Tili, adabiyoti va folklori instituti, alisher navoiy nomidagi davlat adabiyot muzeyi, urganch davlat universiteti

 
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Köprülü F. Türk edebiyatında ilk mutasavvıflar. DİB yayınları. – Ank.: 1991. – 
s. 467. 
2.
Яссавий А. Девони ҳикмат. – Тошкент: Ғафур Ғулом, 1992. – Б. 208. 
3.
Kulliyoti Ubaydiy. O‘zR FASHI, qo‘lyozma, inv. №8931. – V. 699. 
4.
Дўстқораев Д. Яссавий ким эди. – Тошкент: А.Қодирий, 1994. – Б. 88. 
5.
Boqirg‘on kitobi. O‘zR FASHI, toshbosma, inv. №288. – V. 80. 
6.
Ҳасанов Н. Д. Яссавийликка доир манбалар ва Девони ҳикмат: Филология 
фанлари доктори дис. – Т., 2017. – Б. 282. 
7.
Geldiyev G. Hoca Ahmed Yesevı ve XVIII-XIX. asır türkmen şııri. 
https://docplayer.biz.tr/40722076. 
8.
Kalberdiyev A. Ahmet Yesevi Temelli Kırgız Zamancı-Ozanlar Geleneğinin 
XVII-XIX. Asırda Yeniden TeşekkuluI. Uluslararası Hoca Ahmed Yesevi 
Sempozyumu Bildirileri. Merkez Repro Basım Yayın Ltd. Şti. – Ankara, 2017. – 
S. 960. 
 
HƏBİB SƏDULLA
 
Nəzakət İsmayılova
Naxçıvan Dövlət Universiteti 
Naxçıvan Müəllimlər İnstitutu
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent 
email:nezaket.ismayı[e-mail] 
(Ozarbayjon) 
 
Özbək ədəbiyyatının zənginləşməsində və inkişafında o, çoxşaxəli yaradıcılıq 
yolu keçən Həbib Sədulla özünəməxsus yaradıcılığı ilə tanınmışdır. Şairin ömür 
yolunun 80 illiyi qarşısında dayanıb yaradıcılığını təhlil edərkən belə qənaətə 
gələrək deyə bilərik ki, bu tanınmış şair, publisist, dramaturqun keşməkeşli, şərəfli 
bir ömür yolu olmuşdur. O, qələmini bir deyil, bir neçə sahədə sınasa da,
hamısında da uğurlar qazanmışdır. O, yüzlərlə publisist məqalənin, oçerkin, 
resenziyanın, felyetonun və digər janrlarda yazılmış əsərlərin müəllifidir. Həbib 
Sədulla olduqca məhsuldar və geniş yaradıcılıq diapozonuna malik bir qələm 

---

207 
sahibidir. Keçdiyi məşəqqətli ömür yolu onu daha da bərkitmiş, dəyərli əsərlərin 
sahibi etmişdir.
XX əsr özbək xalqının ədəbiyyatının inkişafında xüsusi xidmətləri olan 
Həbib Sədulla özbək ədəbiyyatını həm məzmun, həm də janrca zənginləşdirmiş 
görkəmli şair, dramaturqdur. Onun yaradıcılığı çox sahəli olduğundan 
araşdırdığımız və tədqiq etdiyimiz yönümü də düzgün istiqamətləndirməliyik. 
Həbib Sədulla gənc nəslin tərbiyəsi, əxlaqi məsələsinə həmişə ictimai və mədəni 
inkişaf baxımından yanaşmışdır. Romantik təbiətli, alovlu, maarifpərvər şair 
nədən yazırsa-yazsın, onu xalqın əhval-ruhiyyəsi, gəncliyin gələcək taleyi 
düşündürmüşdü. Həbib Sədulla elm və maarifin yayılmasında, xalq kütlələrinin 
savadlanmasında xidməti olan bir sənətkardır.
Həbib Sədulla 1942-ci il aprelin 5-də Namanqan şəhərində anadan olub. Atası 
müharibədə həlak olduğundan anasının himayəsindəböyüyüb.Əmək fəaliyyətinə 
Daşkənddəki ekskavator zavodunda elektrik qaynaqçısı kimi başlayıb. Daşkənd 
Dövlət Universitetinin jurnalistika fakültəsində qiyabi təhsil alıb. Hərbi xidmətdən 
qayıtdıqdan sonra “Müştüm”, “Namanqan həqiqəti” kimi jurnal və qəzetlərdə 
redaktor, ədəbi işçi, redaktor müavini vəzifələrində çalışıb. Həbib Sədulla 1973-
1990-cı illərdə Özbəkistan Yazıçılar İttifaqının Namanqan rayon şöbəsinin məsul 
katibi vəzifəsində çalışıb. 
1969-cu ildə ilk kitabı “Okeandan gələn meh” nəşr olundu. Bundan sonra 
“Baharla söhbət”, “Dialoq”, “Atəşgahda”, “Ehtiram”, “İşıq qədri”, “Ünsiyyət”, 
“Üçkurqanın üç təpəsi”, “Küçəmdən canan ötəndə” kimi şeir topluları nəşr 
olunmuşdu. Şair özünün hekayə və məqalələr toplusunda insanları zəhmətkeşlik, 
dürüstlük, iman və vicdan kimi keyfiyyətlərə hörmətlə yanaşmağa çağırır. 
Müasir özbək epik poeziyasının inkişafında Həbib Sədulla özünəməxsus 
dəsti-xətti ilə seçilib. “Mənim doğum ilim”, “Onaizor”, “Canlı qurbanlar”, “Yer 
üzünün əks-sədası”, “Yeddinci qitə”, “İnam”, “Çust hekayəsi” kimi yüksək ideya-
bədii epik dastanlar buna sübutdur.
Bir dramaturq kimi onun “Yusif və Züleyxa”, “Mərhəmət günəşi” dramları, 
“Sağ ol, təxribatçı” komediyası da maraqla qarşılanıb. O, eyni zamanda qəzəl şairi 
və istedadlı xanəndə kimi tanınıb. 
Həbib Sədulla “Yusif və Züleyxa” dramını “Bibliya” və “Qurani-Kərim”də 
yazılan Yusif və Züleyxaya aid ayələr əsasında qələmə almışdır. Onlar bir-birlərini 
sevirlər. Çoxlu macəralardan sonra nəhayət, biri-birinin vüsalına yetişir, həyat 
qurur, ailə olaraq birgə yaşayırlar. Caminin əsərində bir sıra əfsanəvi hadisələrə də 
rast gəlinir. Lakin, bütün bunlar dini məzmunda, fövqəltəbii qüvvələrə 
söykəndiyindən Caminin “Yusif və Züleyxa”sına, Nizaminin “Xosrov və Şirin”i 
səviyyəsinə qalxmağa imkan vermir. Züleyxanın hələ uşaq olarkən, Yusifi Misir 
əzizi kimi yuxusunda görməsi, yuxuların Yusif tərəfindən yozulması, qıfıllı 

---

208 
qapıların Yusif qarşısında öz-özünə açılması, Yaqubun kor gözlərinin möcüzəvi 
şəkildə şəfa tapması, qarıyıb kor olmuş Züleyxanın sonradan cavanlaşıb gözəl qıza 
çevrilməsi və sair bu kimi hadisələr, əsəri orta əsrlərin sxolastik dini 
ehkamlarından ilham almış bir əfsanəyə oxşatmışdır. 
Əsərdə, Yusif 
Misirin
 əzizi olduqdan sonra, təntənəli surətdə şəhərin 
kənarından keçərkən, qarımış, hər iki gözdən kor olmuş Züleyxa ilə rastlaşır və 
onlar görüşürlər. Züleyxa yalvarır və keçmiş günləri üçün üzr istəyir. Yusif onu 
bağışlayır. Mərhəmətli Allah Züleyxanın hər iki gözünə şəfa verir, yenidən 
gəncliyini qaytarır, əvvəlkindən də gözəl edir. Onlar evlənib, xoşbəxt həyat 
sürməyə başlayırlar. 
Onun zəngin söz palitrasında təbiətin, cəmiyyətin və idrakın ümumi inkişaf 
qanunauyğunluqlarının poetik anlamını, fəlsəfi fikir yükünü daşıyan şeirləri diqqəti 
cəlb edir.