Tortma analizning nazariy asoslari

2.8. Tuproqdagi namlik miqdorini aniqlash.
Tuproqning namligini aniqlash uchun xar xil uchastkalardan tuproq namunasi olinib, kuritish shkafida kuritiladi. Namunaning avvalgi va keyingi massalari orasidagi farkdan tuproqdagi namlik miqdori xisoblanadi.
Analiz bajarish tartibi. Tajriba tavfsilotlarini yozish uchun quyidagicha jadval tayyorlanadi

Byuksning massasi gramm xisobida		Tuproqning massasi g xisobida			Tuproqning namligi % xisobida
Tuproqsiz	Nam tuproq bilan	Quritil gan tuproq bilan	Quritilmagan	Quritilgan

Maydonning turli uchastkalaridan 15-20 sm cho’kurlikdan tuproq namunasi (0,5g dan) olib, uni kopkogi zich bekiladigan, massasi aniq, toza va kuruk byuksga solinadi, so’ngra byuksning tuproq bilan birgalikdagi massasi aniqlanadi. Shundan keyin tuproqli byuks 100-105 0S gacha qizdirilgan kuritish shkafiga kuyiladi. Bunda byuksning kopkogini olib kuritish shkafidagi byuks yoniga kuyish kerak. Byuks bir nechta bo’lsa, byuks va kopkokning ishkalangan joyiga kora kalam bilan bir xildagi nomer kuyish kerak.
Tuproqli byuks 3-4 soat davomida quritilgandan so’ng, byuks va uning kopkogini tigel kiskich bilan shkafdan olib, eksi qatorga chinni plastinka ustiga qoyiladi va uning temperaturasi xona temperaturasiga tenglashguncha, ya‘ni 20-25 minut kutiladi. Quritilgan tuproqni xavoda sovitish maksadga muvofik emas, chunki u xavodan namni yutadi.
Sovitilgan tuproqli byuksning kopkogi yopiladi va massasi analitik tarozida aniqlanadi.
Tuproq yana kuritish shkafida 1 soat davomida kuritiladi, eksiqatorda sovitilib, massasi ulchanadi. Agar qayta tortilganda quritilgan tuproqli byuksning birinchi va ikkinchi ulchangan massalari o’zaro teng bo’lsa, kuritishni tugallangan deb xsioblash mumkin.
Tuproqdagi namlikni % miqdorini xisoblash uchun quyidagi formuladan foydalanish mumkin:

bu yerda: a – kuritilmagan tuproq massasi, g xisobida

v- quritilgan tuproq massasi, g xisobida.
Analiz bajarish uchun ko’p vaqt kerak bo’ladi va uni bir mashgulot davomida bajarib bo’lmaydi, shuning uchun tuproqni oxirigacha kuritishni laborantga topshirib, keyingi mashgulotga qadar eksiqatorda saqlab, so’ngra massasini tarozida aniqlash mumkin