Türküstan” kitabxanası Şirvani Ədilli azərbaycan şEİRİNDƏ forma məSƏLƏLƏRİ
Yüklə 0,65 Mb.
|
|
4. Dahda-dadah dadah-dadah Başdan iki, bədəncə bir S. Fazil 5. Dadah-dadah dahda-dadah Koroğlunun bir atı var Ü. Hacıbəyli 6. Dahda-dadah dahda-dadah dahda-dadahdah Köhnə fikir, tazə libas geysə cəhalət! F. Sadıq 7. Dadah-dadahdah dadah-dadahdah Və ya: Dadahda-dahdah dadahda-dahdah Üzün görəydim, çıxaydı canım M. H. Səhhaf 8. Dahda-dadah dahda-dadah dahda-dadah dahda-dadah Ey dediyin cümlə yalan qovlu qərarın yox imiş İ. Nəsimi Müzare bəhri 1. Dah-dahda dahda-dahda dadah-dahda dahdadah Daha ahəngdar bölgülənmə ilə: Dah dahda-dahda dahda-dadah dahda-dahdadah Bilməm bu nazənin kimin istəkli yarıdır Ə. Vahid 2 Dah-dahda dahda-dahdah dah-dahda dahda-dahdah Daha ahəngdar bölgülənmə ilə: Dah dahda-dahda dahdah dah dahda-dahda dahdah Nemət ki, getdi əldən, qan ağlamaq rəvadır M. Ə. Sabir 3. Dah-dahda dahda-dahdah Daha ahəngdar bölgülənmə ilə: Dah dahda-dahda dahdah Açmış bənövşə, sünbül H. Cavid 4. Dah-dahda dahdadah dah-dahda dahdadah Daha ahəngdar bölgülənmə ilə: Dah dahda-dahdadah dah dahda-dahdadah Yaran, gəlin bu gün, fürsət məqamıdır N. Vəfa 5. Dah-dahda dahdadah Daha ahəngdar bölgülənmə ilə: Dah dahda-dahdadah Bir carə tapmışam Ə. Raci Münsərih bəhri 1. Dahda-dadah dahdadah dahda-dadah dahdadah Oğlumuz ay Xansənəm, bir yekə pəlvan imiş M. Ə. Sabir 2. Dadah-dadah dahdadah dadah-dadah dahdadah Uşaq mənimdir əgər, oxutmuram əl çəkin M. Ə. Sabir 3. Dahda-dadah dahdadah dadah-dadah dahdadah Bilməz idim bir belə ağır olar ayrılıq Şərti 4. Dadah-dadah dahdadah dahda-dadah dahdadah Unutmaram heç zaman söylədiyin sözləri Şərti 5. Dahda-dadah dahdadah Çəkdi niqabın günəş Seyid Zərgar 6. Dadah-dadah dahdadah Qayıtmaram bir daha Şərti 7. Dahda-dadah dahda-dahda dahda-dadahdah Daği-firaqına ehtimal nə mümkün M. Füzuli 8. Dahdah-dadah dadahdah Çox yatma, dur, a tənbəl A. Səhhət Müctəs bəhri 1. Dadah-dadah dada-dahdah dadah-dadah dada-dahdah Daha ahəngdar bölgülənmə ilə: Dadahda dahda-dadah dahda-dahda dahda-dadahdah Vəya: Dadahda dahda-dadahdah dadahda dahda-dadahdah Könüldə nuri-məhəbbət, gözümdə pərdeyi zülmət H. Cavid 2. Dadah-dadah dada-dahdah dadah-dadah dadadah Daha ahəngdar bölgülənmə ilə: Dadahda dahda-dadah dahda-dahda dahda-dadah Öyünmə, çox gözəlim, çox da gözlərin qaradır Ə. Vahid 3. Dadah-dadah dada-dahdah Daha ahəngdar bölgülənmə ilə: Dadahda dahda-dadahdah Yolunda sərsəriyəm mən C. Rəmzi 4. Dadah-dadah dadadah Daha ahəngdar bölgülənmə ilə: Dadahda dahda-dadah Ucundadır dilimin
Bu il bizdən ayrıldı istəkli Sabir Ə. Nəzmi 2. Dadahdah dadahdah dadahdah dadah Qəzəl bildirir şairin qüdrətin M. Füzuli 3. Dahdah da-dahdah dahdah da-dahdah Və ya: Dahdahda-dahdah dahdahda-dahdah Ahu baxışlı bir nazlı dilbər Rza Zaki 4. Dahdah dadahdah Və ya: Dahdahda dahdah Hər şey sənindir H. Cavid Xəfif bəhri 1. Dada-dahdah dadah-dadah dadadah Daha ahəngdar bölgülənmə ilə: Dadadah dahda-dahda dahda-dadah Qoca Qafqaz, adında bir əzəmət
Düşməni-duni nabəkarə bəlayəm M. Füzuli Səri bəhri 1. Dahda-dadah dahda-dadah dahdadah Məclisi-əyanda vurur tək səbir M. Ə. Sabir 2. Dahda-dadah dahda-dadah Sönməz işıqlarda vətən S. Rüstəm 3. Dahda-dadah dahda-dadah dahda-dadah dahdadah Çərхi-fələk, sаl bulаrın cаnınа bir vəlvələ Ə. Qurbanlı Kamil bəhri 1. Dadadah-dadah dadadah-dadah dadadah-dadah dadadah-dadah Yetər, ey fələk, bu cəfa, yetir məni-zarə sərvi-rəvanimi M. Füzuli 2. Dadadah-dadah dadadah-dadah Məni axiri bu qəm öldürür M. Ləli Müqtəzəb bəhri Dahda-dahda dah-dah-dah dahda-dahda dah-dah-dah Və ya: Dahdadah dadah-dahdah dahdadah dadah-dahdah Zülfün olsa aşüftə bağrımı kəbab eylər M. Ləli Sərbəst şeir və onun növləri Ədəbiyyat nəzəriyyəsində sərbəst şeir forması çox az araşdırılmışdır və bu sahədə fikir ayrılıqları, mübahisə doğuran məqamlar var. Ona görə də bu mövzuya xüsusi yer verməyi lazım bilirik. Sərbəst şeirə dəqiq tərif verilmir və yalnız onun mü-əyyən xüsusiyyətləri haqqında danışılır. Bu şeir forması-na bəzən “sərbəst vəzn” də deyirlər. Lakin bu doğru ad-landırma deyil, çünki, bu şeir forması yalnız vəzni yox, həm də ayrıca bir şəkli ehtiva edir və heca və əruz vəzn-lərinin müəyyən xüsusiyyətlərini özündə daşıya bilir. Yəni, sərbəst şeir xüsusi şeir formasıdır ki, özünə məxsus vəz-ni və şəkli var. Sərbəst şeirin mahiyyətini dəqiq açmaq üçün ilk növbədə onun digər şeir formalarından nə ilə fərqlən-diyinə diqqət yetirmək lazımdır. Bu baxımdan sərbəst şei-rin əsas fərqləndirici xüsusiyyətləri kimi aşağıdakıları gös-tərmək olar:
Bütün bu xüsusiyyətləri nəzərə alaraq, sərbəst şeirin aşağıdakı növlərini müəyyən edə bilərik:
