Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti sh. Shodmonov iqtisodiyot nazariyasi

17.3. Iqtisodiy o‘sishning mazmuni, turlari va omillari 
 
Milliy iqtisodiyotda iqtisodiy rivojlanish qiyin aniqlanadigan jarayon 
bo‘lganligi sababli uning mezonlaridan biri bo‘lgan iqtisodiy o‘sish ko‘proq tahlil 
qilinadi.
Iqtisodiy o‘sish bevosita yalpi ichki mahsulot mutlaq hajmining va aholi 
jon boshiga to‘g‘ri keladigan miqdorining o‘sishi, sifatining yaxshilanishi va 
tarkibining takomillashuvida ifodalanadi. 
Iqtisodiy o‘sishni YaIM mutlaq hajmining ortishi orqali yoki aholi jon 
boshiga real YaIM miqdorining ortishi orqali o‘lchash buning qanday maqsadda 
amalga oshirilayotganiga bog‘liq bo‘ladi. Odatda biron bir mamlakat iqtisodiy 
o‘sishini YaIM mutlaq hajmining ortishi orqali o‘lchash uning iqtisodiy 
salohiyatini baholashda, aholi jon boshiga real YaIM miqdorining ortishi orqali 
o‘lchash esa mamlakatdagi aholi turmush darajasini taqqoslashda qo‘llaniladi.
Mamlakatning iqtisodiy o‘sish sur’atini tavsiflaydigan mazkur ko‘rsatkichlar 
(real YaIM va aholi jon boshiga real YaIMning o‘sishi) miqdoriy ko‘rsatkichlar 
bo‘lib, ular birinchidan, mahsulot sifatining oshishini to‘liq hisobga olmaydi va 
shu sababli farovonlikning haqiqiy o‘sishini to‘liq tavsiflab bera olmaydi; 
ikkinchidan, real YaIM va aholi jon boshiga YaIMning o‘sishi bo‘sh vaqtning 
sezilarli ko‘payishini aks ettirmaydi va farovonlik real darajasining pasaytirib 
ko‘rsatilishiga olib keladi; uchinchidan, iqtisodiy o‘sishni miqdoriy hisoblash 
boshqa tomondan uning atrof-muhitga va
 
inson hayotiga salbiy ta’sirini hisobga 
olmaydi. Shunga ko‘ra, iqtisodiy o‘sishning barcha tavsifi yillik o‘sish 
sur’atlarining foizdagi o‘lchovida to‘liq o‘z ifodasini topadi: 
%
100
S
O'



davr
bazis
davr
bazis
davr
joriy
YaIM
YaIM
YaIM
,
 
bu yerda: 
O‘S – iqtisodiy o‘sish sur’ati, foizda; 
YaIM
bazis davr
– taqqoslanayotgan davr (yil)dagi real YaIM hajmi; 

---

498 
YaIM
joriy davr 
– joriy davr (yil)dagi real YaIM hajmi.