytarilish soni 10-12 marta, sekin, o‘rta sur'atlarda.

Umumiy vazifalari :

1.O‘sib boruvchi jismoniy yuklamalarga organizmni moslashtirib borish.

2.Organ va sistemalar orasidagi o‘zaro aloqalarning korrelyativli-gini yaxshilash.

3.Bemorlarni kasb va yashash faoliyatlariga tayyorlash.



Shifobaxsh gimnastika muolajasini tuzish prinsiplari :

1.Dastlabki holatni tanlash.

2.Patogenetik belgisi bo‘yicha maxsus mashqlarni tanlash.

3.Muolajaning davomiyligi.

4.Beriladigan mashqlarning soni.

5.Har bir mashqning qaytarilish soni.

6.Bir mashqning davomiyligi (tushak tartiboti – 10-15 sekund, yarim tushak tartiboti – 15-20 sekund, erkin tartiboti – 30-40 sekund).

7.Qo‘llaniladigan mashqlarning tarqoqligi, ya'ni muolajaga har xil mashqlar kiritilishi kerak.

8.Berilayotgan yuklamaning asta-sekinlik prinsipi, ya'ni muolaja shunday tuzilishi kerakki, avval bemor organizmi yengil mashqlar yordamida asosiy yuklamaga tayyorlanadi, so‘ngra muolaja oxirida bo‘shashtiruvchi mashqlar yordamida bemor organizmi dastlabki holatga qaytarilishi lozim.

9.Qo‘llaniladigan mashqlar sur'ati (sekin, o‘rta, tez, tezlashadigan).

10.Muolaja vaqtida ishlash-dam olish nisbati.

11.Muolaja vaqtida bajariladigan harakatning ritmi va amplitudasi.

12.Muolajaga emotsional omillarni qo‘shish (musiqa, raqslarga xos mashq).

ShJT bo‘yicha vrachning majburiyatlari

1.Bemorlarni qabul qilish va tekshirish.

2.Davolovchi shifokorlar bilan ShJTga ko‘rsatma va qarshi ko‘rsatmalar haqida suhbat o‘tkazish.

3.Mashg‘ulotlarning effektivligini aniqlash.

4.Vrachli-pedagogik nazoratni o‘tkazish.

5.Metodistning malakasini oshirishni muntazam nazorat qilish.

6.ShJT mashg‘uloti sxemasini tuzish va shifobaxsh gimnastika muolajasini tuzishda ShJTning vazifalarini tavsiya etish.

Shifobaxsh gimnastika muolajasini o‘tkazishga qarshi ko‘rsatmalar:

1.Nisbiy qarshi ko‘rsatmalar :

-bemorlarning umumiy og‘ir holati;

-kasallikning o‘tkir davri;

-tana haroratining 37,5 gradusdan ortishi;

-jismoniy mashqlar bajarishda og‘riqning zo‘rayishi;

-yiringli jarayonning bo‘lishi;

-shikastlangan suyak bo‘laklarining yetarli bo‘lmagan immobilizatsiyasi;

-yirik qon tomir va nerv yaqinida yod tanalarning bo‘lishi;

-qon ketish va qon ketishga moyillik.

Bu ko‘rsatmalarning nisbiy deyilishiga sabab shuki, ular bartaraf etilganidan so‘ng shifobaxsh jismoniy tarbiya muolajasini bemorga tavsiya etish mumkin.



Stomatologida DJT ni ko‘llashga asosiy ko‘rsatmalar.

-Umumiy: burun, xalqum va og‘iz bo‘shlig‘i to‘qimalarining patologik buzilishi (yallig‘lanish jaranyolari,og‘riq,travma) oqabatida nafas funksiyasining buzilishi.

-Maxalliy tipda:tug‘ri ovqatlanish, chaynash,til bilan ovqatni aralashtirish va yutishning buzilishi.
Stomatologiyadagi maxsus mashqlar.

-Chaynovchi muskullar uchun mashq.

-Mimika muskullari uchun mashq.

-Xarakat koordinatsiyasi uchun mashq.

-Yumshoq tanglay, yuqori lab va til mushaklari chiniqtiruvchi mashqlar.

-Mexanoterapiya


Yuz, jag‘ soxasi (YuJS) zararlanishi va kasalliklari kechishida DBT vazifalari (o‘tkir davr)

-Ichki a'zolar tamonidan yuzaga kelishi mumkin bulgan asoratlar profilaktikasi.

-Jarayonni qaytishida regenerativ xususiyatini yaxshilash maxsadida zaralanish soxasida qon va limfa sistemasini kuchaytirish.

-Yuz, jag‘ soxasida qo‘pol tortuvchi chandiqlar, chiynovchi mushaklar kontrakturalari kelib chikishini oldini oluvchi profilaktikasi.

-Elementar maishi usullar o‘ylab topish.
Yuz, jag‘ soxasi zararlanishi (o‘tkir osti) yoki kasalliklari kechishi ikkinchi davri DJT vazifalari.

-Kontraktura kelib chikishiga qarshi kurashish

-Yuz, jag‘ soxasi xarakatini taminlash.

-Turli guruh mushaklari faoliyatini tiklash.


Kontraktura kelib chikishiga qarshi kurashish. Yuz, jag‘ soxasi xarakatini taminlash. Turli guruh mushaklari faoliyatini tiklash.

-Yuz, jag apparati faoliyatini tiklash zararlangan suyak tukamalarini tiklanishini taminlash;

-Zararlangan yumshok tukimalarda epitelizatsiya yeki chandiklanishni tugatish;

-Bemor mexnat faoliyatini tiklash;


2.Absolyut qarshi ko‘rsatma :

-yomon sifatli shishishlar yoki onkologik kasalliklar.



Xulosa

Ma'ruzada ShJT usullarining boshqa dori-darmon bilan davolash usullaridan afzallik tomonlari ko‘rsatildi, jismoniy mashqlarning ta'sir mexanizmlari tushuntirildi. ShJT vositalari, shakllarining klassifikatsiyalari, harakat tartibotlari va unga bog‘liq holda shifobaxsh gimnastika muolajasini tuzish prinsiplari haqida fikr yuritildi.



Tinglovchilar bilan o‘zaro aloqani o‘rnatish uchun savollar

1.Davolash-reabilitatsiya kompleksida ShJT qanday maqsadda qo‘llani-ladi ?

2.ShJTning usullari va ularning afzalliklari?

3.Jismoniy mashqlarning shifobaxsh ta'sir mexanizmi.

4.Jismoniy mashqlar qanday guruhlarga bo‘linadi?

5.Qaysi holatlarda ideomotor mashqlarni qo‘llash tavsiya etiladi?

6.Harakat tartibotini kengaytirish qachon va kim bilan xal etiladi?

7.Harakat tartibotlari va ularning vazifalari qanday?

8.Shifobaxsh gimnastika muolajasini tuzishda nimaga e'tibor berish kerak?

9. Stomatologiyadagi maxsus mashqlarni ayting?

10. Stomatologik kasalliklarida ShJTga karshi kursatmalar
Qo‘llanilgan adabiyotlar

Asosiy (A)


  1. yepifanov V.A. “Lechebnaya fizicheskaya kultura” M. 2003g.

  2. Popov V.I., Chogovadze V.G. « Fizicheskaya reabilitatsiya» Rostov na Donu, 2001g.

  3. Sokolov A.A., Zausaev N.K. «LFK v chelyustno-litsevoy xirurgii» M., 1990g

  4. Sokolov A.A. «Lechebnaya fizkultura v stomatologii» 1988g.

Qo‘shimcha (Q)

  1. Bet Shou “Yoga fit Trening dlya zdorovya” Myu 2005 g.

  2. Bokov A., Sergeev S. “Yoga dlya detey” M. 2004 g.

  3. Dubrovskiy V.A. “ Lechebnaya fizkultura” M. 2004 g.

  4. yevdokimova T.A. Milyukova I.V. Noveyshiy spravochnik“ Lechebnaya fizkultura” M. 2004g.

  5. yepifanov V.A. «Lechebnaya fizkultura i sportivnaya meditsina» M., 2000

  6. yepifanov V.A., Moshkov V.N. «Lechebnaya fizkultura (spravochnik)» M.1997

  7. yepifanov V.A., Afanasenko G.L. «Lechebnaya fizkultura i vrachebnыy kontrol» M., 1999g.

  8. Korxin M.A. Rabinovich I.M. «LFK v domashnix usloviyax». L.: Len. Izdat., 1990g.

  9. «Massaj - sputnik zdorovya» kniga dlya uchaщixsya 1992g

  10. Milyukova I.V. yevdokimova T.A. “Gimnastika dlya detey” M. 2004 g.

  11. Rixsieva O.A. «Massaj» T. 1996 g.

  12. Yuldashev K.Yu. “Nemedikamentoznыe metodы lecheniya” prakticheskoe posobie dlya vrachey.

  13. Teylor S.B., Miller N.H. “Basic physiologic principils relatied to Group exirsise programs” Filadelphiya 1990

  14. Tehaxton L. “Phithiological and psythological effects of short term exirsise eddiction on habitual runners.” 1992 96.


Internet manbalari:

www.doktor.ru

www. medinfo. home.ml.org

http://www.restart-med.ru

http://www.mirmed.ru

http://micropolarization.narod.ru

http://skolioz.mccinet.ru

www. aapmr.org

www.alhealth.com

www.docguide.com

www.healthweb.com

www.acsm.org

www.apta.org

www.sportsmed.org.

www.jphysiol.org

www.physsportmed.com

www.sportsmedicine.com

XORIJIY MANBALAR


  1. Consuelo T Lorenzo et al. Physical Medicine and Rehabilitation Medscape Reference 2011 – WebMD

  2. Marlis Gonzalez-Fernandez, MD, PhD, Jarrod David Friedman, MD Physical Medicine and Rehabilitation Pocket Companion

  3. Mark Harrast, MD, Jonathan Finnoff, DO Sports Medicine Study Guide and Review for Boards

  4. Mika T. Warshava. Fizikaterapia. 460.2000

  5. Sara J. Cuccurullo (Editor) Physical Medicine and Rehabilitation Board Review 2004 - Demos Medical Publishing, 848 pp.

  6. Teylor S.B., Miller N.H. “Basic physiologic principils relatied to Group exirsise programs” Filadelphiya 1990

  7. Tehaxton L. “Phithiological and psythological effects of short term exirsise eddiction on habitual runners.” 1992 96.

  8. Wainapel, Stanley F.; Fast, Avital (Editors) Alternative Medicine and Rehabilitation A Guide for Practitioners 2003 - Demos Medical Publishing.

Internet saytlari:

http://www.medscap.com

http://www.sportsinjuryclinic.net

http://www.about. com.

http://www.healthline. com

http://www.medlinks.ru



http://www. z-e.ru

http://www.sportmed.com

Annotatsiya

“Fizioterapiya fani masalalari. Fizik omillarning ta'sir mexanizmi. Ko‘rsatma va qarshi ko‘rsatmalar. Fiziodavolash va fizioprofilaktika” ma'ruzasi davolash va tibbiy-pedagogika fakultet-larining 4 kurs talabalariga mo‘ljallangan.

Ma'ruza o‘qishdan maqsad talabalarni vatanparvarlik xisida tarbiyalash, har bir odamning ishga qobiliyatini va jismoniy ish qobiliyatini oshirishda faol ishtirok etishini ta'minlash, fizioterapiya haqida tushuncha berish, uning amaliy tibbiyotdagi ahamiyatini tushuntirish, fizik omillarning ta'sir mexanizmi, fiziologik ta'siri, qo‘llanilishiga ko‘rsatma va qarshi ko‘rsatmalar, fiziodavolash va fizioprofilaktika tadbirlari bilan tanishtirishdir. Ma'ruzada quyidagi savollarni matn va slaydlar yordamida yoritish rejalashtirilgan : fizioterapiya fani, vazifalari, fizik omillarning ta'sir mexanizmi va guruhi, ko‘rsatma va qarshi ko‘rsatmalar, fizioprofilaktika haqida tushuncha. Galvanizatsiya, elektroforez usullari haqida tushuncha, qo‘llanish usullari.

Ma'ruza bo‘yicha 44 ta slaydlar sxema, fotosur'at, rasm va animatsiya ko‘rinishida tayyorlangan. Matn tayyorlashda oxirgi adabiyotlardan, internet ma'lumotlaridan foydalanilgan. Ma'ruzada tinglovchilarning olgan bilimlarini aniqlash uchun savollar keltirilgan.


Annotatsiya

“Sun'iy faktorlar. Elektr toki bilan davolash (doimiy va impulsli toklar)” ma'ruzasi davolash va tibbiy-pedagogika fakultetlarining 4 kurs talabalariga mo‘ljallangan.

Ma'ruza o‘qishdan maqsad talabalarni odam organizmiga doimiy impulsli tok, o‘zgaruvchan tok va yuqori chastotali maydonlarning ta'siri, ko‘rsatma va qarshi ko‘rsatmalar, qo‘llanish usullari bilan tanishtirish, vatanparvarlik xisida tarbiyalash, har bir odamning ishga qobiliyatini va jismoniy ish qobiliyatini oshirishda faol ishtirok etishini ta'minlash, bemorlarga reabilitatsiya tadbirlar o‘tkazishda mustaqil asoslangan ko‘nikma qabul qilishni o‘rgatish.

Ma'ruzada quyidagi savollarni matn va slaydlar yordamida yoritish rejalashtirilgan : muolajalarida (elektrouyqu, DDT, SMT, darsonvali-zatsiya, franklinizatsiya, UYuCh- va O‘YuCh-terapiya, induktotermiya, mikroto‘lqin terapiya) qo‘llaniladigan fizik omillarga xarakteristika, qo‘llanish usullari, fiziologik va shifobaxsh ta'siri haqida tushuncha.

Ma'ruza bo‘yicha 44 ta slaydlar sxema, rasm ko‘rinishida tayyorlangan. Matn tayyorlashda oxirgi adabiyotlardan, internet ma'lumotlaridan foydalanilgan. Ma'ruzada tinglovchilarning olgan bilimlarini aniqlash uchun savollar keltirilgan.

Annotatsiya

“Sun'iy faktorlar” ma'ruzasi davolash va tibbiy-pedagogika fakultetlarining 4 kurs talabalariga mo‘ljallangan.

Ma'ruza o‘qishdan maqsad talabalarni davolash va kasallikni oldini olishda yorug‘lik nurlari, aerozol turlari, aeroion va gidroaeroion, ultra tovush, magnitoterapiya, bosim va shifobaxsh massaj haqida tushuncha berish, ko‘rsatma va qarshi ko‘rsatmalar, ularni qo‘llashda ishlatiladigan usullar va apparatlar bilan tanishtirish. Ularning ahamiyatini ta'kidlab o‘tish.

Ma'ruzada quyidagi savollarni matn va slaydlar yordamida yoritish rejalashtirilgan : yorug‘lik nurlarining turlari va ularga xarakteristika, aerozol-, aeroiono- va gidroaeroionoterapiya va qo‘llanilish usullari, ultratovushning ta'sir mexanizmi va ahamiyati, magnitoterapiyani davolash maqsadida qo‘llash, baroterapiya turlari va qo‘llaniladigan usullari, shifobaxsh massajda qo‘llaniladigan asosiy usullar, turlari va uning ahamiyati haqida tushuncha.

Ma'ruza bo‘yicha 40 ta slaydlar sxema, rasm ko‘rinishida tayyorlangan. Matn tayyorlashda oxirgi adabiyotlardan, internet ma'lumotlaridan foydalanilgan. Ma'ruzada tinglovchilarning olgan bilimlarini aniqlash uchun savollar keltirilgan.
Annotatsiya

“Tabiiy fizik omillar. Kurortlar” ma'ruzasi davolash va tibbiy-pedagogika fakultetlarining 4 kurs talabalariga mo‘ljallangan.

Ma'ruza o‘qishdan maqsad talabalarga suvni (gidroterapiya) va mineral suvni (balneoterapiya) davolash maqsadida qo‘llanilish imkoniyatlari haqida tushuncha berish. Talabalarni issiqlik omillari – balchiq, parafin, ozokeritterapiyaning organizmga ta'siri bilan tanishtirish. Shu bilan birga kurortlar, sanator-kurortga boruvchilarni saralash, O‘zbekiston kurortlari haqida tushuncha berish.

