Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Mavlanov, N. N. Kalandarova

Vb+Vk=Vch+Vo 
Bu yerda: 
Vb – valyuta mablag‗lari davr boshiga; 
Vk – valyuta mablag‗lari kirimi (mahsulot, tovar, ish va xizmatlarni 
sotishdan va boshqa tushumlardan); 
Vch – valyuta malbag‗lari chiqimi (mahsulot, tovar, ish va xizmatlarni sotib 
olishdan va boshqa chiqimlar); 
Vo – valyuta mablag‗larining davr oxiriga qoldig‗i. 
Valyuta mablag‗lari bo‗yicha o‗z-o‗zini moliyalashtirish masalasi xo‗jalik 
subyektlarining oldidagi eng muhim masala hisoblanadi. Negaki, ba‘zan import 
tovarlari yuzasidan valyuta mablag‗lariga bo‗lgan extiyoj turli qiyinchiliklar tufayli 
doimo ham hal etilmasligining sababi ham shundan kelib chiqadi. Shu sababli ham 
eksport-import operatsiyalaridagi ijobiy qoldiqqa chiqish talab etiladi. 
Valyuta mablag‗lari bilan moliyalashtirish samaradorligini baholash 
moliyaviy koeffitsiyentlar orqali baholanadi. Ushbu koeffitsiyent quyidagi formula 
asosida aniqlanadi. 
Kvm=F+A/K+V 
Bu yerda: 
Kvm – valyuta mablag‗lari bilan moliyalashtirish koeffitsiyenti; 
F 
– valyuta mablag‗larida ishlab chiqarishni moliyalashtirishga 
yo‗naltirilgan foyda summasi; 

---

494 
A – valyuta mablag‗lari hisobiga olib kelingan asosiy vositalarning 
amortizatsiyasi; 
K – valyuta krediti; 
V – banklardan va birjadan sotib olingan valyuta. 
Koeffitsiyent qancha yuqori bo‗lsa, o‗z-o‗zini moliyalashtirish darajasi 
shuncha yuqori bo‗ladi. 
Valyuta mablag‗lari bilan qoplanish koeffitsiyenti (Kqk) quyidagi formula 
asosida topiladi. 
Kqk=Vb+Vk/Vch 
Vb – valyuta mablag‗lari davr boshiga qoldig‗i; 
Vk – hisobot davrida valyuta mablag‗lari kirimi; 
Vch – hisobot davrida valyuta mablag‗lari chiqimi. 
Kqk>1,0 dan yuqori bo‗lishi o‗z-o‗zini moliyalashtirish shartlarining 
bajarilganligini bildiradi.
2017-yilning sentyabr oyidan boshlab valyuta kursi shakllanishining bozor 
mexanizmlariga o‗tilishi va ichki valyuta bozori faoliyatining erkinlashtirilishi 
nafaqat pul-kredit sohasida, balki butun iqtisodiyotda ijobiy tomonga tub 
o‗zgarishlarni amalga oshirish uchun muhim zamin yaratdi. 
O‗z navbatida, valyuta kursining bozor mexanizmlariga o‗tilishi ya‘ni, joriy 
talab va taklif asosida shakllanishi iqtisodiyotdagi valyuta resurslarining samarali 
taqsimlash mexanizmi yaratilishiga xizmat qilmoqda. 
Mamlakatimiz tashqi savdo operatsiyalarining asosiy qismi AQSh dollarida 
amalga oshirilishini inobatga olib, so‗mning boshqa xorijiy valyutalarga nisbatan 
almashuv kurslarini belgilashda operatsion mo‗ljal sifatida so‗mning AQSh 
dollariga nisbatan almashuv kursidan foydalanilmoqda. 

---

495 
13.18-jadval