Tursun usarovich salimov jahon xalqlari etn ologiyasi

15.3. Yevropa xalqlarining \ o ‘jalik faoliyati va
moddiy madaniyatlari
G‘arbiy, Shimoliy, Markaziy va Janubiy Yevropa aholisining
an’anaviy xo‘jaliklari. 
Xorijiy Yevropa yuksak rivojlangan mintaqa, 
shu sababli xo‘jalikning an’anaviy shakllari deyarli saqlanmagan. 
0 ‘tmishda yevropaliklaming asosiy mashg‘ulotlari dehqonchilik va 
chorvachilik bo‘lgan.
267

---

Keyinchalik bir necha hududlardan tashqari (Islandiya, Alp, Farer 
orollari) barcha hududlarda dehqonchilikning ustunligi o‘matildi.
Yevropada juda erta - mil. avv. II—
I mingyillikda plug dehqon- 
chiligi tarqalgan. Dehqonlar ikki xil shudgorlash mehnat quro- 
lini qo‘llagan - birida ralo - g‘ildirak va yemi ag‘daradigan jihoz 
bo‘lmagan, ikkinchisi - plugda har ikkisi boigan. Raloga shimol va 
janubda ot va ho‘kizlar qo‘shilsa, plug markaziy hududlarda tarqalib, 
unga ho‘kiz qo‘shilgan. Donli ekinlarni o‘roq, keyinchalik belo‘roq 
bilan o‘rib olganlar. Donni zanjirlar yordamida, janubda esa xirmon- 
ga to‘plangan. Donlami ho‘kizlar tuyoqlari yordamida, ularni aylan- 
tirib, haydab yanchganlar. Donni shamol yoki suv tegirmonlarida 
unga aylantirganlar. Hozirda bu dehqonchilik qurollari hamda qishloq 
xo'jalik ekinlarini yetishtirish usullari o‘tmishga aylandi, agrokultu- 
raning eng yangi usullari, texnika va texnologiyalar qo‘llanilmoqda.
Yevropaning shimolida asosiy ekinlar: arpa, suli, javdar у etishtirila- 
di. Markaziy rayonlarda bug'doy, suli, qandlavlagi ekiladi. Qit’aning 
janubida bug‘doy va javdardan tashqari makkajo‘xori, ayrim hududlar­
da sholi yetishtiriladi. Yevropada kartoshka ekish ham keng tarqalgan. 
Bog‘dorchilik, sabzavot yetishtirish barcha hududlarda boisa, 0 ‘rtayer 
dengizi atrofida zaytun, sitrus mevalari va uzumchilik keng tarqalgan. 
Uzumchilikda asosiy hosil vino tayyorlashga ishlatilib, u bilan Luar va 
Reyn daryolari havzalarigacha yerlarda shug‘ullanishadi. Texnik ekin- 
lardan shimolda zig‘irpoya va kanop, janubda paxta va tamaki ekisha- 
di. Ko‘pgina Yevropa mamlakatlarida, ayniqsa, Niderlandiya, Daniya, 
Germaniya, Angliyada gulchilik yuksak rivojlangan.
Yevropaning ko‘plab xalqlari xo‘jaligida chorvachilik muhim 
o ‘rin tutadi. Asosan qoramol boqiladi. Mollarni yirik og‘ilxonalarda, 
qisman yaylovlarda ushlashadi. Chorvachilik sut va sut ma’hsulot- 
larini ishlab chiqarishga, go‘sht va go‘shtdan mahsulotlar tayyor­
lashga qaratilgan. Yevropaning ko‘pgina rayonlarida asosar. qo‘y va 
cho‘chqalami juni uchun boqishadi.
Sohilbo‘yi rayonlarida baliqchilik yaxshi rivojlangan. Unda 
dengiz mahsulotlari - qisqichbaqa, molluskalar, dengiz tipratikani,
268

---

baliqning ko‘plab turlari ushlab, qayta ishlanadi yoki yangiligicU 
sotuvga chiqariladi. Baliqchilik norvegiyaliklar va islandlar uchun 
katta ahamiyatga ega. O 'rta asrlar davrida Yevropada ancha taraqqiy 
etgan hunarmandchilik ishlab chiqarishi boigan. Aynan uning aso- 
sida keyinchalik sanoat ishlab chiqarishi shakllanadi. Zavod-fabrika- 
lar ishlab chiqarishi hunarmandchilikni chetga surib qo'yadi. Lekin 
uning ayrim sohalari, ayniqsa, badiiy san’at sohalariga aylanganlari: 
kashtachilik, zargarlik, sopol buyumlar tayyorlash, shishadan buyum- 
lar, musiqa asboblari yasash bugungi kunga qadar davom etib kel- 
moqda. Arktika rayonlarida yashovchi saamlar xo‘jaligi Yevropaning 
boshqa xalqlarinikidan ancha farq qiladi. Ularda tundra bug‘uchiligi 
va baliqchilik rivojlangan.