Termodinamikanin mövzusu

İdeal qazin universal hal tənliyi

Pv=RT (1)

(1) tənliyini 1 kilomol qaz üçün yazsaq, ideal qazın universal hal tənliyini almış olarıq. 1811-ci ildə Avaqadro sübut etmişdir ki, eyni temperatur və təzyiqdə eyni həcmdə olan qaz molekullarının sayı bir – birinə bərabərdir. Buradan alınır ki, eyni şəraitdə qaz molekullarının hansının molekul çəkisi böyükdürsə, onun sıxlığl da böyük olacaqdır. Yəni,


və ya


Istənilən qaz üçün xüsusi həcmin molekul kütləsinə hasili sabit kəmiyyətdir. (1)-in hər tərəfini -ə vursaq:
Pv=RT (2)
v=V_ olduğunu nəzərə alsaq
PV_=RT (3)
Hər tərəfi T-yə bölsək alarıq:

(4)
P=101325 Nm²
T=273,15 K
Pv_=22,4143 m²k.mol
R=8314,2 ck.mol
Onda hal tənliyi:
PV=8314,2T
(1), (2), (3), (4) tənlikəri Klapeyron – Mendeleyev tənlikləri adlanır. R ədədi qiymətcə sabit təzyigdə 1 k.mol qazı 1⁰C qızdırdıqda görülən işə ədədi qiymətcə bərabər olan kəmiyyətdir.


QAZ QARIŞIQLARI

Texnikada, sənayenin bir çox sahələrində təmizqaz deyil, qazların qarışıqlarından istifadə olunur. Peçlərdə, daxili yanma mühərriklərində istifadə olunan qazlar qazların qarışığıdır. Hava özü də qaz qarışığından ibarətdir. Qaz texniki qarışığı dedikdə aralarında heç bir reaksiya getməyən, başqa sözlə desək, komponentlərin qarışığın tərkibimdə də özünün təklikdə olduğu xassəni saxlanması başa düşülür. Əgər komponentlər Klapeyron tənliyinə tabedirsə, qarışıq özü də Klapeyron tənliyinə tabe olmalıdır. Biz də qəbul edəcəyik ki, ideal qaz qanunuları Dalton qanununa tabedirlər.

Bu qanuna görə qarışığın təzyiqi onu təşkil edən komponentlərin parsial təzyiqləri cəminə bərabərdir:
P=P₁+ P₂+...+ P_n (1)
Harada P­₁, P₂, ... P_n - komponentlərin porsial təzyiqləri.
Komponentlərin qarışığın temperaturunda onun tutduğu həcmdə təklikdə oldudqa yaratdığı təzyiqə parsial təzyiq deyilir. Bundan sonrakı ifadələrində komponentlərə aid olan parametrlərin indeksində işarə olacaq. Qarışıqda isə yox. Bizim əsas məqsədimiz qazın verilmə üsullarından asılı olaraq onların qaz sabiti və molekul çəkisini tapmaqdır. Qarışıqlar 3 cür verilə bilər:

1. 
   Kütlə hissələri ilə (q)
   
2. 
   Həcm hissələri ilə (r)
   
3. 
   Mol hissələri ilə.
   

Komponentin kütləsinin qarışığın kütləsinə olan nisbətinə qarışığın kütlə hissələri ilə verilməsi deyilir və belə yazılır:

Kütlə hissələrinin cəbri cəmi 1-ə bərabərdir:


Komponentin porsial həcminin qarışığın ümumi həcminə olan nisbətinə qarışığın həcm issələri ilə verilməsi deyilir.

Komponentin qarışığın təzyiq və temperaturunda onun həcmində təklikdə olduqda tutduğu həcmə parsial həcm deyilir.
Eyni qayda ilə sübut etmək olar ki, həcm hissələrinin cəbri cəmi vahidə bərabərdir:

Komponentlərin kilomol sayının qarışığın ümumi kilomol sayına olan nisbətinə qarışığın mol hissələri ilə verilməsi deyilir. Sübut etmək olar ki, qarışığın mol hissələri ilə verilməsi onların həcm hissələrinin verilməsi ilə eynidir.

harada ki, m – qarışığın kütləsi; M – mol sayı;  – molekul çəkisi;
m_i – komponentləpin kütləsi; M_i – komponentin mol sayı;
_i – komponentin molekul çəkisidir.
Burada, və olduğunu nəzərə alıb, -də yazsaq

Fərz edək ki, qarışıq kütlə hissələri ilə verilib. Mol hissələrinə keçmək lazımdır.

Olduğundan, başqa sözlə

olar.
Tutaq ki, qaz kütlə hissəsi ilə verilib

Qarışığın qaz sabiti və molekul çəkisi:
1. (1)
Bu ifadənin hər tərəfini cəm işarəsi altına alaq:
(2)
və ya
2.

olduğundan

alarıq.

olar.