Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti m. M. Tashxodjayev, M. G. Umarxodjayeva

Tashkiliy madaniyat mexanizmi
– obyektlarning ichki va tashqi 
ijtimoiy-madaniy muhit bilan munosabatlarini shakllantirish va tartibga 
solish usullari va uslublari tizimi. 
Dunyoqarash 
– dunyo va insonning undagi o‘rni, insonlarning atro-
fdagi voqelikka bo‘lgan munosabati, shuningdek ularning qarashlari bi-
lan bog‘liq bo‘lgan e’tiqodlari, ideallari, bilish tamoyillari va faoliyati 
to‘g‘risida umumlashtirilgan qarashlar tizimi. Dunyoqarash sohibi – bu 
voqelikni ma’lum bir qarashlar nuqtai nazari orqali anglaydigan shaxs va 
ijtimoiy guruhdir. Xulq-atvor me’yorlariga, hayotdagi intilishlarga, 
qiziqishlariga, insonlarning hayotiga va ishlariga ta’sir qiluvchi katta 
amaliy ahamiyatga ega. 
Tashkiliy mifologiya 
– XIX–XX asrlarda mafkuraviy amaliyotning 
o‘ziga xos fenomeni; tashkilot bilan bog‘liq afsonalar yaratish va tarqat-
ish bo‘yicha ma’naviy faoliyatning o‘ziga xos turi. Yangi davr va eng 
yangi davr mafkurasida afsonalar taqdirida jiddiy o‘zgarishlar ro‘y berdi. 
U tashkilotda hukmron bo‘lgan kuchlar tomonidan xodimlarga ta’sir qi-
lish uchun ataylab ishlatiladigan turli xil xayoliy tasavvurlarning belgisi 
sifatida ishlatila boshlandi. 
Ijtimoiylashuvning tashkiliy modeli 
– uning madaniyatida va in-
sonlar o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlarda aks etadigan va alohida bir 
shaxsga ijtimoiylashuv orqali yetkaziladigan tashkilotning ma’lum bir 
umumiy obrazi. 

---

181 
Xulq-atvor modeli 
– shaxs yoki guruhning belgilangan vaziyat turi-
ga reaksiyasi sanalgan harakatlar nisbatan doimiy ketma-ketligi. 
Qadriyatlar modeli 
– inson yoki jamiyat qo‘shilishadigan, inson 
xulq-atvorini tartibga soladigan va aniqlashtiradigan ko‘rsatkichlar 
yig‘indisi (milliy madaniyat tavsiflari). 
Moral (axloq) 
(lat. moralis – fe’l-xo‘y, xulqqa taalluqli) – Yaxshilik 
va yovuzlik, adolat, vijdon, hayotning mazmuni tushunchalarini o‘z 
ichiga olgan insonning hayotiy maqsadi to‘g‘risidagi qarashlar tizimi.