5-ci növ yalnız nəzəri xarakter daşıyır, yəni praktiki olaraq hələ ki, aşkar etməmişik. Onu da qeyd edək ki, indiyə qədər ədəbiyyat nəzəriyyəsində sərbəst şeirin ən çoxu 3 növünün (19, s. 209) adı çəkilmişdir. Eyni bölgülü, qafiyəli sərbəst şeir. Burada ardıcıl təkrarlanan bölgülər eyni heca sayına malik olur. Bölgü-lərdə heca sayı adətən 4-ə, həmçinin 7-yə, bəzən də 3-ə bərabər olur. Sözlər adətən bölgülərdə parçalanmır. La-kin deyilişin normal səsləndiyi hallarda sözlər bölgülərdə parçalana bilər. Qafiyələnmə qaydası sərbəstdir. Xüsusi hallar istisna olmaqla qafiyələr bölgülərin (həm də misra-nın) sonunda gəlir. Çünki, əks halda deyiliş çətinləşər. Ən geniş yayılmış variantı dördlük bölgülü vari-antdır. Dördlük bölgülü qafiyəli sərbəst şeir xüsusi gözəl avaza malik olur və fikri ifadə etmək üçün çox geniş imkanlar açır. Misal (qafiyələr tünd rəngli hərflərlə veril-mişdir): Yoldaş ölüm/4! Hamı bilir/4, sən çox evlər/4 uçurmusan/4, Milyonları/4 bu dünyadan/4 vaxtlı-vaxtsız/4 köçürmüsən/4. Qəhrəmanlar/4 aparmısan/4 bu aləmdə/4 yoxdur tayı/4, Yer altında/4 olanların/4 Yer üstündə/4 yoxdur sayı/4. Sinələrdə/4 çalın-çarpaz/4 dağlar qoyub/4, Anaları/4, bacıları/4 ağlar qoyub/4, Sən dahilər/4 susdurmusan/4 – millətimin/4 iftixarı/4. Susdurmusan/4 varlıları/4, kasıbları/4... Qoymayırsan/4 göz açmağa/4 adamı sən/4, Uşaq idim/4, bir gün aldın/4 əllərimdən/4 atamı sən/4. Söylə, azmı/4 fitnələri/4 dəf etdilər/4 əlin ilə/4? Mənim qaynar/4 Müşfiqimi/4 məhv/4 etdilər əlin ilə/4. Sən gəlirsən/4 gündüz olur/4, gecə olur/4, Bəşər cansız/4 vücudunun/4 Qarşısında /4cücə olur/4... Sən Əzrayıl/4 nəfəslisən/4, Sən cəhənnəm/4 qoxulusan/4. Sən tüfəngdən/4, sən bombadan/4, Sən atomdan/4 qorxulusan/4. Nə zaman ki/4, hiss elədin/4 insanlara/4 gərəksizəm/4, İlhamsızam/4, duyğusuzam/4, ürəksizəm/4, Bu həyatdan/4 tap, al məni/4! Min yol xahiş/4 eləyirəm/4, apar məni/4! C.Novruz Göründüyü kimi burada şeirin əvvəlindən sonuna dək bir dəfə də olsa sözlər dördlüklər arasında parçalan-mır. Lakin yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi deyilişin normal səsləndiyi hallarda bu parçalanma baş verə bilər. Bu zaman sözün parçalandığı ardıcıl dördlüklər 8-hecalı şeirin xüsusiyyətlərini daşıyır: Könül necə/4 sevinməsin/4, bahar gəlib/4, bahar gəlib/4, Gəzib diyar/4-diyar gəlib/4. Gəlib əlin/4/də lalələr/4, Şəfəq dolu/4 piyalələr/4... S.Rüstəm “Bəhri-təvil” (“uzun dərya”) şeir formasını da sərbəst şeirin məhz bu növünə aid etmək olar. Belə ki, burada da bölgü (“dada-dahdah” dördlüyü) sabitdir və qafiyələnmə sərbəstdir. Sadəcə olaraq burada şeir misralara ayrılmır, yəni mənsur formada yazılır. Halbuki, “Bəhri-təvil”i də qa-fiyələrə görə asanlıqla misralara ayırmaq və misraları səpələmək olar. Bəhri-təvildə qafiyələnmənin fərqliliyi ondan ibarətdir ki, qafiyələr bölgülərin sonluğunda olmaya