Termiz davlat universiteti mikroiqtisodiyot

13.3.Tashqi ta’sirlarga qaratilgan davlat siyosati
Tashqi ta’sirlar nima uchun bozorlarni resurslar samarasiz taqsimlanishiga olib kelishini muhokama qildik, lekin bu samarasizlikni qanday bartaraf qilish haqida kam gapirildi. Amalda, davlat siyosatchilari va xususiy shaxslar tashqi ta’sirlarga turli yoʻllar bilan javob beradi. Barcha yechimlarning maqsadi resurslar taqsimotini ijtimoiy maqbul darajaga yaqinlashtirishdir.
Ushbu boʻlimda davlat yechimlari koʻrib chiqiladi. Umumiy masala sifatida, hukumat tashqi ta’sirga javob berishda ikki yoʻlning biridan foydalanishi mumkin. Buyruq-va-nazorat siyosati bevosita xatti-harakatni tartibga soladi. Bozorga asoslangan siyosat ragʻbatlantirish bilan ta’minlaydiki, xususiy qaror qabul qiluvchilar muammoni hal qilish yoʻlini oʻzlari tanlaydi.
Buyruq va nazorat siyosati: tartibga solish
Hukumat muayyan xatti-harakatni talab qilish yoki cheklash orqali tashqi ta'sirni bartaraf qilishi mumkin. Misol uchun, suv ta'minoti ichiga zaharli kimyoviy moddalar qoʻshish jinoyat hisoblanadi. Bu holda, jamiyat uchun tashqi xarajatlar ifloslantiruvchi foydasidan ancha oshib ketadi. Hukumat shuning umuman bu xatti-harakat sodir boʻlishini man qiluvchi bir buyruq-va-nazorat qilish siyosatini institutlashtiradi.
Ammo ifloslanish koʻp hollarida vaziyat bunchalik oddiy emas. Ba'zi ekologlar belgilangan maqsadlarga qaramay, barcha ifloslantiruvchi faoliyatlarni taqiqlab qoʻyishning iloji yoʻq. Masalan deyarli barcha turdagi transport, hatto otlar ham ayrim nomaqbul ifloslantiruvchi mahsulotlar ishlab chiqaradi. Lekin hukumatning barcha transportni taqiqlashi aqlga sigʻmaydi. Shuning uchun, butunlay ifloslanishni bartaraf etishga harakat qilish oʻrniga, jamiyat bu ifloslanishlarning qaysi turlariga va qancha miqdoriga ruxsat etishga qaror qabul qilishning zarari va foydasini koʻrib chiqishi kerak. Amerika Qoʻshma Shtatlarida, atrof-muhit himoya qilish
agentligi (EPA) va atrof-muhitni muhofaza qilishga qaratilgan qoidalarni ishlab chiqish va rioya qilish vazifasini olgan davlat muassasasidir.
Atrof-muhitni tartibga solish koʻp shakllarda boʻlishi mumkin. Ba'zan EPA zavod chiqarishi mumkin boʻlgan ifloslanish maksimal darajasini aytadi. Boshqa paytlari EPA firmalardan chiqindilarni kamaytirish uchun muayyan texnologiya qabul qilishni talab qiladi. Barcha hollarda, yaxshi qoidalarni tuzish uchun, hukumat tartibga soluvchilari muayyan sanoatlar haqida ma'lumotlarni va bu sanoat qabul qilishi mumkin boʻlgan muqobil texnologiyalar haqida bilishi kerak. Bu ma'lumotlar hukumat regulyatorlari tomonidan olinishi ba’zida juda qiyin.