Tili, adabiyoti va folklori instituti, alisher navoiy nomidagi davlat adabiyot muzeyi, urganch davlat universiteti

BARGDEK UZILIB KETSAM, UNUTMAS MENI BOG’IM… 
Muzayyana SOBIROVA, 
 Qo’qon DPI talabasi 
 
Annotatsiya:
O’zbek she’riyatiga chaqmoq bo’lib dunyoga kelib, 
chaqmoqday olovli iz qoldirib, dunyodan o’tgan Usmon Nosirning hayot va ijod 
yo’li, umitilmas she’rlari haqida fikr-mulohazalar bayon etilgan.
Kalit so’zlar :
Otashin shoir, gavhar, irmoq, gul, she’r, ijod, qismat, ayriliq, 
Kemerovo, Toshkent, Magadan, 
Аннотация:
Высказываются мнения о жизненном и творческом пути 
Усмана Насыра, молниеносно пришедшего в мир узбекской поэзии, 
оставившего, как молния, огненный след, и ушедшего из жизни. 
Ключевые слова:
Пламенный поэт, жемчужина, река, цветок, поэзия, 
творчество, судьба, разлука, Кемерово, Ташкент, Магадан 
Annotation:
Opinions are expressed about the life and creative path of 
Usman Nasir, who came into the world as lightning to Uzbek poetry, left a fiery 
trail like lightning, and passed away. 
Keywords: 
Flaming poet, gem, river, flower, poetry, creation, fate, 
separation, Kemerovo, Tashkent, Magadan, 
Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev Namangandagi saylovchilar bilan 
uchrashuv chog'ida Usmon Nosir bilan bog'liq voqealar xususida to'xtalib o'tdi. 

---

753 
"Namangandan yetishib chiqqan yorqin iste’dod egalari haqida gapirganda, 
adabiyotimizga chaqmoqdek kirib kelgan otashin shoir Usmon Nosir siymosi ham 
ko‘z o‘ngimizda namoyon bo‘ladi. 
Gʻoyat qisqa – bor-yo‘g‘i o‘n yillik ijodiy faoliyati davomida shoirning 5 ta 
she’riy kitobi, 2 ta dostoni va bir qator dramatik asarlari nashr etilgani, dramalari 
sahnaga qo‘yilgani, uning Pushkin, Lermontovning mashhur dostonlarini o‘zbek 
tiliga ulkan mahorat bilan tarjima qilgani sizlarga ma’lum, albatta.
Usmon Nosir ayni ijodiy kuch-quvvatga to‘lgan 25 yoshida qamalib, qatag‘on 
qilindi. Chunki mustabid tuzum bunday millatparvar, vatanparvar insonlarni
o‘zining eng ashaddiy dushmani, deb hisoblar edi. 
Usmon Nosir bir she’rida: “Bargdek uzilib ketsam, unutmas meni bog‘im”, 
deb yozgan edi. 
Albatta, u “bog‘” deganda, jonajon Vatanini, bag‘rikeng xalqimizni nazarda 
tutganini anglash qiyin emas", - dedi Prezident [1. 1]. 
Sen, yuragimning chashma suvi sen, 
Sen, ko’zlarimning gavhar nurlari. 
Sening bahoingni kim so’rasa, de: 
“Bahom – umringning bahosiga teng!”
Usmon Nosir haqida so’z borganda beixtiyor shoir Erkin Vohidovning 
quyidagi so’zlari yodimga tushadi: “Dunyoda oz umr ko’rganlarni eslaganda, 
odatda u tirik bo’lganda falon yoshga kirgan bo’lardi, oqsoqol bo’lib, qariyalar 
qatorida munkillab yurgan bo’lardi, degan kabi gaplar aytiladi. Men negadir 
Lermontov, Yesenin, Hamza va Usmon Nosirni munkillab yurgan chol sifatida 
ko’z oldimga keltirolmayman. Ular chaqmoq bo’lib dunyoga kelganlaru 
chaqmoqday olovli iz qoldirib, dunyodan o’tganlar. Iste’dod shunday bir gavharki, 
u dengiz tubida, sadaf ichida ham gavhar; iste’dod shunday bir zilol irmoqki, uning 
har qatrasida daryolarning qudrati, ummonlarning teranligi bor; iste’dod shunday 
bir gulki, uning har bir ochilmagan g’unchasida chamanlarning bo’yi, tarovati bor. 
Usmon Nosir iste’dodi ana shunday gavhar, ana shunday irmoq, ana shunday gul 
edi” [2.3 b.]. 
Haqiqiy she’r xalq dilini, orzu istaklarini, tuyg’ularini, insonga har 
tomonlama dahldor voqealar mohiyatini ochib beruvchi, ko’ngil torlarini 
chertuvchi, taskin bo’ladigan va albatta xalq tilida bo’lishi kerak. Usmon Nosir 
bitgan she’rlarini xalqimiz sevib, qayta va qayta o’qiydi. Chunki ular- “Haqiqiy 
she’rlar”dir.
Bunday she’rlar hech qachon eskirmaydi. Har o’qilganda yangi- 
yangi ma’nolar kashf etiladi.
Usmon Nosirning hayoti haqida gapiradigan bo’lsak, 1912- yil 13-noyabrda 
Namanganda tavallud topgan. Uning hayot yo’li biroz murakkab, qiyinchiliklarga 

---

754 
boy bo’lgan. Otasidan erta yetim qolgan Usmon Nosir Qo’qondagi bolalar uyida 
tarbiyalandi, Shoirning o’zi bu erta ayriliq to’g’risida shunday yozadi:
Keldim, yana yodimga tushdi, 
O, shaharim, o’sgan yerlarim. 
Hayol yana qush kabi uchdi,
Yana seni kuylar she’rlarim… 
Yig’lab o’tardim ko’chalardan; 
Ko’z yoshimni shimgan yer guvoh. 
Topib kelib, tun kechalardan
Internatga bermadingmi, oh? 
Yetim qolganimni bilaman: 
Men beshikda, huddi ikkita 
Cho’yan soqqa kabi ko’z bilan 
Jon berishin ko’rganman unda… 
…Otam o’ldi men sarson bo’ldim. 
Shum yetim- deb so’kdilar meni. 
Ajab kunga mubtalo bo’ldim, 
Ko’chalarga quvdilar meni. 
O’sha kunlar dilimda hayot. 
(Og’ir g’amni unutib bo’lmas!) 
Shoir qalamidan tushgan misralar o’z dardi, hissiyotlari o’zgalar ko’ngliga 
ham ko’chadi. Ko’chganda ham yurakni larzaga solib, qalb tug’yonlarini chertib, 
o’quvchini chuqur o’yga solib ko’chadi. Usmon Nosir she’rlari qismati kabi 
achchiq dardni tuydiradi. Bu holatni bir so’z bilan tushuntirish qiyin. 
“Bolaligidan she’rlar yoza boshlagan Usmon Nosir badiiy ijod bilan bor 
yo’g’i o’n besh yilgina, ya’ni qamoqqa olinguncha astoydil shug’ullandi. Shu oz 
fursatda o’zining qanchalik nodir iste’dodga ega ekanligini yaqqol ko’rsatdi. Yosh 
shoirning “Quyosh bilan suhbat” (1932), “Safarbar satrlar” (1932), “Traktorobod” 
(1934), “Yurak” (1935), “Mehrim” (1935) kabi she’riy to’plamlari hamda 
“Norbo’ta” (1932) va “Naxshon” (1935) kabi dostonlari va “Atlas”, “Zafar”, 
“So’ngi kun”, “Dushman” kabi dramalari bosildi. Usmon Nosir 1937-yilning 14-
iyulida “xalq dushmani” sifatida qamoqqa olindi va Toshkent, Magadan, 
Kemerovo turmalarida yotdi. Qamoqda inson bolasi chidashi mumkin bo’lmagan 
qiynoqlarga duchor bo’lgan shoir 1944-yil Kemerovoda halok bo’ldi” [3. 14-15].