Toshkent arxitektura qurilish instituti

 

---

21 
Birinchi bo‘lim 
QURILISH VA QURILISH ISHLAB CHIQARISHINI TASHKIL
QILISH ASOSLARI 
I BOB. QURILISH TASHKILOTI TIZIMI HAQIDA TUSHUNCHA 
1.1.
 
Qurilish ishtirokchilari 
 
Qurilish
– bu mamlakat xalq xo‘jaligining yirik sohasi bo‘lib, ishlab 
chiqarish kuchlarining rivojlanishi va xalqning farovonlik darajasi o‘sishida 
yetakchi o‘rin tutadi. Qurilishda bir necha yuz minglab kishilar faoliyat olib 
borib, ular bevosita sanoat miqyosidagi inshootlar, fuqarolik inshootlari va 
boshqa turdagi ob’yektlarda, shuningdek qurilish tashkilotlari va korxonalarida 
faoliyat yuritishadi.
Qurilishning asosiy ishtirokchilariga 
yuridik
va 
jismoniy
shaxslar kiradi, 
ya’ni bu tarkib har qanday davlatga tegishli, jamoaviy, xususiy tashkilotlar va 
yakka tartibda faoliyat olib boruvchilardan iborat hisoblanadi. 
Investor
(sarmoyachi) – sarmoya sarflashdan daromad olish maqsadida, 
iqtisodiyotga (loyiha, korxona va h.k.) uzoq muddatli sarmoya sarflashni amalga 
oshiruvchi yuridik yoki jismoniy shaxs hisoblanadi. Investor (o‘z mablag‘idan 
moliyalashtirishni amalga oshirsa) qurilishni amalga oshiruvchi bo‘lishi ham 
mumkin. 
Developer 
(ingliz tilida 
to develop – rivojlantirish
ma’nosini anglatadi) – 
investorning ko‘rinishlaridan biri bo‘lib, qurilish amalga oshirilgan yoki amalga 
oshirilmagan uchastkalarni sotish maqsadida, shahar ishida va shahar 
tashqarisida joylashgan yer maydonlarini rivojlantirish uchun (hududlarning 
o‘zlashtirilishi, kommunikatsiya tarmoqlari va yo‘llarni o‘tkazish) mablag‘ 
sarflovchi shaxs.
Quruvchi (puliga) 
– ma’lum bir aniq turdagi ko‘chmas mulk ob’yektini 
qurishni amalga oshirish uchun rasmiy ariza bergan va ushbu ishni amalga 
oshirishga ruxsatnoma olgan yuridik yoki jismoniy shaxs. Me’morchilik 

---

22 
topshiriqlari asosida u loyiha-smeta hujjatlari uchun buyurtma beradi, qurilishni 
bajarish uchun ruxsat oladi va qurilish ishlari davri davomida barcha turdagi 
nazorat ishlarini bajaradi. Quruvchi qurilishni o‘zining xususiy kuch 
(mablag‘)lari hisobiga amalga oshiradi yoki pudratchilarni jalb qilish evaziga 
bajaradi, qurilish tugallanishi vaqtida esa – ob’yektni foydalanishga qabul qiladi 
va mahalliy boshqaruv organlari tomonidan xususiy mulkka egalik qilish 
huquqini qayd qilinishini amalga oshiradi. Buyurtmachi funksiyasini uning o‘zi 
bajarishi mumkin, bunda u maxsus ixtisoslashtirilgan tashkilotlarni (Kapital 
qurilish boshqarmasi – KQB, boshqaruvchi firmalar va boshqalar) yoki 
mutaxassislarni jalb qilish asosida ish olib boruvchi bo‘ladi. 
Buyurtmachi 
– ko‘chmas mulk ob’yektining qurilishida pudrat 
shartnomasi yoki davlat shartnomasini imzolovchi yuridik yoki jismoniy shaxs 
bo‘lib, qurilishni rejalashtiradi, uning pudratchi tashkilotlar tomonidan amalga 
oshirilishida buyutmalarning taqsimlanishini, moliyalashtirishni ta’minlaydi va 
ishlab chiqarish ishlari davri davomida nazoratni amalga oshiradi, shuningdek 
tugallangan qurilish inshootlari va binolarini qabul qilib oladi. Investor, (puliga) 
quruvchi va buyurtmachi bitta shaxs bo‘lishi ham mumkin. Tashqi investor 
mavjud sharoitda buyurtmachi uning vakolatli vakili sifatida ish olib borishi 
qayd qilinadi. 
Foydalanuvchi 
– xususiy mulk huquqiga egalik qilish yoki xususiy mulk 
egasidan ob’ektdan foydalanish huquqini olgan yuridik yoki jismoniy shaxs.