Tili, adabiyoti va folklori instituti, alisher navoiy nomidagi davlat adabiyot muzeyi, urganch davlat universiteti

4. Muhyii Hisory (
ﻯراصﺤ ﺊﺣم
) 
Muhiddin Abdulaziz (sanai tavalludash 
noma’lum) nasrnavisi fors-toҷik (a. 15.) asare bo nomi «Siyar-un-naby» (ta’lifash 
1418) dorad, ki az 12 bob iborat ast. Bobbi oxirini on hikoyati favti Muhammad va 
ta’rixi muxtasari hukmronii chahor xalifai avval (Abubakr, Umar, Usmon, Aly)-ro 
dar bar megirad. Nusxai dastnavisi asar dar kitobxonai Nuri Usmoniyai Istanbul 
mahfuz ast [16.]. 
5. Muhyi Xo‘qandiy (
ﻯدنقﻭﺨ ﻯﺣم
). 
SHoiri zullisonayn (ox. a. 19 – ibt. a. 
20). Ba zabonhoi toҷiky va o‘zbeky she’r guftaast. Ba chand shahrhoi Osiyoi 
Miyonavu Afg‘oniston safar karda, bo shoironu donishmandoni davr (Asiry, 
Taҷally, Nasimii Xo‘qandy) do‘sti va mukotiba doshtaast. Az 
Muhyi Xo‘qandy 
du devon – forsy-toҷiky va turky (o‘zbeky) boqy mondaast, ki az g‘azaliyot, 
qit’aot, ruboiyot va masnavihoi ko‘toh, inchunin muvashshahotu mulammaot va 
maktuboti o‘ faroham omadaand. Mavzo‘i asosii iҷodiyoti 
Muhyi Xo‘qandy 
ishq 
ast. Afkori panduaxloqii 
Muhyi Xo‘qandy
dar g‘azaliyot, ruboiho va qit’ahoyash 
bayon yoftaand [17.]. 
Bizning mazkur maqolamiz zamondoshlari tomonidan «Adibi komil», 
«Toj ush-shu’aro», «Afsahul fusaho», «SHohi shoiron»
60
, deya e’tirof etilgan 
Muhyi Xo‘qandiy haqida. Muhyi G‘azna shahrida tug‘ilgan. Ba’zi manbalarda 
shoirni Afg‘onistonning Qandahor, boshqa manbalarda esa Hirot shahrida 
tug‘ilgani taxmin qilinadi. Ammo Muhyining o‘zi 1318 hijriy (1900-1901 milodiy) 
yilda bitgan va hozirda qo‘lyozma nusxasi O‘zbekiston Respublikasi Fanlar 
akademiyasi Abu Rayhon Beruniy nomidagi SHarqshunoslik instituti qo‘lyozmalar 
59
Муҳйии Лорий ҳақида П.Қайюмовнинг «Тазкират-уш-шуаро» (II китоб. – Тошкент: ЎзРФА Давлат 
Адабиёт музейи таҳрир бўлими, 2006. – 182 б.) асарида ҳам маълумот берилган.
60
Етук адиб, Шоирлар тожи, фасоҳатли, очиқ, равшан баён қилувчиларнинг пешвоси, Шоирлар шоҳи 

---

776 
bo‘limida 604 inventar raqami ostida saqlanayotgan «Tarix» («Tarixi Muhyi 
Ho‘qandiy») asarida G‘azna shahrida tavallud topganini ta’kidlab o‘tadi [18. 111-
bet]. 
Muhyidan bizgacha anchagina boy adabiy-ilmiy meros etib kelgan. Biz bu 
haqda avvalgi tadqiqotlarimizda aytib o‘tganmiz. SHoirning juda ko‘p ash’ori 
o‘sha davr bayozlaridan o‘rin olgan. Quyida mazkur bayozlarning ayrimlari bilan 
tanishamiz: