Tasviriy san‟at kafedrasi

Farg‘ona naqqoshlik maktabi. 

Farg‗ona naqqoshlik
 
maktabining uslubi ko‗p jihatdan tojik 
naqqoshlik namunalariga o‗xshab kеtаdi. Naqsh kompozitsiyalarida 
ortiqcha shakl yosovchilarisiz, zamin bo‗shliqlari islimiy gul va novda 
shakllari bilan mohirona to‗ldiriladi. 

Farg‗ona makatabiga xos har bir naqsh kompozitsiya to‗qroq, yonma 
yon ranglarni qarama-qarshi (kontrast) qo‗yilishi naqshga ulug‗vorlik 
bag‗ishlaydi. Naqshdagi gul va barg elementlariga ko‗proq yedirma 
uslubida pardoz beriladi. Farg‗ona naqqoshlik maktabi faoliyatida 
Qo‗qonlik naqqosh ustalarning aytarli o‗z o‗rni bor. Ular Norqo‗zi 
Nurmatov, hamda ularning shogirdlari bu maktabda samarali ijod 
qilishgan. Najmiddinov Haydar (1850 y. Farg‗ona sh.), Norqo‗ziyev 
Saidmahmud (1883 y. Qo‗qon sh. ), O‗zbekistonda xizmat ko‗rsatgan 
san‘at arbobi Saidahmad Mahmudov (1909 y.), Alinazar Qori ( Qo‗qon 
sh.) Husayinov Madaminxon (1928 y. Namangan sh.) kabi ustalar 
Farg‗ona Naqqoshlik maktabi namoyondalari hisoblanadi. 
Ahmad al-Farg‗oniy majmuasi 
(1998 y.),
Burxoniddin Marg‗inoniy 
maqbarasi , Xo‗ja Amin maqbarasi , Mullo Bozor Oxund maqbarasi kabi 
qadomjolarni qayta qurish ta‘mirlash ishlarida Farg‗ona naqqoshlik 
maktabining qo‗li gul ustalari faol qatnashdilar.

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

2-rasm 
 
 

---

12 
Xorazm naqqoshlik
maktabi
. 
Xorazmlik ustalar ham o‗ziga xos uslublarda ijod qilishgan. Xorazm 
ustalari yaratgan naqsh kompozitsiyalar ko‗proq novda ishtirokidagi 
aylana spiralsimon murakkab ko‗rinishdagi naqshlardan iborat.
Xorazm naqshlarini turlanishida uch va to‗rt xil rang tuslari ishtirok 
etib, naqsh zaminlari havorang-yashil novdalar oq rangda pardozi esа 
qora rangda bo‗ladi.
Xorazm naqshlarida islimiy egiluvchan madohil shakllari ko‗plab 
uchraydi. Xorazm naqqoshlik maktabi namoyondalari Vafoyi (XVII), 
Abdullayev Bobojon (1880), Abdullayev Bog‗ibek (XIX), Boltayev 
Abdulla (1896), Masharipov Ro‗zimat (1895), Muhammad usuf Misriy 
(XIX), Ro‗zmat Masharipov (1884), Abdurazzoq o‗g‗li (1880),
Said 
Nazar devonbegi Bolta Niyoz o‗g‗li (XIX), Boltayev Qalandar (XXasr 
b,), Sayidniyozov Xo‗janiyoz (XX asr), Eshmurod Sofoev, aka-uka Vafo 
va Bolta Mirzaevlar, kabi ustalar milliy san‘atimizning rivojiga samarali
hissa
qo‗shishgan.
Xiva naqqoshlik maktabi boshqa naqqoshlik 
maktablaridan tubdan farq qiladi. Naqsh kompozitsiyalarining tuzilishi, 
asosan novda spiralsimon aylanib – aylanib murakkab naqshlar hosil 
qiladi. Islimiy naqsh kompozitsiyasida novda, marg‗ula, tugma, qo‗chqor 
shoxi, oddiy oygul, panja kabi naqsh unsurlaridan tashkil topadi
. 
Bu islimiy naqshlar boshqa shaharlardagi naqqoshlik maktablaridan 
asosan naqshlarining dinamikaviyligi bilan farq qiladi. Ko‗pincha yulduz 
hosil qiluvchi girihlar ishlatilib, orasiga spiralsimon islimiy naqsh 
ishlatiladi. Xiva naqshlari umuman madohili naqshlari asosida tuziladi. 
Keyin esa islimiy naqsh spiralsimon mayda qilib ishlanadi. Xiva 
naqshlarining rang jihatiga kelsak, naqshlarning umumiy rangi ko‗pincha 
havo rang kaloritda ishlanadi. Ranglar kam ishlatilsada, o‗ziga xos 
ko‗rkamlikka ega. Xiva naqshida asosan zangori va yashil ranglar juda 
ko‗p 
ishlatiladi. 
Xiva 
naqqoshlari 
o‗z naqshlari o‗z naqsh 
kompozitsiyalarida butun yuzani geometrik naqshlar bilan to‗ldirib moviy 
va yashil bo‗yoq berishni yaxshi ko‗rganlar.
Pahlavon Mahmud maqbarasi 
(1247, — 1326, Xiva), 
Muhammad 
Rahimxon madrasasi -(
1871
), Islomхо'jа
madrasasi 
(1909-1910 y),