Turabbayev X. A., Xusanov A. D. Ballistik ekspertiza: Darslik
Yüklə 39,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
ekspert eksperimenti
ushbu alohida tadqiqot- larining ajralmas va majburiy bir bosqichi hisoblanadi. Uning asosiy maqsadi ⎯ taqqoslash tadqiqotlari uchun eksperimental namunalar olishdir. Ekspert eksperiment jarayonida alohida izlarning hosil bo‘lish mexanizmi, o‘qlardagi izlarning barqarorlik va variatsiyalilik darajasi aniqlanadi. Ekspert eksperimentlarini o‘tkazishdan oldin taqdim etilgan qurolni va o‘q-tutgichni eksperimentlar uchun tayyorlanadi, o‘q otishlarni amalga oshirish uchun patronlar tanlanadi. Qurolni eksperimentlar uchun tayyorlashda uning o‘q otishlar uchun xalal beradigan nosozliklari bartaraf etiladi. Buning uchun o‘qotar qurol qisman yoki zarurat bo‘lsa, to‘liq qismlarga ajratiladi. Bunda qurolning iz hosil qiluvchi qismlari hech qanday o‘zgarishlarga uchramasligi muhim. Agar qurol tadqiqotga buzilgan qismlari bilan yoki o‘q otish uchun zarur bo‘lgan ayrim qismlari yetarli bo‘lmagan holatda taqdim etilgan bo‘lsa, qurolning bunday qismlarini, aynan shu qurol bilan bir tizim, rusum va namunadagi boshqa qurollarning qismlari bilan almashtiriladi. Qurolning ta’mirlanganligi va alohida qismlarining almashtirilganligi ekspertiza xulosasida bayon etiladi. Qurol stvoli kanalini eksperimental o‘q otishga tayyorlash alohida e’tibor talab qiladi. Qurol stvoli kanali qurum va tasodifiy 269 ifloslanishlardan tozalanishi kerak (ayrim hollarda eksperimental o‘q otishni qurol stvoli tozalanishidan oldin ham, keyin ham o‘tkazish lozim. Chunki, shunda qurol stvoli tozalanishidagi o‘zgarishlar eksperiment natijalariga ta’sir qilmaganligini bilish mumkin). Stvol kanalidagi endi vujudga kelgan (kelayotgan) korroziyani kimyoviy usullar bilan tozalash mumkin. Stvol kanalidagi mis bilan qoplanish va zanglashni «Trilon–B» (natriy tuzini etilendiamintetrauksus kislotadagi eritmasi) yordamida ketkazish mumkin. Stvol kanalining metallizatsiyasi (metall bilan qoplanishi)ni «RCHS» eritmasi bilan tozalanadi. Agar, taqdim etilgan quroldan o‘q otilishi vaqtida moylanganligi ma’lum bo‘lsa (masalan, hodisa sodir bo‘lgan joyni ko‘zdan kechirish bayonnomasidan), eksperimental o‘q otishdan oldin qurolni moylash kerak. Eksperiment uchun zarur bo‘lgan o‘q tutgichlarni tanlash ishlatilayotgan o‘qlarning tuzilishiga bog‘liq. Qobiqli o‘qlarni otish jarayonida ushlab qolish uchun paxta, g‘ovakli rezinadan tayyorlangan plastinalar to‘plami, texnik moylar, yuqori modulli (xususiyatlari tez o‘zgaradigan) tolalardan foydalanish mumkin. Qobiqsiz o‘qlar esa suyuq, petrolatumli (petrolatum ⎯ neftni qayta ishlashda hosil bo‘ladigan yopishqoq qoldiq modda) va xususiyatlari shunga o‘xshash boshqa moddali o‘q tutgichlarga otiladi. Patronlarni eksperimental o‘q otishga tayyorlash ularni tanlab olish va ishlov berishdan iborat. Eksperiment uchun tanlangan patronlar o‘qlarining qobig‘i materiali, boshchasining va asosi (qobiqli o‘qlar uchun)ning shakliga ko‘ra tekshirilayotgan o‘q bilan bir xil bo‘lishi lozim. Imkoni boricha patronlar (tekshirilayotgan o‘q tegishli bo‘lgan va eksperimentda ishlatilayotgan)ning ishlab chiqargan korxona-zavodi va ishlab chiqarilgan yili, seriyasi yoki partiyasi ham bir xil bo‘lishi lozim. Bundan tashqari, patronlarning o‘qida turli izlar, ezilishlar, ishqalanish va korroziya belgilari bo‘lmasligi kerak. Agar patronlarda lak surtilgan bo‘lsa, ushbu lakni o‘chirish (masalan, atseton yordamida) lozim. Eksperimentlardan so‘ng, o‘qlarni tekshirish oson va qulay bo‘lishi uchun, eksperimentda ishlatiladigan patronlarga alohida belgi (o‘q va gilzani tutashtiruvchi yoki gilzaning tubiga chiziq tortish yo‘li bilan) qo‘yish kerak. Eksperiment o‘tkazish uchun chiziq tortilgan patronlarning barchasini, qurolga ushbu chiziqlar bir tomonga (masalan 270 faqat yuqoriga) qarab turadigan qilib joylashtirish lozim. Bunday belgilash taqqoslash tadqiqotlari o‘tkazishda, o‘qlarda qurolning narezlar maydonlaridan qoladigan izlarni tez topish imkonini beradi. Ekspert eksperimentlarini tirda yoki xavfsizlikni ta’minlash imkoni bo‘lgan binolarda o‘tkazadi. Otish vaqtida buzilishi mumkin bo‘lgan qurollardan otish maxsus qurilma ⎯ qurolni o‘rnatish va masofadan turib boshqarish mumkin bo‘lgan moslamadan foydalanib amalga oshiriladi. Bunday qurilma bo‘lmaganida, slesarlik tiskalaridan foydalanish mumkin. O‘q tutgichga porox gazlarining ta’sir qilmasligi uchun, qurolni o‘q tutgichdan 70 — 90 sm masofada joylashtiriladi. Eksperimentdagi o‘q otilish soni qurol stvoli kanali devorlarining holati, tekshirilayotgan o‘qdagi izlarning ifodalanganlik darajasi va eksperimentlar o‘tkazish xususiyatlariga bog‘liq bo‘ladi, ammo o‘q otish uchtadan kam bo‘lmasligi kerak. Eksperiment jarayonidagi qo‘shimcha o‘q otishlar miqdori har bir alohida holat uchun, eksperimentdan olingan namuna o‘qlarni o‘zaro solishtirish va so‘ng ularni tadqiqot uchun taqdim etilgan o‘q bilan solishtirish natijalaridan kelib chiqib aniqlanadi. Eksperimentdan olingan namuna o‘qlarning tubiga, o‘q otishlarning tartibni bildiradigan tartib nomeri qo‘yiladi. Aynan qaysi baraban kamorasidan o‘q otilganligi noma’lum bo‘lgan revolverdan eksperiment o‘tkazishda, revolver barabanining barcha kamoralaridan eksperimental o‘q otishni amalga oshirish kerak. Chunki, revolver barabani kamoralari va stvol kanali o‘zaro mos kelmay qolishi natijasida, bir revolver barabanining turli kamoralaridan otilgan o‘qlarda hosil bo‘ladigan izlar turlicha bo‘lishi mumkin, Ekspert eksperimentining butun jarayoni ekspertiza xulosasining tadqiqot qismida batafsil bayon etilishi lozim, bunda, qurol eksperiment uchun qanday tayyorlandi, patronlarning ishlab chiqarilgan yili, Yüklə 39,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|