da bilər. Bu, deyilişin ahəngini pozmur, çünki, uzun və qısa hecalar baxımından ritmik quruluş sabitdir. Aşağıda bəhri-təvilin hər iki (mənsur və misralara ayrılmış) variantda yazılışı verilmişdir. Misal (mənsur variantda): Ey fələk, zül/mün əyandır/, bu necə döv/ri-zamandır/ ki, işim a/hü fəğandır/, məni yandır/ma, amandır/, gözümün əş/ki rəvandır/, ürəyim dop/dolu qandır/, hamı qəmdən/ bu yaman-dır/ ki, neçə əh/li-qələmlər/, buraxıb ca/nıma qəmlər/, qarışıb dər/di-bəhəmlər/, ürəyim in/di vərəmlər/, qəzetə, jur/nala bu-küf/ri-şiyəmlər/ necə cürət/lə rəqəmlər/ yazıb, isla/ma sitəmlər/ eləyiblər/ ki, gərək a/ləmi isla/m(ı)da, hər öl/kədə, hər şəh/r(i)də dina/rü dirəmlər/ saçılıb, mək/təbi-nisvan/ açılıb, qız/ balalar mək/təbə hazır/ olalalar, el/m(i)də mahir/ olalar, fəz/-l(i)də bair/ olalar, baş/dan ayağa/ geyələr don/, gedələr mək/-təbə on-on/, tutalar şi/veyi-bidət/, oxuyub nəh/v ilə hikmət/, alalar dər/si-təbabət/, bilələr cüm/lə kitabət/, edələr yaz/mağa adət/, itə ismət/, bata iffət/, aman ey va/h(ı), ay Alla/h(ı), bu qövm ol/du nə gümra/h(ı), bu nə şi/veyi ikra/h(ı), bu nə züm/reyi-bədxa/h(ı), salıb a/ləmə pərxa/ş(ı), bular la/l ola ey ka/ş(ı), düşə baş/larına da/ş(ı)! Xudaya/, bu nə göfta/r(ı), nə rəfta/r(ı), nə murda/r(ı), nə bia/r(ı), fənaka/rə bizi söv/q eləmək fik/rinə ama/də olublar/!... M.Ə.Sabir Misralara ayrılmış və səpələnmiş variantda: Ey fələk, zül/mün əyandır/, bu necə döv/ri-zamandır/ ki, işim a/hü fəğandır/, məni yandır/ma, amandır/, gözümün əş/ki rəvandır/, ürəyim dop/dolu qandır/, hamı qəmdən/ bu yamandır/ ki, neçə əh/li-qələmlər/, buraxıb ca/nıma qəmlər/, qarışıb dər/di-bəhəmlər/, ürəyim in/di vərəmlər/, qəzetə, jur/nala buküf/ri-şiyəmlər/ necə cürət/lə rəqəmlər/ yazıb, isla/ma sitəmlər/ eləyiblər/ ki, gərək a/ləmi isla/m(ı)da, hər öl/kədə, hər şəh/r(i)də dina/rü dirəmlər/ saçılıb, mək/təbi-nisvan/ açılıb, qız/ balalar mək/təbə hazır/ olalalar, el/midə mahir/ olalar, fəz/lidə bair/ olalar, baş/dan ayağa/ geyələr don/, gedələr mək/təbə on-on/, tutalar şi/veyi-bidət/, oxuyub nəh/v ilə hikmət/, alalar dər/si-təbabət/, bilələr cüm/lə kitabət/, edələr yaz/mağa adət/, itə ismət/, bata iffət/, aman ey va/h(ı), ay Alla/h(ı), bu qövm ol/du nə gümra/h(ı), bu nə şi/veyi ikra/h(ı), bu nə züm/reyi-bədxa/h(ı), salıb a/ləmə pərxa/ş(ı), bular la/l ola ey ka/ş(ı), düşə baş/larına da/ş(ı)! Xudaya/, bu nə göfta/r(ı), nə rəfta/r(ı), nə murda/r(ı), nə bia/r(ı), fənaka/rə bizi söv/q eləmək fik/rinə ama/də olublar/!...
Misralara ayrılmış və səpələnmiş variantda: Ey fələk, /zülmün əyan/dır, bu necə/ dövri-zaman/dır ki, işim/ ahü fəğan/dır, məni yan/dırma, aman/dır, gözümün/ əşki rəvan/dır, ürəyim/ dopdolu qan/dır, hamı qəm/dən bu yaman/dır ki, neçə/ əhli-qələm/lər, buraxıb/ canıma qəm/lər, qarışıb/ dərdi-bəhəm/lər, ürəyim in/di vərəm/lər, qəzetə/, jurnala bu/küfri-şiyəm/lər necə cü/rətlə rəqəm/lər yazıb, is/lama sitəm/lər eləyib/lər ki, gərək/ aləmi is/lam(ı)da, hər/ ölkədə, hər/ şəhr(i)də di/narü dirəm/lər saçılıb/, məktəbi-nis/van açılıb/, qız balalar/ məktəbə ha/zır olalalar/, elm(i)də ma/hir olalar/, fəzl(i)də ba/ir olalar/, başdan aya/ğa geyələr/ don, gedələr/ məktəbə on/-on, tutalar/ şiveyi-bi/dət, oxuyub/ nəhv ilə hik/mət, alalar/ dərsi-təba/bət, bilələr/ cümlə kita/bət, edələr/ yazmağa a/dət, itə is/mət, bata if/fət, aman ey/ vah(ı), ay Al/lah(ı), bu qöv/m oldu nə güm/rah(ı), bu nə/ şiveyi ik/rah(ı), bu nə/ zümreyi-bəd/xah(ı), salıb/ aləmə pər/xaş(ı), bular/ lal ola ey/ kaş(ı), düşə/ başlarına/ daş(ı)! Xuda/ya, bu nə göf/tar(ı), nə rəf/tar(ı), nə mur/dar(ı), nə bi/ar(ı), fəna/karə bizi/ sövq eləmək/ fikrinə a/madə olub/lar!...
-Pənc-çahar/3! Nərd atır/3 qocalar/3 Bir şəhər/3 bağında/3 Bir payız/3 çağında/3 -Bu dü-bir/3! -Bu sələr/3! Çiskinli/3 bir səhər/3... Nərdtaxta/3 yaş olur/3. Daşları/3 daş olur/3. Vururlar/3 səs salmır/3, Güman ki/3, həzz almır/3 Oyundan/3 qocalar/3... -Pənc-qoşa/3, -Sə çahar/3! -Darıxdım/3,Ağabəy/3, -Deyirsən/3 dincələk/3? Sükuta/3 daldılar/3 Bir qədər/3. Nurani/3 üzlərdə/3, Çeşməkli/3 gözlərdə/3 Bir həsrət/3, bir kədər/3... Qabil Mikayıl Müşfiqin məşhur “Oxu tar” şeiri də məhz üçlük bölgülü sərbəst şeirdir: Oxu, tar/3, oxu, tar/3! Səsindən/3 ən lətif/3 şeirlər/3 dinləyim/3. Oxu, tar/3, bir qədər/3!.. Nəğməni/3 su kimi/3 alışan/3 ruhuma/3 çiləyim. Oxu, tar/3, Səni kim/3 unudar/3? Ey geniş/3 kütlənin/3 acısı/3, şərbəti/3, Alovlu/3 sənəti/3!.. M.Müşfiq 7-lik bölgü ilə müşayiət olunan sərbəst şeirlərə də rast gəlmək olar. Burada bölgü xeyli uzun olduğundan, onu misra kimi qəbul edib həmin şeirləri sərbəst şəkilli (sərbəst qafiyələnməli) heca vəznində yazılmış 7-hecalı şeirə də aid etmək olar. Məsələn, aşağıdakı 7-lik bölgülü sərbəst şeiri asanlıqla 7-hecalı şeir formasına gətirə bilərik. 7-lik bölgülü sərbəst şeir: Hər şey həsrətə döndü/7: dadlı bahar çağında/7 Türkanın qucağında/7 Öz əlimlə saldığım/7 ləklərin qırağından/7 gəlib keçmək də həsrət/7. Sübhün bal havasından/7 “Oxay” deyib bir nəfəs/7 alıb içmək də həsrət/7. Hər şey həsrətə döndü/7: şənbə günü, dan üzü/7 Firəngizli yollara/7 eyvandan baxmaq həsrət/7. Ətrindən məst olduğum/7 bir iydə budağını/7 köksünə sıxmaq həsrət/7. Hər şey həsrətə döndü/7 - olub tənha, sal qaya/7 neçə milyard dalğaya/7 köksümü gərməyim də/7. Sahildə məni gözlər/7 – Türkayıma bəzəkli/7 bir konfet verməyim də/7. Bu kiçik həsrətlərə/7 dözərdim birtəhər mən/7. Ayrı salınmasaydım/7 böyük mübarizədən/7. X.R.Ulutürk 7-hecalı şeir kimi: Hər şey həsrətə döndü: dadlı bahar çağında Türkanın qucağında Öz əlimlə saldığım ləklərin qırağından gəlib keçmək də həsrət. Sübhün bal havasından “Oxay” deyib bir nəfəs alıb içmək də həsrət. Hər şey həsrətə döndü: şənbə günü, dan üzü Firəngizli yollara eyvandan baxmaq həsrət. Ətrindən məst olduğum bir iydə budağını köksünə sıxmaq həsrət. Hər şey həsrətə döndü – olub tənha, sal qaya neçə milyard dalğaya köksümü gərməyim də. Sahildə məni gözlər – Türkayıma bəzəkli bir konfet verməyim də. Bu kiçik həsrətlərə dözərdim birtəhər mən. Ayrı salınmasaydım böyük mübarizədən.
Bu növə aid aşağıdakı misalda şeir yalnız 4 və 3-hecalı bölgülərdən ibarətdir: Uçun, uçun/4 Xəyaldakı/4 zirvələrdən/4 atlanın/3 Tələbələ/4/rim mənim/3. Bu gün mənə/4 güvəndiniz/4 Sabah sizə/4 güvənim/3. Bu gün önüm/4/dəsiniz/3, Sabah isə/4 ayaq açıb/4 gəzən şirin/4 sözlərim/3... Vətənimə/4 səpələnmiş/4 mənim dan ul/4/duzlarım/3... Mən öyrədən/4, Siz öyrənən/4, Zaman keçir/4, yer dəyişir/4 Bu müqəddəs/4 dövrədə/3... Bu dünyanı/4 öyrənmişəm/4 Mən öyrədə/4-öyrədə/3... Mənə heç vaxt/4 yad olmadı/4 Sevinciniz/4, Qəminiz/3. Xəyallarla/4 nəfəs alan/4 cavanlıq a/4/ləminiz/3. Hissinizə/4, duyğunuza/4 dola-dola/4 Sizin ilə/4 addımladım/4 qol-qola/3...
Fərqli bölgülü, qafiyəli sərbəst şeirin 6 və 5-hecalı bölgülərdən ibarət variantına da rast gəlmək olar: Anamı dəfn etdik/6 Töküldü dən-dən/5 Gözümün yaşı/5, Həmin gün məzarın/6 baş tərəfindən/5 Anamın yerinə/6 qalxdı başdaşı/5. Anamın əvəzi/6 başdaşı oldu/5 Kölgəsi özüylə/6 yanaşı oldu/5.
Elə bil/6 o, yoxmuş əsla/5, Daşların üstdəki/6 neçə yazıyla/5 seçilir insan/5 başqalarından/5.
Misal:
-Gətir qayçını da/6, gətir beli də/5. Gətirdi saçında/6 ətirli külək/5. -Ata, neyləyək/5? -Oğlum, bu yazığa/6 azadlıq verək/5: Əncir ağacının/6 əsarətində/5 Qalmasın tənək/5. Əncirin gövdəsi/6 top lüləsi tək/5 Görürsən tuşlanıb/6 yerin təkinə/5 Tənəksə solğun, sarı/7, Qora vaxtı/4 mövüc olub/4 salxımları/4. Günəşdir müstəqillik/7, O, həsrətdir günəşə/7. Dərində yox, üzdədir/7 zorla atdığı rişə/7...
Eyni bölgülü, qafiyəli sərbəst şeirdə olduğu kimi, fərqli bölgülü, qafiyəli sərbəst şeirin də əruz variantına rast gəlinir. Başqa sözlə, buradakı fərqli bölgülər uzun və qısa hecalar baxımından vahid ritmik quruluşa malik ola bilər. Bu variantdan xüsusiylə S.Rüstəm (1906-1989) çox məharətlə istifadə etmişdir: ...Nə gələn/3 var, nə gedən/4 var bu tanış/4 yollarda/4, Bu geniş/3 yollarda/4. Atılıb/3 son döyüşə/4, nərə çəkir/4 bir də Xəzər/4, Sarsılır/3 çərçivəsin/4/dən qapılar/4, pəncərələr/4. Bənzəyir/3 göydə süzən/4 Ay o bulud/4/larda yenə/4 Can verən/3 bir balığın/4 gözlərinə/4, Az keçir/3, göy qaralır/4, yer ağarır/4. Bağların/3 bağrını bir/4 qorxu yarır/4. Bu nə iş/3/dir? Belə şey/4 görməmişəm/4 ömrümdə/4, (Dostu əs/3/la ayağa/4 verməmişəm/4 ömrümdə/4). Hardasan/3, gəl, a bahar/4, sən ki, deyil/4/sən xəstə/4, Qar yağır/3, quşbaşı qar/4 incə çiçək/4/lər üstə/4. Gəl, qışın/3, son günüdür/4, O, sənin/3 üstünə gəl/4/miş günüdür/4, GÜL bahar/3, doğma yuvan/4/dan onu qov/4, Durna, dil/3/bər Şüvəlan/4/dan onu qov/4! Gəl, əzi/3/zim ki, sənin/4 xoş qədəmin/4 yüngüldür/4. Nəfəsin/3 məncə çiçək/4/dir, güldür/4. Gəl, bahar/3, gəl, özünü/4 cəbhədə zən/4/n eyləmə tək/4, Durmuşam/3 burda dünən/4/dən qayatək/4. Tut əlim/3/dən, ayağım/4 yerdən üzül/4/məz, dostum/4, Ürəyim/3/dən qışın im/4/zasını sən/4/siz pozdum/4. Eşidib/3 şairi şux/4, nazlı bahar/4, O xoş a/3/vazlı, qızıl/4 sazlı bahar/4 – Yuxusun/3/dan ayılır/4 şir kimi qal/4/xır ayağa/4, Çəkib öz/3 ordusunu/4 qışda olur/4 əlbəyaxa/4, Gecədən/3 xeyli keçib/4, sübhə yaxın/4/dır artıq/4, Ey könül/3, dinlə, bahar/4 öz qonağın/4/dır artıq/4... S.Rüstəm Göründüyü kimi bu sərbəst şeir üçlük və dördlük bölgülərdən ibarətdir. Burada üçlük bölgülərin dəyişməz ritmik quruluşu – dadadah (misra əvvəlində həm də dahdadah), dördlük bölgülərinki isə – dahda-dadah kimidir. Bölgülərin ardıcıllığında xüsusi fərqli cəhət ondan iba-rətdir ki, bu ardıcıllıqda dövrilik olmasa da, 3-lük bölgü ardıcıl gələ bilməz, çünki bu ahəngi pozar. Burada bölgülərin ardıcıl düzülüşü rəməl bəhrinin müxtəlif uzun-luqlu qəliblərinə (rəməl-6, rəməl-8 və rəməl-10) uyğun gəlir. Yəni bəhri-təvil kimi bu da əruzun sərbəst vari-antıdır. Yüklə 0,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|