Toshkent arxitektura qurilish instituti
Qurilishda loyihalarning iqtisodiy samaradorligini baholash
Yüklə 3,2 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
4.5. Qurilishda loyihalarning iqtisodiy samaradorligini baholash
Bozor munosabatlari sharoitida investitsiya loyihalarining iqtisodiy samaradorligi birlamchi ahamiyatga ega hisoblanadi. Samaradorlikning baholanishi, birinchi navbatda, innovatsion loyihalarga mablag‘ va vositani sarflovchi xususiy mulk egalari – investorlar pozitsiyasidan amalga oshiriladi. Keltirilgan so‘nggi holat, ya’ni innovatsion loyihalar fan va texnologiyalar (shuningdek, ishlab chiqarishni tashkil qilish, boshqarish, ijtimoiy sohalarda) sohasida qo‘lga kiritilgan yutuqlarni amaliyotga joriy qilishni belgilab beradi. Pudratchi – quruvchi uchun baholashlar buyurtmaning bajarilishida uning faoliyatining iqtisodiy samaradorligi qiymatlarini aniqlash uchun xizmat qiladi. Samaradorlik qiymati taxminiy sarf–xarajatlar va natijalar bitta loyihani tahlil qilish davomida yoki loyihalar variantlarini o‘zaro solishtirish asosida tahlil qilish yo‘li bilan aniqlanadi. Hozirgi vaqtda investitsiya loyihalarining samaradorligini baholash bo‘yicha joriy ko‘rsatmalar* dunyo miqyosidagi amaliyot tajribalariga muvofiq keladi va bunda o‘tish davrida MDH davlatlarida qaror topgan iqtisodiy munosabatlar asosida ayrim tuzatishlar kiritilgan. Hisob–kitoblarning tarkibi va ko‘lamiga bog‘liq, samaradorlikni baholashning mo‘ljallanilishini o‘zaro farqlash talab qilinadi. Keng ko‘lamdagi baholashlarda tijorat mazmunidagi, byudjetga oid yoki xalq xo‘jaligiga tegishli samaradorlik o‘zaro farqlanadi. Tijorat mazmunidagi samaradorlik investor uchun u yoki bu loyihaning bajarilishi yakuniy natijalarini aniqlash maqsadida hisoblab chiqiladi. Loyihani amalga oshirish natijalari mahalliy hokimiyat organlari, hududlar va federal miqyosda hokimiyat organlari uchun byudjetga oid samaradorlik qiymatida aks ettirilib, bu qiymat loyihaning bevosita yoki bilvosita byudjet mablag‘lari 152 hisobiga moliyalashtirilishi va uni ro‘yobga oshirishdan olinadigan daromadlar o‘rtasidagi farqlanishlar asosida hisoblab chiqiladi. Xalq xo‘jaligiga tegishli samaradorlik ko‘rsatkichi esa – investorlarning bevosita moliyaviy manfaatlari chegaralari doirasidagi sarf–xarajatlar va natijalarni hisoblash uchun foydalanilib, alohida organlar va umumiy holda, hududiy va davlat miqyosidagi manfaatlarni o‘zida aks ettiradi. Tarkibiga ko‘ra moliyaviy, iqtisodiy, resurslarga oid, ijtimoiy va iqtisodiy samaradorlik ko‘rsatkichlari o‘zaro farqlanadi. Moliyaviy ko‘rsatkichlar faqat investorning pul mablag‘lari harakatini hisobga olish bilan aniqlanadi. Iqtisodiy samaradorlik ko‘rsatkichlari nafaqat moliyaviy manfaatdorlikni, balki barcha turdagi sarf – xarajatlar va natijalarning qiymat shakllarini hisobga olishni ham nazarda tutadilar. Resurslarga oid samaradorlik investitsiyalarning ishlab chiqarish hajmi va turli resurslarga bo‘lgan ehtiyojlar qiymatini nazarda tutadi va tabiiy birliklarda aks ettiriladi. Ijtimoiy samaradorlik ko‘rsatkichlari loyihaning bajarilish natijalarining ijtimoiy sohada baholanishida foydalaniladi (turar–joylar sharoitlarining yaxshilanishi, aholi punktlari infratuzilmalarining yaxshilanishi, ishchi o‘rinlarining ortishi va sh.k.). Ekologik samaradorlik ko‘rsatkichlari esa – loyihaning ro‘yobga oshirilishining atrof – muhitga (tuproq qatlami, suv havzalari, o‘simliklar dunyosi va sh.k.) ta’sirini o‘zida aks ettiradi. Yuqorida eslatib o‘tilgan ko‘rsatmalarga muvofiq, baholash uchun asosiy ko‘rsatkich bo‘lib – Yüklə 3,2 Mb. Dostları ilə paylaş:
|