Tili, adabiyoti va folklori instituti, alisher navoiy nomidagi davlat adabiyot muzeyi, urganch davlat universiteti

Kuldi bahorim Siz tomondan 
Sho‘x sabo kelgan kuni, 
Ul sho‘x sabo qanotida 
Dildor navo kelgan kuni. 
Yaradılışdan bugünədək bəşər övladının keçdiyi ömür yolunun mahiyyətini 
açan, sirlərlə dolu kainatın möcüzələrinə işıq salan bu poeziya nümunələri şairin öz 
oxucusu ilə ixtilatı təsiri bağışlayır və insanı dünyanı dərk etməyə, onun var-
dövlətinə, şan-şöhrətinə uymamağa, 
həyatın 
enişli-yoxuşlu 
yollarında 
büdrəməməyə, ağıla və idraka arxalanmağa bir çağırış nidasıdır. 
Həbib Sədullanın ilk şeirlər toplusu “Okeandan gələn meh” (Osman 
Teymurla həmmüəllif, 1969) olmuşdur. 
Həbib Sədullavətənpərvər, xalqını, millətini, Vətənini dərin bir məhəbbətlə 
sevən bir şair olmuşdur. Vətəninə, dilinə olan sevgi hissi bu dilin bütün 
zənginliklərini üzə çıxarıb, oxucularına sevdirməyə calışmışdı. Şair xalqın 
tərəqqisini maarifin, mədəniyyətin inkişafını özünəməxsus yaradıcılıq yolunda
əsas vasitə hesab edirdi. “Vətən məhəbbəti” şeirində belə deyilir: 
Ko'nglimni Vatan muhabbati soz etmish,
Siz dilni vafoni kuyla, deb soz etmish. 
Kuylashda mening sozim agar sahv etsa,
Bu kuychi Vatan sozim olib soz etmish. 
* * * 
Tug'ilgandan shirin tilga bo'ldim habib,
Har pokiza ochiq dilga bo'ldim habib. 
Dilim ochib, unga elim joyladimu
Shu yo'l bilan o'zim elga bo'ldim habib. 
* * * 

---

209 
Qalbida agar ishq o'ti yonmas ekan,
Hechkim bu hayot zavqiga qonmas ekan. 
Ne ranju balolarga duchor bo'lsa ham,
Chin inson o'z ishqidan tonmas ekan. 
Bir millətin varlığı, kimliyi, keçdiyi şərəfli tarixi yolu digər mənəvi dəyərlərlə 
yanaşı, həm də onun ana dilinin saflığında, duruluğunda və çoxçalarlığında ehtiva 
olunur.
Həbib Sədulla geniş məzmunlu yaradıcılığında insanları xeyirxahlığa, 
doğruçuluğa, humanizmə qarşı yönləndirməyə calışmış, oxucusunu bu ruhda 
tərbiyə 
etmişdir. Gənclik ömrün ən qiymətli çağıdır. Bu dövrü 
qiymətləndirməyənlər, dəyərləndirməyənlər ömrü boyu peşimançılıq çəkəcəklər. 
Ömrün bu çağından səmərəli istifadə etməyə çağırırdı. Belə bir məsəl var: “Yazda 
əkərsən, qışda biçərsən” – yaz fəsli gənclikdir, qış fəsli qocalıq. Mənasız ömür 
sükansız gəmiyə bənzəyir, külək hansı səmtə istiqamətləndirirsə, gəmi də o 
istiqamətə yan alacaqdır.
Həbib Sədullahəmişə təlim və tərbiyəni vəhdət halında götürürdü. Müəllif 
bununla gəncliyi – ömrünün ən qiymətli çağını boş, mənasız keçirən elmlə 
maraqlanmayan, ancaq şöhrət məqsədi güdən tüfeyli gəncləri şiddətli tənqid 
atəşinə tuturdu. O, bu mövzuda yazdığı hekayələrdə köhnə, çürük təlim-tərbiyə 
üsullarını tənqid edir, gənc nəslin mütərəqqi üsullar əsasında tərbiyələndirilməsinə 
çağırır, onların bu ruhda böyüməsinə mədəni vərdişlərin, müsbət əxlaq normaların
daha da genişlənməsinə çalışırdı.
Urush ko'rmadimu
Urushning dog'in – 
Kattalar qatori ko'rdim, birodar!
Otam qattol jangda jon bergan chog'in
Eslayman mudhish tush kabi har sahar.
 
Ha, janglarda o'lgan askar o'g'liman,
Qasamday saqlayman askar odatin.
Askarman!
Otamday qalbi cho'g'liman,
Askarlik – otamga chin sadoqatim.
Ko'rib qo'llarimda qilich va qalam
Aslo ajablanma, bu udum meros.
Bobur naslidanman.
Taniydi olam,
Janggohda she'r bitmoq o'zbeklarga xos. 

---

210 
Şeirdə özbək əsgərinin qəhrəmanlığına, məğlubedilməzliyinə böyük ümidlər 
bəsləyən, onun gücünə, qüdrətinə güvənən xalqının məğrur və təəssübkeş 
ziyalısının qəlbində əbədi və əzəli torpaqlarımızın azad olunacağına dərin inamı 
ifadə olunmuşdur: Şairin çoxşaxəli yaradıcılığında Vətənin bütün gözəllikləri
Özbəkistanın ekvivalenti anlamını ifadə edən müqəddəs bir məkan kimi 
simvollaşdırılır. Onun vətən sevgisi bitib-tükənməyən, sonsuzluğa qədər davam 
edən ən ali, ülvi hisslərin məcmusuna çevrilir. 
Ümumilikdə, Həbib Sədullanın şeir yaradıcılığına nəzər saldıqda aydın 
görünür ki, onun lirik qəhrəmanı zamanın, günümüzün, hisslərimizin ən ağır və 
dərdli məzmununu özündə əks etdirir.
Həbib Sədullanın şeirlərində onun mənsub olduğu nəslin təəssüratları, 
münasibəti öz əksini tapıb. Yerli teatrında Həbib Sədullanın “Yusuf və Züleyxa” 
(1975), “Mehr günəşi” (1985) dramlarıtamaşaya qoyulmuşdur.
Qalbida agar ishq o‘ti yonmas ekan, 
Hechkim bu hayot zavqiga qonmas ekan. 
Ne ranju balolarga duchor bo‘lsa ham, 
Chin inson o‘z ishqidan tonmas ekan. 
Həbib Sədulla əsərlərində irəli sürdüyü ideyanı, elmi yenilikləri, həyat 
hadisələrini elə maraqla, elə real şəkildə ifadə edir ki, hər bir oxucu həmin 
məsələləri aydın dərk edir, düşünür. Şairin yaradıcılığı oxucuların yaddaşında 
əxlaqi keyfiyyətlərlə yadda qalır. Bu keyfiyyətləri oxuculara çatdırmaq üçün 
həmişə mənfi və müsbət keyfiyyətləri yaxşılıq-pislik, sadəlik-təkəbbürlük, 
təvazökarlıq-loğvalıq, xeyirxahlıq-bədxahlıq, tənbəllik-işgüzarlıq xüsusiyyətləri 
bir-birilə qarşılaşdırılır. Bunların hansının yaxşı keyfiyyət və hansının pis sifət 
olduğunu oxucularına ədəbi, lirik faktlarla izah edirdi. Bu da əsərdə irəli sürülən 
tərbiyəvi ideyanın şüurlu surətdə mənimsənilməsini təmin etməklə oxucularda 
təşəbbüskarlığı və fikir fəallığını yüksəldir: 
Qolsa derdim o'rtamizda zora gap,
Bo'ldi-ku el ichra, yor, oshkora gap.
Bilmayin bir kun dahandan chikdi-yu,
Har qulokda yangradi nog'ora - gap.
 
Bitta nozik gap edi ul aslida,
Har ogizda shishdi-ku, bechora gap.
Sizni oppoq ayladi yurt ichrakim,
Bizni qilmish, voajab, qop-qora gap.
Həbib Sədulla zəngin ədəbi irsi şeir, poema, pyes, roman və hekayələri mövzu 
və məzmunu ilə aktualdır.

---

211 
Həbib Sədulla özbək ədəbiyyatının inkişafındakı səmərəli xidmətlərinə görə 
“Özbəkistanın əməkdar mədəniyyət işçisi”, “Özbəkistanın xalq şairi” fəxri adları 
və “El-yurt hörməti” ordeni ilə təltif edilmişdir. 
Xülasə 
Sənət aləmində müxtəlif yollar var. Bu yollar sonralar insanın ömür yollarına 
çevrilir. Bu baxımdan hər kəsin öz yolu, öz istiqaməti var. Həbib Sədulla açılmış 
cığırla yox, öz açdığı yolla irəliləmiş, tapdalanmış ləpirlərin üstündən keçməyib, 
doğru yolu tutub getmişdir. Bax bu yolu tapmaq üçün isə xalq ilə bir olub, xalqa 
arxalanan şair, xalqın şairi kimi tanınmışdır. XX əsr özbək xalqının ədəbiyyatının 
inkişafında xüsusi xidmətləri olan Həbib Sədulla özbək ədəbiyyatını həm məzmun, 
həm də janrca zənginləşdirmiş görkəmli şair, dramaturqdur. Həbib Sədulla həm də 
yüksək pedaqoji ustalığa malik bir şəxsiyətdir. Onun yaradıcılığı mövzu baxımdan 
müxtəlif olsa da, onlar öz məzmunu etibarilə vahiddir, tərbiyəvi əhəmiyyətinə görə 
məqsədi aydındır. Məqalədə Həbib Sədullanın yaradıcılıq yolu işıqlandırılmışdır.