Toshkent arxitektura qurilish instituti

3.4.
 
Qurilish tashkilotlarini boshqarish apparatining funksiyalari 
 
Qurilish – montaj tashkiloti (QMT) boshqaruv apparatining funksiyalari 
quyida qurilish tresti va qurilish boshqarmasi (QB) misolida ko‘rsatilgan. Bu 
tuzilmalar qariyb yetmish yil davomida qurilish korxonalarining deyarli yagona 
tashkiliy shakllari bo‘lib kelgan. 
Bozor munosabatlarisharoitiga o‘tish bilan, qurilish sohasida 
markazlahtirilgan boshqaruv tugatilib,aksariyat trestlar nisbatan oddiy ierarxik 
tavsifga ega bo‘lib, turli xususiy (davlat ishtirokidagi yoki uning ishtirokisiz) 
firmalarga bo‘linib ketdi. Ularning asosini qurilish boshqarmasi (QB) tashkil 
qiladi. Bunda, o‘z navbatida, ishchilar son miqdori ortishi va o‘tmishda Sobiq 
Ittifoqqa xos iqtisodiyotning rejalashtirilishi bilan bog‘liq faoliyat yuritgan 
shaxobcha bo‘linmalarning tugatilishi hisobiga apparatning qisqartiriladi.
Ushbu ko‘rinishda rejalashtirish bo‘limiga ehtiyoj yuzaga kelishi, mehnat 
va mehnatga ish haqi to‘lash hamda boshqa holatlarni me’yoriylashtirish 
zarurati yuzaga keladi. Shuningdek, tuzilmalarning qayta o‘zgartirilishi jarayoni 
hali ham to‘liq tugallangan deb hisoblash mumkin emas. Jumladan, bozor 
munosabatlari sharoitlarida zaruriy hol sifatida yangi funksional xizmatlarni 
yaratish va mos ravishda apparatni vujudga keltirish masalasi ko‘ndalang 
turibdi.

---

77 
Shu bilan birga, yetarli quvvatga ega bo‘lgan, trest turidagi qurilish 
korxonalarisiz neft–kimyo, metallurgiya, neft–gaz quvur o‘tkazmalari, keng 
ko‘lamdagi ommaviy qurilishlar va boshqa turdagi yirik muhandislik 
inshootlarida tegishli loyihalarni amalga oshirish mumkin emas. Shundan kelib 
chiqib, navbatdagi qismda qurilish trestlari va qurilish boshqarmalari (QB) 
boshqaruv apparatining tuzilmasi va funksiyalari misollari ko‘rib chiqiladi.
Qurilish – montaj tashkilotlarining boshqaruv faoliyati chiziqli tavsifdagi 
va funksional ishchi – xodimlardan (
personal
) tashkil topgan, tashkilot 
rahbariyati va boshqaruv apparati tomonidan amalga oshiriladi. 
Joylarda 
boshqaruvchi xodimlar
– katta ish boshqaruvchi, ish boshqaruvchilar, usta, 
dispetcher, geodezist, uchastka mexanigi va boshqalardan iborat; 
funksional 
ishchi – xodimlar
esa – ishlab chiqarishni tayyorlash va boshqarishga 
ixtisoslashtirilgan funksiyalarni bajaradigan, trest boshqaruvi va boshqaruv 
apparatining ishchi – xodimlaridan tashkil topgan.
Trest boshqaruvi boshqaruvchi va unga bo‘ysingan apparat, ya’ni, trest 
ma’muriyati tomonidan amalga oshiriladi (3.5 – rasm).