Texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent

Kiberxavfsizlikning bilim sohalari. 
CSEC2017 JTF manbasiga 
ko‘ra kiberxavfsizlik 8 ta bilim sohasiga bo‘lingan, o‘z o‘rnida ularning 
har biri qismsohalarga bo‘linadi (1.3-rasm). 
KIBERXAVFSIZLIK
Ma’lumotlar 
xavfsizligi
Dasturiy ta’minot 
xavfsizligi
Tashkil etuvchilar 
xavfsizligi
Ijtimoiy xavfsizlik
Tashkilot xavfsizligi
Tizim xavfsizligi
Aloqa xavfsizligi
Inson xavfsizligi
1.3-rasm.
Kiberxavfsizlikning bilim sohalari
 
“
Ma’lumotlar xavfsizligi
” bilim sohasining maqsadi ma’lumotlarni 
saqlash, ishlash va uzatishda himoyani ta’minlash. Mazkur bilim 
sohasida himoyani to‘liq amalga oshirish uchun matematik va analitik 
algoritmlardan foydalaniladi.
“
Dasturiy ta’minot xavfsizligi
” bilim sohasi foydalanilayotgan 
tizim yoki axborot xavfsizligini ta’minlovchi dasturiy vositalarni ishlab 
chiqish va foydalanish jarayoniga e’tibor qaratadi. 
“
Tashkil etuvchilar xavfsizligi
” bilim sohasi katta tizimlarda 
integrallashgan tashkil etuvchilarni loyihalashga, sotib olishga, 
testlashga, tahlillashga va texnik xizmat ko‘rsatishga e’tibor qaratadi. 
Tizim xavfsizligi gohida tashkil etuvchilar xavfsizligidan farq qiladi. 
Tashkil etuvchilar xavfsizligi tizimning qanday loyihalanganligiga, 
yaratilganligiga, sotib olinganligiga, boshqa tarkibiy qismlar bilan 

---

11 
bog‘langanligiga, qanday ishlayotganligiga va saqlanayotganligiga 
bog‘liq bo‘ladi. 
“
Aloqa xavfsizligi
” bilim sohasi tashkil etuvchilar o‘rtasidagi 
aloqani himoyalashga e’tibor qaratib, o‘zida fizik va mantiqiy ulanishni 
mujassamlashtiradi. 
“
Tizim xavfsizligi
” bilim sohasi tashkil etuvchilar, ulanishlar va 
dasturiy ta’minotdan iborat tizim xavfsizligining jihatlariga e’tibor 
qaratadi. Tizim xavfsizligini tushunish uchun, nafaqat uning tarkibiy 
qismlari va ularning bog‘lanishlarini tushunish, balki yaxlitlikni ham 
hisobga olish talab etiladi. Ya’ni, tizimni to‘liqligicha ko‘rib chiqish 
talab etiladi. Mazkur bilim sohasi, “Tashkil etuvchilar xavfsizligi” va 
“Aloqa xavfsizligi” bilim sohalari bilan bir qatorda, tashkil etuvchilar 
bog‘lanishlarining xavfsizligi va undan yuqori tizimlarda foydalanish 
masalasini hal etadi. 
“
Inson faoliyati xavfsizligi
” bilim sohasi kiberxavfsizlik bilan 
bog‘liq inson xatti-harakatlarini o‘rganishdan tashqari, tashkilotlar 
(masalan, xodim) va shaxsiy hayot sharoitida ma’lumotlarni va 
shaxsiylikni himoya qilishga e’tibor qaratadi. 
“
Tashkilot xavfsizligi
” bilim sohasi tashkilotni kiberxavfsizlik 
tahdidlaridan himoyalash va tashkilot vazifasini muvaffaqqiyatli 
bajarishini madadlash uchun risklarni boshqarishga e’tibor qaratadi.
“
Ijtimoiy xavfsizlik
” bilim sohasi jamiyatda u yoki bu darajadagi 
ta’sir ko‘rsatuvchi kiberxavfsizlik omillariga e’tibor qaratadi. 
Kiberjinoyatchilik, qonunlar, axloqiy munosabatlar, siyosat, shaxsiy 
hayot va ularning bir-biri bilan munosabatlari ushbu bilim sohasidagi 
asosiy tushunchalar hisoblanadi.
Demak, aytish mumkinki, kiberxavfsizlik sohasi axborot 
texnologiyalari mutaxassislari uchun zarur soha hisoblanadi.