Tteeaacchhiinngg anguage and literature scientific-methodological journal of the ministry
Yüklə 3,01 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2023-yil 7-son
Tadqiqot (That trusted home Might yet enkindle you unto the crown, Besides the thane of Crowdor. But ‘tis strange And oftentimes, to win us to our harm The instruments of darkness tell us truths Win us with honest trifles, to betray’s In deepest consequence. Cousins, a word. I prag you) 6 Misralardan anglashilgan qarashlardan ma’lumki, ichki kechinmalar bilan kurasha boshlaydi, buning asosida insonni anglash va muhitning qurbonga aylanib borayotgan inson fojiasi mujassamlaganligini tushinish mumkin. “Muayyan dramatik nutqda leytmotiv tufayli butun dramaga singib ketgan harakatning betakrorligi haqida taas- surot paydo bo‘ladi. Biz aniqlagan kalit so‘zlar va ular asosida qurilgan “Makbet” tragediyasining leytmotivlari juda murakkab tizimga ega. Shekspir asarlaridagi fojiaviy elementni o‘rganish “Makbet”ning o‘zbek tiliga tarjimalarini o‘ziga xos qiyosiy o‘rganish vazifasini ko‘ndalang qo‘yadi”, 7 - deb yozadi tadqiqotchi. Shekspir qahramonlari botinidagi ziddiyat qalqib chiqar ekan insonning ma’naviy tanazzulini, jamiyatdagi ku- rashlarning boisini anglashga intilish asosli talqinlarda namoyon bo‘ladi. Adib ijodi barcha zamonlar uchun xos bo‘lgan muammolarni, inson qalbidagi iztiroblarni talqin etgan edi. Shekspir asarlaridagi voqealar qaysi davrda yuz berayotgan bo‘lsada, zamondoshlari bu talqinlarda o‘z zamonasining fojialarini anglagandek bo‘lardi. Adib asarlari sahna yuzini ko‘rgandan boshlab, tomoshabinlar uning talqinlaridan Angliyaning ijtimoiy qiyofasi va jamiyat man- zaralarini yanada teranroq his eta boshladi. Shuning uchun Shekspir asarlari yigirma yildan ortiqroq sahnadagi eng go‘zal asarlar sifatida e’tirof etidi va inson kechmishini anglashga xizmat qildi. Yevropa dramaturglari orasida Shekspir asarlari zamon bilan hamnafas qadam tashlardi va zamonaviylik kasb etib, har bir davr uchun hamohang edi. Uning dramaturgiyasida Molyerga o‘xshab klassisizm an’analari yoki Shillerga o‘xshab badiiy qahramonlarini o‘z jarchisiga aylantirish ham yetakchilik qilmaganligini ta’kidlashadi. Ammo Shekspir dramalari haqida Yevropada turli qarashlar mavjudligini inkor qilmagan holda: “Maqsud Shayxzoda tarixiy drama janriga murojaat qilar ekan, bu o‘rinda Shekspirni o‘ziga keng ma’nodagi ustoz deb biladi”. 8 Shekspir ijodidan bahra olgan ijodkor bir qator tarixiy dramalarini yaratishga jazm qiladi. “Jaloliddin Manguberdi” dramasi urush davrida yaratilgan bo‘lsa, “Mirzo Ulug‘bek” dramasi esa sotsial jamiyatning murakkab bir davrida yaratildi. Har ikki drama ham tarixiy mavzuda bo‘lib, Shekspir dramalarini tarjima etish jarayonidan ijodiy an’analaraga yangicha yondoshish holatlari kuzatiladi. Bunday talqinlar va e’tiroflardan kuzatiladiki, Shekspir an’analari o‘zbek dramaturgiyasida sezilarli ta’sirini ko‘rsata olgan. 1. Ҳаққул И. Шекспир машъали. Қаранг: Вильям Шекспир. Сайланма. Уч жилдлик. Биринчи жилд. Қирол Лир. Ҳамлет. Макбет, Афиналик Тимон. Инглиз тилидан Жамол Камол таржимаси. – Тошкент, Фан, 2007. 33-бет. 2. Форобий Абу Наср. Фозиллар шаҳри ҳокимининг фазилатлари. Фозил одамлар шаҳри. -Тошкент, Абдулла Қодирий номидаги Халқ мероси нашриёти, 1993. 160-бет. 3. Шекспир В. Сайланма. Уч жилдлик. Биринчи жилд. Қирол Лир. Ҳамлет. Макбет. Афиналик тимон. Инглиз тилидан Жамол Камол таржимаси. –Тошкент, Фан, 2007. 386-бет. 4. William Shakespear. Macbeth. -Oxford, At the Clarendon press, 1971. 180 pages 3p 5. Шекспир В. Сайланма. Уч жилдлик. Биринчи жилд. Қирол Лир. Ҳамлет. Макбет. Афиналик тимон. Инглиз тилидан Жамол Камол таржимаси. –Тошкент, Фан, 2007. 395-бет. 6. William Shakespear. Macbeth. -Oxford, At the Clarendon press, 1971. 180 pages 8p 7. Кароматова К. Лейтмотивы трагедии У.Шекспира “Макбет” в узбекиских переводах. Автореф. Дииссер. На саискани ученой степини кндидат филлол.наук. – Тошкент, 1989. 9-бет. 8. Сулаймонова Ф. Шекспир Ўзбекистонда. Монография. – Тошкент, Фан, 1978. 147-бет. |