Ma'ruzada quyidagi savollarni matn va slaydlar yordamida yoritish rejalashtirilgan : suv bilan davolash (gidroterapiya, balneotera-piya), pelloidoterapiya: ta'sir mexanizmi va qo‘llanilish usullari, issiqlik bilan davolash, kurortlar, sanator-kurortga boruvchilarni saralash, O‘zbekiston kurortlari haqida tushuncha.

Ma'ruza bo‘yicha 62 ta slaydlar sxema, rasm va animatsiya ko‘rinishida tayyorlangan. Matn tayyorlashda oxirgi adabiyotlardan, internet ma'lumotlaridan foydalanilgan. Ma'ruzada tinglovchilarning olgan bilimlarini aniqlash uchun savollar keltirilgan.

MUALLIFLAR TO‘G‘RISIDA

Usmanxodjaeva A.A.


Xalq tibbiyoti, reabilitologiya va jismoniy tarbiya kafedrasi mudiri, t.f.n.


Adilov Sh.Q.


Xalq tibbiyoti, reabilitologiya va jismoniy tarbiya kafedrasi dotsenti, t.f.n.









Vыsogorseva O.N.

Xalq tibbiyoti, reabilitologiya va jismoniy tarbiya kafedrasi qatta o‘qituvchisi, t.f.n.








NORMATIV HUJJATLAR
O‘ZBeKISTON ReSPUBLIKASINING

QONUNI

29.08.1997 y.

N 464-I
TA'LIM TO‘G‘RISIDA
I. Umumiy qoidalar (1-8-moddalar)

II. Ta'lim tizimi va turlari (9-19-moddalar)

III. Ta'lim jarayoni qatnashchilarini ijtimoiy himoya qilish (20-24-moddalar)

IV. Ta'lim tizimini boshqarish (25-29-moddalar)

V. Yakunlovchi xulosalar (30-34-moddalar)
I. UMUMIY QOIDALAR

1-modda. Ushbu Qonunning maqsadi

2-modda. Ta'lim to‘g‘risidagi qonun hujjatlari

3-modda. Ta'lim sohasidagi davlat siyosatining asosiy prinsiplari

4-modda. Bilim olish huquqi

5-modda. Pedagogik faoliyat bilan shug‘ullanish huquqi

6-modda. Ta'lim muassasasining huquqiy maqomi

7-modda. Davlat ta'lim standartlari

8-modda. Ta'lim berish tili
1-modda. Ushbu Qonunning maqsadi

Ushbu Qonun fuqarolarga ta'lim, tarbiya berish, kasb-hunar o‘rgatishning huquqiy asoslarini belgilaydi hamda har kimning bilim olishdan iborat konstitutsiyaviy huquqini ta'minlashga qaratilgan.



2-modda. Ta'lim to‘g‘risidagi qonun hujjatlari

Ta'lim to‘g‘risidagi qonun hujjatlari ushbu Qonundan hamda boshqa qonun hujjatlaridan iborat. Qoraqalpog‘iston Respublikasida ta'lim sohasidagi munosabatlar Qoraqalpog‘iston Respublikasining qonun hujjatlari bilan ham tartibga solinadi. Agar O‘zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomasida ta'lim to‘g‘risidagi qonun hujjatlaridagidan o‘zgacha qoidalar belgilangan bo‘lsa, xalqaro shartnoma qoidalari qo‘llaniladi.



3-modda. Ta'lim sohasidagi davlat siyosatining asosiy prinsiplari

Ta'lim O‘zbekiston Respublikasi ijtimoiy taraqqiyoti sohasida ustuvor deb e'lon qilinadi. Ta'lim sohasidagi davlat siyosatining asosiy prinsiplari quyidagilardan iborat: ta'lim va tarbiyaning insonparvar, demokratik xarakterda ekanligi; ta'limning uzluksizligi va izchilligi;

umumiy o‘rta, shuningdek o‘rta maxsus, kasb-hunar ta'limining majburiyligi; o‘rta maxsus, kasb-hunar ta'limi yo‘nalishini: akademik litseyda yoki kasb-hunar kollejida o‘qishni tanlashning ixtiyoriyligi; ta'lim tizimining dunyoviy xarakterda ekanligi; davlat ta'lim standartlari doirasida ta'lim olishning hamma uchun ochiqligi; ta'lim dasturlarini tanlashga yagona va tabaqalashtirilgan yondashuv; bilimli bo‘lishni va iste'dodni rag‘batlantirish; ta'lim tizimida davlat va jamoat boshqaruvini uyg‘unlashtirish.

4-modda. Bilim olish huquqi

Jinsi, tili, yoshi, irqiy, milliy mansubligi, e'tiqodi, dinga munosabati, ijtimoiy kelib chiqishi, xizmat turi, ijtimoiy mavqyei, turar joyi, O‘zbekiston Respublikasi hududida qancha vaqt yashayotganligidan qat'i nazar, har kimga bilim olishda teng huquqlar kafolatlanadi. Bilim olish huquqi:

davlat va nodavlat ta'lim muassasalarini rivojlantirish; ishlab chiqarishdan ajralgan va ajralmagan holda ta'lim olishni tashkil etish; ta'lim va kadrlar tayyorlash davlat dasturlari asosida bepul o‘qitish, shuningdek ta'lim muassasalarida shartnoma asosida to‘lov evaziga kasb-hunar o‘rgatish; barcha turdagi ta'lim muassasalarining bitiruvchilari keyingi bosqichdagi o‘quv yurtlariga kirishda teng huquqlarga ega bo‘lishi;

oilada yoki o‘zi mustaqil ravishda bilim olgan fuqarolarga akkreditatsiyadan o‘tgan ta'lim muassasalarida eksternat tartibida attestatsiyadan o‘tish huquqini berish orqali ta'minlanadi. Boshqa davlatlarning fuqarolari O‘zbekiston Respublikasida xalqaro shartnomalarga muvofiq bilim olish huquqiga ega. Respublikada istiqomat qilayotgan fuqaroligi bo‘lmagan shaxslar bilim olishda O‘zbekiston Respublikasi fuqarolari bilan teng huquqlarga ega.



5-modda. Pedagogik faoliyat bilan shug‘ullanish huquqi

Tegishli ma'lumoti, kasb tayyorgarligi bor va yuksak axloqiy fazilatlarga ega bo‘lgan shaxslar pedagogik faoliyat bilan shug‘ullanish huquqiga ega. Pedagog xodimlarni oliy o‘quv yurtlariga ishga qabul qilish O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tasdiqlagan Nizomga muvofiq tanlov asosida amalga oshiriladi. Pedagogik faoliyat bilan shug‘ullanish sud hukmiga asosan man etilgan shaxslarning ta'lim muassasalarida bu faoliyat bilan shug‘ullanishiga yo‘l qo‘yilmaydi.



6-modda. Ta'lim muassasasining huquqiy maqomi

Ta'lim muassasasini akkreditatsiyalash vakolatli davlat organi tomonidan attestatsiyaga asosan amalga oshiriladi. Ta'lim muassasasi yuridik shaxs bo‘lib, qonun hujjatlarida belgilangan tartibda barpo etiladi. Nodavlat ta'lim muassasasi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi belgilagan tartibda davlat akkreditatsiyasidan o‘tgan paytdan boshlab yuridik shaxs huquqlari va ta'lim faoliyati bilan shug‘ullanish huquqiga ega bo‘ladi. Ta'lim muassasasi qonun hujjatlariga muvofiq ishlab chiqilgan ustav asosida faoliyat ko‘rsatadi. Ta'lim muassasasi attestatsiya natijalariga binoan davlat akkreditatsiyasidan mahrum etilishi mumkin. Ta'lim muassasalari o‘quv-tarbiya majmuilariga hamda o‘quv-ilmiy-ishlab chiqarish birlashmalari va uyushmalariga birlashishga haqli. Ta'lim muassasalari ustavda belgilangan vazifalariga muvofiq pulli ta'lim xizmatlari ko‘rsatish, shuningdek tadbirkorlik faoliyatining boshqa turlari bilan shug‘ullanishga haqli.



Yüklə 0,72 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   14




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin