255
moliyaviy resurslar ikki shaklda: fondlar tashkil etish orqali va fond tashkil
etmasdan ishlatilishi mumkin. Moliyaviy resurslar tashkil topishi va
ishlatilishining birinchi shakli moliyaviy fondlar tashkil etilishining to‘laligi, o‘z
vaqtidaligi va maqsadli ishlatilishini nazorat qilish nuqtayi-nazaridan qulaydir.
Ikkinchi shakl esa - moliyaviy resurslarning muhim xususiyati bo‘lmish
harakatchanlikni ta’minlaydi.
Korxonalarda mahsulot (ish, xizmat) sotishdan tushumning taqsimlanishida
birlamchi moliyaviy resurslar (amortizatsiya fondi, foyda va boshqalar)
shakllanadi. Ijtimoiy ehtiyojlarni qondirish zarurligi tufayli moliyaviy resurslar
qayta taqsimlanadi: ularning ma’lum qismi budjet va budjetdan tashqari fondlarga
ajratiladi. Umumdavlat moliyaviy resurslari, o‘z navbatida, qayta taqsimlanadi va
ularning ma’lum qismi korxonalar ixtiyoriga kelib tushadi.
Moliyaviy resurslarning tashkil topish manbalari turli-tuman bo‘lib,
korxonaning ishlab chiqarish, investitsion va moliyaviy faoliyati ko‘lamlariga
bog‘liq. Korxona moliyaviy resurslarining tashkil topish manbalari umumlashgan
tarzda chizmada aks ettirilgan (12.6-rasm).
Korxona nizom jamg‘armasining tashkil topish manbaiga xo‘jalik
yuritishning tashkiliy-huquqiy shakllariga ko‘ra quyidagilar kiradi: shaxsiy
(oilaviy) jamg‘armalar (xususiy korxona uchun); hissadorlik kapitali; shirkatlar
yoki mas’uliyati cheklangan jamiyatlar a’zolarining pay badallari; jismoniy
shaxslarning shaxsiy mablag‘lari.
Dostları ilə paylaş: