Tili, adabiyoti va folklori instituti, alisher navoiy nomidagi davlat adabiyot muzeyi, urganch davlat universiteti

 
ÖZET 
Uzun zaman ideolojik yasaklara, komünist diktatörlüğüne karşı bazen 
doğrudan, bazen de dolaylı yolla mücadele yapan Sovyet dönemi Azerbaycan şair 
ve yazarlarının Türkiye ile ilgili hatıraları, ziyaret ve görüşmeleri hakkındaki not 
ve yazıları günümüzde kıymetli evraklardır. Bu eserlerde olan bilgiler bize o 
dönemde Türkiye Cumhuriyeti'nin siyasal ve sosyo-kültürel durumu üzerine 
bilgiler aktarır, ayrıca sınırlarla ayrılan Türkiye ve Azerbaycan'ın birbirine olan 
manevi bağlılığını, sevgisini yansıtır. 
Azerbaycan'ın yazar ve şairlerinden olan Nigar Refibeyli, İsmail Şıhlı, Halil 
Rıza Ulutürk, Anar, Elçin`in ve başkalarının epistolyar örnekleri (mektupları) 

---

246 
Sovyetler dönemi Türkiye-Azerbaycan kültürel ilişkilerinin en değerli kaynağı 
olarak kabul edilir. 
Sovyetler döneminde Türkiye - Azerbaycan kültürel ilişkilerini Türkiye 
Cumhuriyeti'nin sosyo-kültürel hayatı üzerine izlenimleri, her iki millet arasındaki 
kardeşlik bağlarını yansıtan Azerbaycan yazarlarının epistolyar eserleri 
incelendiğinde, bu eserlerde Sovyet ideolojisinin ve komünist diktatörlüğünün 
halkımıza karşı gerçekleştirdiği manevi ve kültürel yıkımlar ortaya çıkıyor. 
Azerbaycanlı yazarların gezi izlenimlerini, Türk aydınları ile yazışmalarını 
bir kitap, bir toplu halinde yayınlanmak XX. yüzyılın 60-80'li yıllarının 
Türkiye'sinin sosyo-kültürel durumunu anlatmak, aynı zamanda Azerbaycan-
Türkiye arasındaki ilişkileri izlemek açısından önem arz ediyor. 
Anahtar Kelimeler:
Türkiye, Azerbaycan yazarları, epistolyar örnekler, 
Sovyetler dönemi
ABSTRACT 
Epistolar heritage - memoirs, diaries, letters, travel sketches of individuals 
and intellectuals can sometimes become a source valuable than voluminous books, 
scientific and literary works, to elucidate the socio-political situation, occupation 
and lifestyle, history and socio-cultural life of the time. Political and geographical 
borders between the two brotherly states - Azerbaijan and Turkey, during the 
Soviet era, were not able to break the spiritual-moral bridges, although it was a 
barrier to close intercourse, literary-cultural, socio-economic relations. These 
spiritual-moral ties have been preserved due to the love and grief in the heart of 
individual intellectuals, writers, poets and ashugs.
The attempt and the desire of the Soviet Empire to separate us from our 
national values, our spiritual and historical roots, trying to break all the ties that 
bind the two brotherly nations, had forbidden not only these relations, even the 
Turkish word itself. Hundreds of prominent writers, poets and philosophers had 
been accused labeled as “panturkist” and “panislamist” and had been sent to exile 
as “traitors to the country”. For more than 30 years, about 40 years literary-
cultural, political relations between Turkey and Azerbaijan were cold.
The memories of the Azerbaijani poets and writers about Turkey, their
travel scetches and notes on meetings in the Soviet era, which sometimes directly 
and sometimes indirectly struggled against the ideological forbiddance and 
prohibitions, the Communist dictatorship, are valuable documents for today. The 
information in these works reflects the socio-political and socio-cultural situation 
of the Turkish Republic at the time, and also the moral attachment and love of 
Turkey and Azerbaijan, which were forced to have borders between them.

---

247 
The samples of epistolary heritage of Azerbaijani writers and poets such as 
Nigar Rafibeyli, Khalil Rza Uluturk, Anar, Ismail Shikhli, Elchin can be 
considered as the most valuable source of Turkish-Azerbaijani cultural relations. 
While investigating the Turkish-Azerbaijani cultural relations, the views on 
the socio-cultural life of the Republic of Turkey, the epistolary works of 
Azerbaijani writers, reflecting the fraternity ties between the two nations during 
the Soviet era, also moral and cultural repressions of the Soviet ideology and 
Communist dictatorship against our people are manifested in these works.