Toshkent arxitektura qurilish instituti
Yüklə 3,2 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
bajaruvchilarning
asosiy mehnat qurolidan begonalashtirilish bilan birga ixtisoslashtirishning 33 alohida shakli bilan belgilanadi. Faqat qurilishda asosiy qurilish mashinalari boshqa tashkilot (MB – mexanizatsiya boshqarmasi va boshqalar) ishchilari tomonidan boshqariladi, shu mashinalar yordamida bajariladigan ishlarni amalga oshiruvchi brigadalar esa – boshqa tashkilotlarga mansub bo‘ladi. Vaziyatning o‘ziga xosligini ko‘rsatish maqsadida biror ishlab chiqaruvchi zavod sexlarining boshqa zavod ishchilari va mos ravishda boshqa rahbariyatga bo‘ysinadigan ishchilar tomonidan boshqarilishini ko‘rsatib o‘tish mumkin. Qurilishning o‘ziga xos sakkizinchi xususiyati – bu kooperatsiyalarning o‘ziga xos shakli bilan belgilanadi. Qurilish ishlab chiqarishida faqat unga xos kooperatsiya shakllaridan foydalaniladi. Sanoat miqyosidagi ishlab chiqarishda bu holat asosan zavod (buyurtmachi, iste’molchi) – ta’minotchi o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlar bilan chegaralanadi. Muayyan mashinalarni ishlab chiqarishda qo‘shimcha bajaruvchilar o‘z mahsulotini ishlab chiqarishning tashkil qilinishi va texnologiyalardan mustaqil bo‘lishi, bunda faqat tegishli qismlar yoki mashinalarni ta’minotchilar bajarishi qayd etiladi. Qurilishda qo‘shimcha bajaruvchilar – ya’ni subpudratchilar ob’yekt qurilishi bo‘yicha qurilish maydonida o‘zlariga tegishli ishlarni bajaradilar, lekin qurilish mahsulotining asosiy yaratuvchisi hisoblangan – bosh pudratchi bir vaqtning o‘zida asosiy fondlardan (vaqtinchalik inshootlar, binolar) foydalanib, shuningdek bir xildagi mexanizatsiya vositalaridan foydalangan holatda ishlarni tashkil qilish va texnologiyasini joriy qilish huquqiga ega. Bunda bosh pudratchi maqsadiga subpudratchilarning manfaatlari to‘g‘ri kelmasligi inobatga olinib, u ishlab chiqarishning asosiy tashkilotchisi deb belgilanadi. Subpudratchi tashkilotlarning ko‘p sonliligi va murakkab tavsifga ega bo‘lgan texnologik o‘zaro bog‘liqliklar qurilish ishlab chiqarishi boshqarish jarayonining chuqur ehtimoliylik xususiyatini belgilab beradi. Yuqorida keltirilgan ikki o‘ziga xos xususiyat, qayd etish lozimki, tarixiy jihatdan qaror topgani kuzatiladi: «...taqchillik mantiqi ta’siri qayd qilinadi: ya’ni, o‘z navbatida baza va ixtisoslashtirilgan tashkilotlarning quvvati yetarli 34 emasligi va qurilish ishlab chiqarishida cheklanishlarni belgilab berishi kuzatilib, shu sababli ularning xususiy mezonlari bo‘yicha ishlar yakuniy hisobda shu sharoitlar va umumiy holda qurilish tizimi samaradorligi uchun maksimal holda yuzaga keltiriladi... Natijada, o‘z xususiy manfaatlari doirasida faoliyat yuritadigan mustaqil mexanizatsiya tashkilotlari, qurilish industriyasi va transportga ixtisoslashtirilgan tashkilotlar vujudga kelishi qayd qilinadi...»* 1 . Qurilishda o‘zaro munosabatlar yuqorida ta’kidlab o‘tilganidek, subpudratchilar o‘rtasidagi ichki o‘zaro munosabatlarning o‘zi bilan cheklanib qolmaydi. Jumladan, bu holatda buyurtmachi, loyihalash tashkilotlari, materiallar va boshqa resurslarni yetkazib beruvchilar bilan o‘zaro munosabatlar ham yetarli darajada murakkabligi qayd etiladi. Ixtisoslashish markazlashtirishdan qochish xususiyatiga ega bo‘lib, turli xil kombinatsiyalash tashkiliy shakllariga, masalan uy–joylar qurilishi kombinatlari (UJQK) kabi shakllariga muvaffaqiyatli raqobat qilishi qayd qilinadi. Yaqin istiqbolda yuqori darajada yopiqlik xususiyati bilan tavsiflanadigan: ishlab chiqarish – qurilish; loyihalash – qurilish; loyihalash – ishlab chiqarish – qurilish tizimlari rivojlanishi kutiladi. Bozor munosabatlari sharoitida talab va taklif mexanizmlarining o‘zlashtirilishi bilan ixtisoslashtirilishi bo‘yicha subpudratchi tashkilotlarning miqdoridagi mutanosib uyg‘unlik yuzaga keladi, tanqislik, yetishmaslik masalasi hal qilinib, o‘z navbatida yakuniy natijaga erishish uchun qurilishda barcha ishtirokchilarning mas’uliyatni his qilish darajasi ortadi. Yüklə 3,2 Mb. Dostları ilə paylaş:
|