Tteeaacchhiinngg anguage and literature scientific-methodological journal of the ministry

Аннотация:
В статье упоминается, что цель гендерного подхода в педагогике – воспитание разнополых детей, 
одинаково способных к самосознанию и раскрытию своего потенциала и возможностей в современном обществе, а 
гендерного подхода в образовании – это индивидуальность. подход к проявлению индивидуальности ребенка, который 
в будущем дает личности свободу выбора и самореализации, исследуется, что помогает быть достаточно гибким 
и использовать разные возможности поведения. Ключевые слова: гендер, педагогика, мальчик, девочка, гендерный 
представитель, семья, продвижение, кампания.
Darhaqiqat, gender pedagogikasi - bu bolalarning maktabda o‘zlarini qulay his qilishlariga va ijtimoiylashuv 
muammolarini yengishga yordam berishga qaratilgan yondashuvlar to‘plami bo‘lib, ularning muhim qismi bolaning 
o‘zini o‘g‘il yoki qiz sifatida tan olishidir. Gender pedagogikasining maqsadi gender stereotiplarining ta’sirini 
shaxsning shaxsiy moyilliklarining namoyon bo‘lishi va rivojlanishi foydasiga tuzatishdir.
Gender (inglizcha gender, lotincha gender “jinsiy” so‘zidan) - insonning jamiyatdagi xulq-atvorini va bu xatti-
harakat qanday qabul qilinishini belgilaydigan ijtimoiy jinsdir. Gender madaniyatini shakllantirish maktab tarbiyaviy 
ishining barcha boshqa sohalari bilan birgalikda amalga oshirilishi kerak. Ota-onalar, o‘qituvchilar va jinsiy tarbiya 
bo‘yicha mutaxassislar tomonidan yagona yondashuv zarur. Maqsadlar, vositalar, usullar va mazmun yoshga qarab 
farqlanadi. O‘rta maktab o‘quvchilarining gender ta’limi turmush o‘rtoqlarning psixologik va fiziologik muvofiqligining 
turli jihatlarini, bevosita oilani tayyorlash bilan bog‘liq masalalarni hal qilishi kerak. Maktabning butun tarbiyaviy 
ishining maqsadi - sodir bo‘layotgan voqealarni real baholaydigan va belgilangan me’yorlarni hisobga olgan holda 
shaxsiy e’tiqodiga ko‘ra harakat qila oladigan erkak va ayolning yaxlit shaxsiyatini shakllantirishdir. 
Albatta, bola tarbiyasining sifati ko‘p jihatdan ota-onalarning madaniyat darajasiga bog‘liq, lekin ota-onalar, har 
doimgidek, maktabga tayanadilar. Shuning uchun o‘qituvchi gender madaniyatining tashuvchisi va tarjimoni bo‘lishi 
kerak. Pedagogikada hali ham maktab o‘quvchilariga gender madaniyatini mos ravishda berishni ta’minlashning 
muqobil usullarini izlash davom etmoqda.
Ta’limda gender yondashuvi tarkibiy qismlardan biri ta’limga shaxsga yo‘naltirilgan yondashuv, o‘quvchining 
gender xususiyatlarini hisobga olgan holda va shu asosda mazmuni, shakllari, o‘qitish usullarini aniqlash, 
yaratishdan iborat. Shuningdek, shaxsni tabiiy imkoniyatlariga mos ravishda rivojlantirishga qaratilgan qulay ta’lim 
muhitini yaratadi. 
Ta’limda gender yondashuvi - bu bolaning o‘z shaxsini namoyon qilishiga individual yondashuv bo‘lib, u 
kelajakda shaxsga tanlash va o‘zini o‘zi anglashda katta erkinlik beradi, yetarlicha moslashuvchan bo‘lishga va 
xulq-atvorning turli imkoniyatlaridan foydalana olishga yordam beradi.
Gender madaniyati pedagogikada jinsidan qat’iy nazar tenglik g‘oyasiga e’tibor qaratib qo`yidagi muhim vazifani 
bajaradi: 
egalik, bu ularning imkoniyatlari va da’volarini baholash, hayot istiqbollarini aniqlash uchun yangi yo‘l beradi.
Gender madaniyati taklif qiladi
Darvoqe, erkak va ayolning hayotiy maqsadi, ularga xos ijobiy fazilatlar va xarakter xususiyatlari haqida 
g‘oyalarni shakllantirishda qo`yidagilarga ahamiyat beriladi:
o‘g‘il va qiz bolalarning ruhiy, fiziologik va estetik xususiyatlarini ochib berish;
erkak va haqida g‘oyalarni shakllantirish
ayollik qadr-qimmati.
o‘g‘il va qiz, o‘g‘il va qiz o‘rtasida to‘g‘ri munosabatlarni o‘rnatish;
o‘zaro tushunish istagi;

---

82
e-mail: [e-mail]
2023-yil 7-son
Tadqiqot
o‘g‘il bolaga (o‘g‘il bolalarga, erkaklarga) xos fazilatlarning mavjudligi: mardlik, ishbilarmonlik mahorati, ritsarlik, 
olijanoblik, mehnatsevarlik, qiyinchiliklarni yengish qobiliyati va boshqalar;
qiz (qiz, ayol)ga xos fazilatlarning mavjudligi: mehribonlik, ayollik, sezgirlik, yumshoqlik, bag‘rikenglik, 
g‘amxo‘rlik, bolalarga muhabbat;
halollik, samimiylik, ishonch, sodiqlik,
rahm-shafqat, o‘zaro yordam.
Gender madaniyatini shakllantirishda pedagogik vazifalar qo`yidagilardan iborat: 
bolaga qulay sharoit yaratish kerak 
bir jins vakillari bilan tanishish;
o‘zlarining gender xulq-atvorini boshqalarning xulq-atvori bilan bog‘lash, tengdoshlari va o‘zlarining gender 
xatti-harakatlarini adekvat baholash;
oila va ta’lim muassasasi hayotining sheriklik xarakteri haqidagi g‘oyalar;
kattalarga, o‘z tengdoshlariga va qarama-qarshi jins vakillariga insonparvar munosabatda bo‘lish.
Qizlar kamtarlik, muloyimlik, sabr-toqatdan mahrum, ular nizoli vaziyatlarni tinch yo‘l bilan hal qilishni bilishmaydi.
O‘g‘il bolalar, aksincha, o‘zlarini himoya qilishni bilmaydilar, ularda jismonan zaif, chidamlilik va hissiy barqarorlik 
etishmaydi, qizlarga nisbatan xulq-atvor madaniyati yo‘q. Shaxsning asosiy fazilatlarini shakllantirish hayotning 
birinchi yillaridan boshlab tizimli va maqsadli ravishda boshlanadi.
Gender o‘ziga xosligi nafaqat “men o‘g‘ilman”, “men qizman” hissiyotlarini anglashni anglatmaydi, balki bir qator 
ijtimoiy rollarni ham o‘z ichiga oladi.
Ota-onalarning rolini kutish bolaning jinsiy ongini rivojlantirishga kuchli ta’sir qiladi. Muhim kattalar o‘g‘il bolaga 
qiz sifatida munosabatda bo‘lganda, uning jinsiy o‘ziga xosligi buziladi. Aksincha, agar o‘g‘il bolaga erkak kabi 
munosabatda bo‘lsa, uning jinsini aniqlash jarayoni yanada muvaffaqiyatli davom etadi.
Bolalarning gender rolining normal rivojlanishi ayol va erkak modellarning mavjudligini talab qiladi.
Umuman olganda, bolalar tomonidan jinsiy rollarni o‘zlashtirishning asosiy manbai kattalarning turmush 
tarzidir. Bu rollar qanchalik aniq ta’kidlansa, bola uchun shunchalik yaxshi bo‘ladi. Gender rollarini idrok etishdagi 
nomuvofiqlik bolaning xatti-harakatlarini buzadi.
Onaning oiladagi roli:
• Gumanistik xarakter xususiyatlarini shakllantiradi (rahmdillik,
yaqinlaringizga g‘amxo‘rlik qilish)
• Mehr, mehr bilan ish tutadi
• Chuqur mehrni, bag‘rikenglikni tarbiyalaydi
• Atrofdagi dunyoning go‘zalligini ochib beradi
• Savollarga tayyor javoblar beradi
• Qizining xulq-atvori uchun namunadir
Ota:
• Maqsadlilik, matonat, jasoratni shakllantiradi
• G‘oyalar generatori, ishlarni oxiriga yetkazadi, bolada kollektivizm va ritsarlikni rivojlantiradi
• Ota farzandning keyingi hayoti uchun namunadir
• O‘z-o‘zini hurmat qilish, maqom pozitsiyasini shakllantirishga yordam beradi
• Tahlil qilish, umumlashtirish va to‘g‘ri xulosa chiqarishga o‘rgatadi
Gender munosabatlarini o‘rganish turli mamlakatlardagi odamlarning ijtimoiy hayotida sodir bo‘layotgan muhim 
o‘zgarishlar bilan bog‘liq holda alohida ahamiyatga ega. Erkaklar va ayollarning ilgari o‘rnatilgan gender farqlari, 
munosabatlari va xulq-atvor me’yorlari endi oldingi yillar va o‘n yilliklarga qaraganda boshqacha ko‘rinadi.