Тупроқшунослик асослари

Tuproqning kaliy bilan ta’mirlanishi	Xarakatchan kaliy, har kg. Tuproqda mg
Qo’yidagicha hosil uchun kaliy normasi (sof holda)
25-30 ts-ga	35-40 ts-ga
Juda kam	100	100	120
Kam	100-200	80	100
O’rtacha	200-300	60	80
yetarli	300-400	40	60
YUqori	400 dan yuqori	-	-

N A Z O R A T S A V O L L A R.

1.Tuproqda kaliyning qanday shakillari mavjud.
2.Tuproqdagi kaliy miqdori qaysi pribor bilan aniqlanadi.
3.Alangali fotometрНing tuzilishi va ishlash printsipi.
16 Laboratoriya ishi: Mineral o’g’it turlarini sifat reaksiyalar orqali aniqlash


Maqsad:Mineralo’g’itlar bilan tanishishi va ularni qaysi turiga kirishini sifat reaktsiyalari yordamida aniqlashni o’rganadi.
Kimyo sanoati qishloq xo’jaligi uchun yildan – yilga ko’plab turli-tuman mineral o’g’itlar ishlab chiqarmoqda. Bundan keynn ham yuqori kontsontratsiyali oddny va murakkab o’g’itlar ishlab chiqarsh ko’zda tutilmoqda.
Ba’zi bir o’g’itlar tashqi ko’rinishi jixatidai bir-birga juda o’xshaydi . Ayniqsa ifloslanib qolganda ularii bir-biridan ajratish qiyinlashadi. Bundan tashqari ba’zida xujalikka ksltirilgan o’g’itlarning ta’riflovchi hujjatlari bo’lmasligi mumkin. Bunday paytlarda ularning faqat tashqi kurinishiga qarab aniqlab bo’lmaydi, lekin oddiy ximiyaviy reaktsiyalar yordamida aniqlash mumkin.
O’g’itlarning sifat analizi.
O’g’itlarni sifat analiz qilishda fuyidagilarg ae’tibor beriladi:
1. O’g’itning tashqi ko’rinishiga qarab, uning rangi va xidi anqlanadi. Buidan tashqari zarrachalarining ko’rinishiga qarab amorf, kristal yoki dokadorga ajratiladi.

2. 
   Sinalayotgan ug’itdan 1—2 gramm probirkaga solinadi, o’unga nisbatan 10 marta ko’p suv quyib chayqatyladi va eruvchanligiga qarab quyidagicha bulinadi;
   

a. YAxshi eruvchan — utitning hammasi yaxshi erisa.
b. Urtacha eruvchan — yarmidan ko’prog’i erisa,
v. Kam eruvchan — yarmidan ozi erisa
g. YOmon eruvchan — eriganligi sezilamasa,
2.O’g’itga ko’mir cho’g’iniig ta’siri o’rganiladi. Kichkina yogoch ko’mirini pintset yordamida olib, alangada CHo’g’lantirilydi, cho’g’ ustiga o’g’itdan biroz sepib yana alangaga kiritiladi.
Agar urit birdan yoyib ketsa, yoki dastlab erib keyin erisa, u holda azotli o’g’itlardan hisoblanadi, KumiрНi birdan yonib ketishiga esa o’g’itdan bo’linib chiqqan kislorod sababchi bo’ladi. Azotli .o’g’ktlardan ammiakli selitra alanga rangiga qarab aniqlanadi, chunki yonganda rangsiz alanga berib yonadi. Ba’zida otsq tutun chiqarib ammiak hidini taratadi, natriy seditrasi to’q sariq, kaliy selitrasi esa safsar alanga berib yonadi.
Tarkibida amid ~NH₂ yoki ammoniy — NH₄ gruppasi bop azotli o’g’itlar alangada parchalanib, ammiak hidini beradi. Kaliyli o’g’itlar cho’g’ ta’sirida tashqi ko’rinishini o’zgartirmasdan va hech qanday xid taratgmasdan oxista tovush chiqaradi.
Ohakli, gipsli va fooforli o’g’itlar cho’g’ ta’sirida uzgarmaydi va xech qanday xid taratmaydi. Fosforli o’g’ytlardan faqat suyak ,uni yongaida kuygai suyak hidi taratadi.
4. Karbonatlar 1—2 protsentli xlorid yoki sirka -kyslotasi ta’sirida aniqlanadi. Probirka yoki -chinni kosachaga biroz o’g’it solib bir necha tomchi kislota tomiziladi. Bo’linib chiqayotgan kar­bonat angidrid ta’sirida «qaynash» sodir bo’lsa, karbonatli o’g’itligi isbotlanadi va quyidagi ximiyaviy reaktsiya sodir buladi:

5 .O’g’it tarkibidagi ammiak ishqor ta’sirida o’rganiladi. Probirkadagi o’g’it eritmasiga, eritmaning 1/₃ qismiga kaliy yoki natriy itso’orining 8 — 10 protsentli eritmasidan quyiladi, yax­shilab aralashtirib biroz qizdiriladi. Agar ishqor ta’siridan ammiak hrdi taralsa, u holda o’g’it ammiakli yoki ammiak nitrali hisoblanadi.
6.S O 4 anioni, o’g’it eritmasiga 5 protsentli bariy xlo­rid eritmasi ta’sir ettirilib aniqlanady.
Probirkadagi o’g’it eritmariga 2 — 3 tomchi bariy xlorid to­miziladi, probirka esa chayqatilmaydi. Xar bir tomchi bariy xlo- riddan hosil bulgan bariy sulfatining burda-burda oq cho’kmasi hosil bo’ladi.