Tili, adabiyoti va folklori instituti, alisher navoiy nomidagi davlat adabiyot muzeyi, urganch davlat universiteti

HALIMA AHMEDOVA SHE’RLARIDA AN’ANAVIYLIK
 
Asadullo NAMOZALIYEV
Chust tuman 71-maktab oʻqituvchisi
Farruh FARHODJONOV
NamDU magistranti
Hilola TOJIAHMEDOVA
70-DIUM oʻqituvchisi
Annotatsiya. Ushbu maqolada shoira Halima Ahmedova she’rlarining mavzu 
ko’lami, obrazlar sistemasi, tarbiyaviy ahamiyati, badiiy qiymati xususida fikrlar 
yuritilgan. Shoira she’rlarni misollar keltirilib, tahlilga tortilgan. Bahsli o’rinlarga 
munosabat bildirilgan. 
Kalit so’zlar: mavzu ko’lami, obrazlar sistemasi, tarbiyaviy ahamiyati, 
badiiy qiymati 
Annotation.This article discusses the subject scope, image system, 
educational significance, and artistic value of poetess Halima Akhmedova's poems. 
Examples of poet's poems are given and analyzed. Reactions to the controversial 
places have been expressed. 
Key words: scope of the topic, system of images, educational significance, 
artistic value 
Аннотация. В статье рассматриваются предметный охват, образная 
система, воспитательное значение и художественная ценность стихов 
поэтессы Халимы Ахмедовой. Приведены и проанализированы примеры 
стихотворений поэта. Были высказаны реакции на спорные места. 
Ключевые слова: объем темы, система образов, воспитательное 
значение, художественная ценность. 
Bugungi kun sheʼriyatida hissiy olamning teranliklariga, tuygʻularning hali 
shoir nafasi yetib bormagan qatlamlariga intilish qizgʻin tus olmoqda. 
Tuygʻularning oʻzgaruvchanligi, ijodkorning oʻzi bilan kurashi, hayotdan mani 
qidirish, ichki ruhiy qarama-qarshiliklar mohiyatini ochish bugungi sheʼriyatni har 
qachongidan koʻproq qiziqtiradi. Oʻz sheʼrlarida mana shunday azaliy mavzularni 
yangicha koʻrinishda taqdim etayotgan ijodkorlardan biri bu Halima Ahmedovadir. 
Bilamizki, mumtoz adabiyotimizdagi koʻplab sherlarda Haqqa muhabbat, 
zohidlik, nafsga qarshi kurash mavzulari kuylanadi. Ammo Sobiq sovet tuzumi 
davrida bu mavzular anchagina chetga surib qoʻyildi. Ijodkorlar koʻproq ijtimoiy 
mavzularga murojaat qildilar. Ushbu anʼanaviy mavzuni milliy poeziyamizga 
qaytarishda Halima Ahmedovaning xizmatlari beqiyosdir. 

---

751 
Shoiraning quyidagi satrlariga eʼtibor qilaylik: 
Mugʻ dayri aro hayron 
Koʻrdimki, koʻngil vayron 
Mayxona harob oʻlmishs 
Parvona qani koʻrsat? 
Shoira anʼanaviy mugʻ, mayxona, parvona obrazlari orqali chin 
oshiqlarning kamligidan shikoyat qiladi. Mayxonaning vayron boʻlganidan afsus 
chekib, parvonani izlaydi. 
Hansirsb yelari quyosh ajalning 
Otilgan toshiday ul palahmondan 
Dondayin ezildim sandan bexabar 
Butun chiqamanmi bu tegirmondan 
Ijodkor bu misralar orqali oʻzining Haqdan xabarsizligini aytadi va 
boshiga tushgan har ne musibatning sababi shu- Ollohni tanimaslik ekanlogini 
taʼkidlaydi. Soʻnggi misrada esa Dunyoni tegirmonga qiyoslar ekan, 
Yaratuvchisini bilmshgsnlsrni bu tegirmon dunyo don misloli yanchib yuborishini 
aytadi 
Koʻzimga tiqilgan qumlarni terdim 
Va koʻrdim vujudim vayrondan-vayron 
Ushbu misralarda shoira oddiy hayotiy misol orqali fikrini ifodalashga 
harakat qiladi. Agar insonning koʻziga qum kirsa, u atrofni koʻra olmaydi. Huddi 
shu singari qumga oʻxshab bu foniy dunyoning tashvishlari lirik qahramonning 
koʻzlarini berkitib qoʻyadi. Qahramon koʻzlarini ochgunicha esa vujud vayrona 
holiga keladi. Bu fikrlari orqali shoira bu oʻtkinchi dunyodagi hoy- havaslar, 
behuda ixtiloflar faqatgina insonni vayron etishdan boshqa narsaga yaramasligini 
va odam koʻzlari shunday gʻuborlarga toʻlib qolishiga yoʻl qoʻymasligi kerakligini 
aytadi. 
Halima Ahmedova sherlarini oʻqir ekanmiz, ishqqa tashna oshiq obrazini 
koʻrishimiz mumkin boʻladi. U
Ummon menday bir gʻaribdan 
Kichik irmoqni qizgʻonding 
degan misralarida Haqqa tashna oshiq obrazini chizadi. 
Jonim yigʻladi tunda ma'voga olib bor[4:68] 
deya iltijo qilinayotgan satrlarda ham huddi shunday oshiqni koʻrishimiz 
mumkin. 
Shoira sheʼrlaridagi oʻxshatishlar, badiiy vositalar ham turfa xil. 
Misralarda kutilmagan tashbehlar oʻquvchi zavqini oshiradi: 
Shirakayf dunyoning buzilgan qoʻli 
Asta tebratarkan yolgʻon beshigin 

---

752 
Sheʼrdagi dunyoning shirakayf deya tasvirlanishi oʻquvchida oʻzgacha 
kayfiyat uygʻotadi.
Ishq soʻrab Hudoga bormoqchi balki, 
Sodda pechak gullar, devona gullar[ 3:57] 
Bu satrlarda esa shoira giyohlarni insonlarga qiyoslar ekan, ularda inja 
tuygular uygʻotishga harakat qiladi. 
Halima Ahmedova sheʼrlarini ich-ichidan bir shuʼla- ishq shu'lasi yoritib 
turadi. Ijodkor ,,men"i ishq yogʻdusida oydinlashadi. Sheʼrdagi ishqni 
anglaganingiz sari ijodkorni yanada yaqinroq tanib boraverasiz. Ishq- Halima 
Ahmedova sheʼrlarining ogʻirlik markazini tashkil etadi. Shoira tuygʻular va 
xissiyotlarining tutash nuqtasidir. Shoiraning dunyo borasidagi qarashlari, ichki 
kechinmalari, jamiyatga munosabati aynan ishq deya atalgan nuqtada birlashadi. 
Foydalanilgan adabiyotlar 
1. Quronov D. Adabiyot nazariyasi, Toshkent 2018 
2. Ahmedova H. Sheʼrlar. Maʼnaviyat, 2004 
3. Ahmedova H. Pechak gullar, Maʼnaviyat, 1998 
4. Ahmedova H. Mavoga olib bor, 2006