Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti sh. Shodmonov iqtisodiyot nazariyasi

Ta’sischilik foydasi
sotilgan aksiyalar 
summasi va aksiyadorlik korxonasiga haqiqatda qo‘yilgan kapital miqdori 
o‘rtasidagi farqdan iborat. 
Aksiyadorlik jamiyati ochiq va yopiq ko‘rinishda bo‘ladi. 
Ochiq turdagi 
aksiyadorlik jamiyati – ishtirokchilari o‘zlariga tegishli aksiyalarni boshqa 
aksiyadorlarning roziligisiz sotib olish va ularni erkin sotish huquqiga ega 
bo‘lgan jamiyat. Yopiq turdagi aksiyadorlik jamiyati – aksiyalari faqat uning 
ta’sischilari yoki oldindan belgilangan boshqa shaxslar doirasida 
taqsimlanuvchi jamiyat. 

---

298 
Aksiya – bu uning egasi aksiyadorlik jamiyati kapitaliga o‘zining ma’lum 
hissasini qo‘shganligiga va uning foydasidan dividend shaklida daromad olish 
huquqi borligiga guvohlik beruvchi qimmatli qog‘oz.
Bundan tashqari aksiya 
korxonani boshqarishda qatnashish huquqini ham beradi. 
Aksiyaning egasi yozilgan va egasi yozilmagan, oddiy va imtiyozli turlarini 
farqlash mumkin. 
Egasi yozilgan aksiya – aksiyadorlik jamiyati reestrida 
aksiya egasining nomiga qayd qilinib, faqatgina uning yozma ruxsati bilan 
oldi-sotdi qilinishi mumkin bo‘lgan aksiya.
Yopiq aksiyadorlik jamiyatining 
aksiyalari faqat egasi yozilgan aksiyalardan iborat bo‘lishi mumkin. 
Egasi 
yozilmagan aksiya – jamiyat aksiyadorlarining reestriga kiritilmagan holda 
boshqa shaxslarga mulk qilib beriluvchi hamda erkin tarzda oldi-sotdi 
qilinuvchi aksiya.
Oddiy aksiya – dividendni qo‘yilgan mablag‘ga mutanosib ravishda 
taqsimlash imkonini beruvchi aksiya. 
Oddiy aksiya imtiyozli aksiyalar bo‘yicha 
dividendlar to‘lanib, aksiyadorlik jamiyati zaxiralar to‘ldirilib bo‘lgandan so‘ng 
qolgan sof foydani dividend shaklida taqsimlashda ishtirok etadi. Uning egasi 
aksiyadorlar umumiy yig‘ilishida masalalarni hal etishda ovoz berish huquqiga ega 
bo‘ladi.