Eki kún jatıp ayqastı. (Alpamısa)
Bul qosıq qatarlarında «Bir kún udayı ayqastı, Eki kún jatıp ayqastı» degen qatarlarda kórkemlew quralı bolǵan giperbola kelgen.
Keyin qarap atıńdı bur, qayta ber,
Kóp eglenbe, bende basıń tarta ber,
Janıń sawǵa, basıń sawǵa ózińe,
Kóp eglenbe, ladan zańǵar, qayta ber. (Alpamıs)3
Bul jerde qara menen berilgen sózler yaǵnıy ladan, zańǵar sózleri metonomiya.
Hár jaǵınan Alpamıs,
Jup qabırǵasın sındırdı,
Quldıń kewlin tındırdı.
Jetilenshi kúninde,
Áyne pesin waǵında,
Bir jıranıń boyına,
Dárbent joldıń awzında,
Qurbanlıq qılǵan serkedey
Bul qatarlarda keltirilgen Quldıń sózi - metonomiya,
awzında-metafora, Qurbanlıq qılǵan serkedey- teńew.
Qıyas jıraw (1903 — 1974). Qıyas Qayratdinov ataqlı alıq jırawı. Ol óz óneri menen mádeniy turmısqa belsene aralastı. 1942-jılı oǵan «Qaraqalpaqstan xalıq jırawı» húrmetli ataǵı berildi. Onıń ustazları Ábdireyim, Qabıl, Ábdimurat jırawlar bolǵan. Ol ataqlı Bekmurat jırawdan «Alpamıs» dástanın, Qabıl jırawdan «Máspatsha» dástanın úyrengen. Qıyas jırawdıń ózi shıǵarǵan terme hám tolǵaw-
ları óz aldına kitap bolıp basılıp shıqtı. Jırawdan jazıp alınǵan dástanlar da kitap bolıp basıldı. Onıń eń kóp jırlaǵan hám onıń atın shıǵarǵan «Máspatsha» dástanı
boldı. Onıń balası Ańsatbay Qayratdinov «Qaraqalpaqstan xalıq artisti», belgili melodist-kompozitor bolıp jetisip, xalıqqa minsiz xızmet etti.
Altı túlik sansız maldan ne payda,
Keynińde iye bolar perzent qalmasa,
At suwǵardım bálent tawdıń qaǵınan,
Qırq jıl dáwran ettim ıǵbal-baǵımnan (Máspatsha)
Bul qatarlarda At suwǵardım bálent tawdıń qaǵınan epitet
— «Ekinshi bunday etpe:
Ashıǵan eken shelegiń,
Qańsıǵan eken shapshaǵıń
Qara menen berilgen sózler metafora
On tórtińnen shalqıp tuwǵan ayıńdı,
Kórip quwanaman seniń boyıńdı,
Astında árebi at qustan qanatlı,
Uǵlım, bayan etkil shıqqan elińdi!
Aq júziń zapıranday sarǵayıp,
Mudam at ústinde haqqa qol jayıp,
Aldıńda basshıń joq, keynińde qosshıń,
Qaysı jurttan shıqtıń bunsha muńayıp?.
Ashılǵanda taza baǵdtıń gúliseń,
Xalıq etkiwshi bir allanıń qulısań,
Astıńda árebi at, ústińde tonıń,
Elatıńda qanday shanıń ulısań?
Dostları ilə paylaş: |
