10. 3.Qora tuproqlar va ulardan qishloq xo’jaligida foydalanish Qora tuproqlar o’tloqi-qora tuproqlar va sho’rtobli tuproqlar kompleksi bilan birga - 191 mln ga yoki MDH xududi tuproqlarining qariyib 8,6% ini tashkil etadi. yer sharida tarqalgan qora tuproqlarning qariyib 48,4% ga to’g’ri keladi. Bundan tashqari MDH ning tog’li o’lkalari 10,5 mln ga qora tuproqlar maydoni mavjud. Qora tuproqlar tarqalgan xududlarda asosiy tuproqlar bilan bir qatorda, o’tloq-qora tuproqlar, o’rmon sur tusli tuproqlar, ba’zi provintsiyalarda, bulardan tashqari sho’rhoklar, sho’rtoblar, solodlar va botqoq ham uchraydi.
35-rasm. Qora tuproqlarda gumusli qatlam qalinligi bo’yicha tavsifi Qora tuproqlar zonasi dehqonchilikda yaxshi o’zlashtirilgan bo’lib, bu yerda aholining deyarli yarmi yashaydi. Xaydaladigan yerlarniig 60% qora tuproqlarga to’g’ri keladi va tovar g’allaning 80%, kungaboqar, mevaning ancha qismi shu yerda yetishtiriladi. SHuning uchun ham qora tuproqlar zonasida yerda atmosfera yog’inlari hisobiga ko’proq nam to’plashga qaratilgan kompleks tadbirlarni olib borish muhim ahamiyatga ega. yerdan to’g’ri foydalanish o’rmon ixota daraxtzorlari barpo qilish, yerda ko’proq qor to’plash singari tadbirlar tuproqni yaxshilash imkonini beradi. Keyingi yillarda o’rmon dasht zonasidagi ishqorsizlangan va podzollashgan qora tuproqlarni oxaklash va dasht zonasidagi sho’rtob yerlarga gips solish yo’li bilan tuproqlarning unumdorligini oshirishga katta e’tibor berilmoqda sho’rtobli qora tuproqlarda va sho’rtobli kashtan tuproqlarda odatdagi miqdorda chirindi bor, lekin u pastga tomon keskin kamayadi. sho’rtoblarning V gorizontida chirindining ancha ko’p bo’lishiga sabab shuki, chirindi zol shaklida yuqori gorizontlardan quyiga tushadi.
AQSHning SHimoliy SHarqiy qismida tarqalgan o’rmon tuproqlari yuqori kislotali ,qumli tuproq xosil qiluvchi jinslarda shakillangan bo’lib,keyingi 200yil ichida tuproq strukturasi turli o’zgarishlarga uchragan.Hozirgi kunda bu yerlarda o’rmonlarni kesish va yoqish man etilgan bo’lib, rayonlarda tiklash ishlari olib borilmoqda.14[10-mav 5-bet].
